Keywords
structuralism
post-structuralism
literary theory
deconstruction
breakthrough
debate
How to Cite
Abstract
The article attempts to describe the transformation of Polish theoretical literary studies after 1989. The author points to a few significant elements which influenced that change. He focuses on the difference between the (anti)structuralist breakthrough and two earlier shifts: the anti-positivist and anti-Marxist one. He also dwells on the meaning of the lack of debate on structuralism in the 1990s and the causes of its “disappearance”, as well as about the role played in the process by the reception of French-American post-structuralism – a peculiar reception, because it was burdened with what the author calls a critical gap. As such, it took on a form of a theoretical-methodological spectacle, enacted until today.
References
Allemann, Beda. „Strukturalizm w literaturoznawstwie?”. Tłum. Krystyna Krzemień. Pamiętnik Literacki 3 (1974): 295–303.
Balbus, Stanisław. „Metodologie i mody metodologiczne we współczesnej humanistyce (literaturoznawczej)”. Przestrzenie Teorii 1 (2002): 97–103. DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2002.1.6
Balcerzan, Edward. „«I ty zostaniesz strukturalistą»”. Teksty 6 (1973): 1–8.
Balcerzan, Edward. „Oświetlenia strukturalizmu”. W: Strukturalizm w Europie Środkowej i Wschodniej: wizje i rewizje, red. Danuta Ulicka, Włodzimierz Bolecki, 5–16. Warszawa: IBL PAN, 2012.
Balcerzan, Edward. „Post”. Teksty Drugie 2 (1994): 76–83.
Bartoszyński, Kazimierz. „Od «naukowej» wiedzy o literaturze do «świata literackości»”. Teksty Drugie 5/6 (1990): 16–32.
Bednarek, Joanna, Dawid Kujawa. „Jak dziś szukać linii ujścia? Wstęp”. Praktyka Teoretyczna 3 (2017): 325–330. DOI: https://doi.org/10.14746/prt.2017.3.14
Bolecki, Włodzimierz. „Janusz Sławiński: u źródeł polskiego poststrukturalizmu”. W tegoż: Polowanie na postmodernistów (w Polsce) i inne szkice, 309–349. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1999.
Bolecki, Włodzimierz. „PPP (Pierwszy Polski Poststrukturalista)”. Teksty Drugie 4 (1994): 5–18.
Bolecki, Włodzimierz. „Pytania o przedmiot literaturoznawstwa”. Teksty Drugie 1/2 (2005): 11–21.
Burzyńska, Anna. Anty-teoria literatury. Kraków: Universitas, 2006.
Burzyńska, Anna. Dekonstrukcja i interpretacja. Kraków: Universitas, 2001.
Burzyńska, Anna. Dekonstrukcja, polityka i performatyka. Kraków: Universitas, 2013.
Burzyńska, Anna. „Kulturowy zwrot teorii”. W: Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. Michał Paweł Markowski, Ryszard Nycz, wyd. 2, 41–91. Kraków: Universitas, 2012.
Cichowicz, Stanisław. „Bez złudzeń”. Teksty 3 (1975): 68–74. DOI: https://doi.org/10.1016/S0012-3692(15)36564-8
Dekonstrukcja w badaniach literackich. Red. Ryszard Nycz. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2000.
Domańska, Ewa „Co zrobił z nami Foucault?”. Domańska, Ewa „Co zrobił z nami Foucault?”. W: French Theory w Polsce, red. Ewa Domańska, Mirosław Loba, 61–79. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.
Foucault, Michel. „Strukturalizm i poststrukturalizm”. W tegoż: Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, tłum., wstęp Damian Leszczyński, Lotar Rasiński, 294–318. WarszawaWrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Gadamer, Hans-Georg. „Romantyzm, hermeneutyka, dekonstrukcja”. Tłum. Piotr Dehnel. W tegoż: Język i rozumienie, wybór, tłum., posłowie Piotr Dehnel, Beata Sierocka, 143–161. Warszawa: Aletheia, 2003.
Głowiński, Michał. „Poetyka i socjolingwistyka”. Teksty 4 (1979): 11–33.
Gorczyński, Maciej. Prace u podstaw. Polska teoria literatury w latach 1913–1939. Wrocław: Wydawnictwo UWr, 2009.
Grochowski, Grzegorz. „Blaski i cienie badań kulturowych”. Teksty Drugie 1/2 (2005): 4–10.
Gumbrecht, Hans Ulrich. „Deconstruction Deconstructed. Transfonnations of French Logocentrist Criticism in American Literary Theory”. Philosophische Rundschau 33 (1986): 1–35.
Habermas, Jürgen. „Przelicytować uczasowioną filozofię źródeł: Derrida i krytyka fonocentryzmu”. W tegoż: Filozoficzny dyskurs nowoczesności, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, 186–240. Kraków: Universitas, 2007.
Kiossev, Aleksander. „Metafora samokolonizacji”. Tłum. Iwona Ostrowska. Czas Kultury 4 (2016): 80–87.
Kłosiński, Krzysztof. „Humanistyka nowa”. Teksty Drugie 2 (2021): 139–152. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2021.2.8
Krzykawski, Michał. „Co po «French Theory»? Kłopotliwe dziedzictwo”. Er(r)go. TeoriaLiteraturaKultura 1 (2017): 49–66.
Krzykawski, Michał. Inne i wspólne. Trzydzieści pięć lat francuskiej filozofii (1979–2014). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2016.
Kunz, Tomasz. „Poetyka w świetle kulturoznawstwa”. Forum Poetyki 1 (2015): 6–17. DOI: https://doi.org/10.14746/fp.2015.1.26672
Lewiński, Dominik. Strukturalistyczna wyobraźnia metateoretyczna. O procesach paradygmatyzacji w polskiej nauce o literaturze po 1958 roku. Kraków: Universitas, 2004.
de Man, Paul. „Autobiografia jako od-twarzanie”. Tłum. Maria Bożenna Fedewicz. Pamiętnik Literacki 2 (1986): 307–318.
Markiewicz, Henryk. „Zrzędność bez przekory”. Teksty Drugie 2 (1990): 91–98.
Markowski, Michał Paweł. Efekt inskrypcji. Jacques Derrida i literatura. Bydgoszcz: Homini, 1997.
Mayenowa, Maria Renata. „Kłopoty współczesnej poetyki”. W tejże: Studia i rozprawy, red. Anna Axer, Teresa Dobrzyńska, 367–378. Warszawa: IBL PAN, 1986.
„Między rewolucją a restauracją. Z prof. Leonardem Neugerem rozmawia Magdalena Machała”. Konteksty Kultury 15 (2018): 203–213.
Momro, Jakub. „Wiedza nienarcystyczna”. Ruch Literacki 4 (2019): 429–440. DOI: https://doi.org/10.24425/rl.2019.130056
Nycz, Ryszard. „Jakoś inaczej”. Teksty Drugie 1 (1990): 1–4.
Nycz, Ryszard. Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki. Warszawa: IBL PAN, 2017. DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.1656
Nycz, Ryszard. „Nicowanie teorii. Uwagi o poststrukturalizmie”. Teksty Drugie 5/6 (1990): 7–15. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.6.1
Nycz, Ryszard. „O (nie)cytowaniu Janusza Sławińskiego”. W: Dzieła, języki, tradycje, red. Włodzimierz Bolecki, Ryszard Nycz, 9–13. Warszawa: IBL PAN, Fundacja Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych, 2006.
Nycz, Ryszard. Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Warszawa: IBL PAN, 1995.
„Odpowiedzialność podszyta nieodpowiedzialnością. Z prof. Januszem Sławińskim rozmawia Agata Koss”. Kresy 4 (1994): 174–181.
Ohmann, Richard. Akt mowy a definicja literatury. Tłum. Barbara Kowalik, Wiesław Krajka. Pamiętnik Literacki 2 (1980): 249–267.
Pavel, Thomas. „Porządek języka”. Tłum. Marek Król. Konteksty Kultury 15, z. 2 (2018): 163–180.
Rachwał, Tadeusz, Tadeusz Sławek. Maszyna do pisania. O dekonstruktywistycznej teorii literatury Jacquesa Derridy. Warszawa: Oficyna Literatów „Rój”, 1992.
Rorty, Richard. „Dekonstrukcja”. Tłum. Adam Grzeliński, Marcin Wołk, Marcin Zdrenka. Tłum. przejrzał i całość zredagował Andrzej Szahaj. Teksty Drugie 3 (1997): 183–223.
„Rozmowa «Wielogłosu». O książce Anny Burzyńskiej «Anty-teoria literatury» rozmawiają Anna Burzyńska, Anna Łebkowska, Teresa Walas, Henryk Markiewicz, Ryszard Nycz, Tomasz Kunz i Jakub Momro”. Wielogłos 2 (2007): 7–31.
. „Rozmowa «Wielogłosu». O książce Anny Burzyńskiej «Anty-teoria literatury» rozmawiają Anna Burzyńska, Anna Łebkowska, Teresa Walas, Henryk Markiewicz, Ryszard Nycz, Tomasz Kunz i Jakub Momro”. Wielogłos 2 (2007): 7–31.
Saganiak, Magdalena. Strukturalizm. Pytania otwarte. Warszawa: IBL PAN, 2016.
Skrendo, Andrzej. „«Generał czytania»”Janusz Sławiński i sztuka interpretacji”. W tegoż: Poezja modernizmu. Interpretacje, 297–318. Kraków: Universitas, 2005.
Sławiński, Janusz. „Bez przydziału (IV)”. Teksty Drugie 5 (2000): 9–16.
Sławiński, Janusz. „Co nam zostało ze strukturalizmu”. Teksty Drugie 5 (2001): 15–19.
Sławiński, Janusz. „Miejsce interpretacji”. W tegoż: Prace wybrane, t. IV, 59–79. Kraków: Universitas, 2000.
Sowa, Jan. „Humanistyka płaskiego świata”. Teksty Drugie 1 (2014): 192–207.
Szahaj, Andrzej. „Sławiński o interpretacji. Analiza krytyczna”. Teksty Drugie 5 (2013): 259–275. DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2013.20.13
Święch, Jerzy. „Bronię strukturalizmu”. W: Dzieła, języki, tradycje, red. Włodzimierz Bolecki, Ryszard Nycz, 14–27. Warszawa: IBL PAN, 2006.
„Ta dziwna instytucja zwana literaturą. Z Jacques’em Derridą rozmawia Derek Attridge”. Tłum. Michał Paweł Markowski. Literatura na Świecie 11/12 (1998): 176–225.
Tradycje polskiej nauki o literaturze. Warszawskie Koło Polonistów po 70 latach. Red. Danuta Ulicka, Marcin Adamiak. Warszawa: Wydział Polonistyki UW, 2008.
Ulicka, Danuta. Literaturoznawcze dyskursy możliwe. Studia z dziejów nowoczesnej teorii literatury w Europie Środkowo-Wschodniej. Kraków: Universitas, 2007.
Ulicka, Danuta. „Rzut oka na nowoczesne polskie literaturoznawstwo teoretyczne”. W: Wiek teorii. Sto lat nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego, red. nauk. Danuta Ulicka, 9–159. Warszawa: IBL PAN, 2020
License
Copyright (c) 2024 Grzegorz Pertek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors of articles are responsible for securing the rights to other publications (texts, tables, drawings and other illustrations) quoted or reproduced in their texts.