Abstract
The article discusses those aspects of literary criticism traditions that are associated with the figure of the master. It compares three older generation critics who entered the 1990s as authorities. All three were associated with different environments and worldviews. And the story of how their presence and absence in the field of literature has been changing across the years allows one to analyze the problems, entanglements, ruptures, and intertwinings of not only contemporary criticism but also literature.
References
Barańczak, Stanisław. „Fasada i tyły”. Puls 2 (1977). Przedruk w tegoż: Etyka i poetyka,381-390. Kraków: Znak, 2009.
Bereza, Henryk. Alfabetyczność. Red. Paweł Orzeł. Warszawa: PIW, 2018.
Bereza, Henryk. „Dopowiedzenia”. Twórczość 5 (1979): 161–163.
Bereza, Henryk. „Jołopizm”. Twórczość 11 (1990): 140–141. DOI: https://doi.org/10.1016/0196-0709(90)90016-O
Bereza, Henryk. „Nurt chłopski w prozie”. Tygodnik Kulturalny 11 (1970). Przedruk w tegoż Związki naturalne. Szkice literackie, 7-18. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1978.
Bereza, Henryk. „Obrachunek”, Nowy Nurt 1 (1994): 3.
Bereza, Henryk. Wypiski. Wybór Paweł Nowakowski, Andrzej Skrendo. Szczecin: Wydawnictwo Forma, 2006.
Bereza, Henryk. Wypiski ostatnie. Red. Paweł Orzeł. Warszawa: PIW, 2020.
Błoński, Jan. „Bezładne rozważania starego krytyka, który zastanawia się, jak napisałby historię prozy polskiej w latach istnienia Polski Ludowej”. Teksty Drugie 1 (1990): 5–24.
Błoński, Jan. „Bieguny poezji”. W tegoż: Odmarsz. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1978. Pierwodruk pod tytułem „Aktualność i trwałość”. Miesięcznik Literacki 1 (1974): 39–44.
Błoński, Jan. „Duch opowieści i wąs Stalina”. Tygodnik Powszechny 44 (1987): 4.
Błoński, Jan. „Dwie groteski i pół”. Literatura 5 (1987): 12–15.
Burek, Tomasz. Dzieło niczyje. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001.
Burek, Tomasz. Niezależność i powinność. Szkice krytycznoliterackie. Wstęp, wybór, oprac. Krzysztof Krasuski. Kraków: Instytut Literatury, 2022. DOI: https://doi.org/10.55159/9788367170017
Burek, Tomasz. „Ostatni krzyk tamtej młodości. Stanisław Czycz”. W: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej, red. Alina Brodzka, Lidia Burska, 31-43 Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 1995.
Burek, Tomasz. Pamięć głęboka. Wybór, wstęp, oprac. Zbigniew Mentzel. Warszawa: Więź, 2021.
Burek, Tomasz. „Świat niewymierny Teodora Parnickiego”. Twórczość 6 (1962): 99–106. Przedruk w tegoż: Zamiast powieści. Warszawa: Czytelnik, 1971.
Burek, Tomasz. Zamiast powieści. Warszawa: Czytelnik, 1971.
Burek, Tomasz. Żadnych marzeń. Londyn: Polonia Book Fund, 1987.
Burska, Lidia. Awangarda i inne złudzenia. O pokoleniu 68. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2012.
Cykl „Co po Berezie?”. Mały Format 6 (2018). http://malyformat.com/tag/cykl-co-po-berezie/.
Czapliński, Przemysław. Powrót centrali. Literatura w nowej rzeczywistości. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007.
Czapliński, Przemysław. Resztki nowoczesności. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011.
Czapliński, Przemysław. Ślady przełomu. O prozie polskiej 1976–1996. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1997.
Czapliński, Przemysław. Świat podrobiony. Krytyka i literatura wobec nowej rzeczywistości. Kraków: Universitas, 2003.
Czapliński, Przemysław, Piotr Śliwiński. Literatura polska 1976–1998. Przewodnik po prozie i poezji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1999.
Czarna dziura lat osiemdziesiątych. O literaturze ostatniej dekady dyskutują: Jan Błoński, Tadeusz Nyczek, Jerzy Jarzębski, Marian Stala orazze strony redakcji TPJerzy Pilch”. Tygodnik Powszechny 13 (1990): 1, 4–5.
„Dziedzictwo «płodnej mierzwy». Z Włodzimierzem Boleckim rozmawia Andrzej Śnioszek”. Odra 10 (2020): 59–64.
eleWator 3 (2013).
Galant, Jan. „«Tygodnik Literacki», czyli próba istnienia pogranicznego”. W: Boom i kryzys. Nowe czasopisma literacko-artystyczne i społeczno-kulturalne w Polsce po roku 1980, red. Magdalena Rabizo-Birek, 125–138. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2012.
Głowiński, Michał. „Socparnasizm”. Polityka 6 (1981): 3. Przedruk w tegoż: Rytuał i demagogia. Trzynaście szkiców o sztuce zdegradowanej,157-161. Warszawa: Open, 1992.
Ha!art 9-10 (2002). DOI: https://doi.org/10.1111/1467-8357.00291
Jarzębski, Jerzy. „Apetyt na Przemianę”. Teksty Drugie 3 (1990): 1–5. Przedruk w tegoż: Apetyt na Przemianę, 5-12. Kraków: Znak, 1997.
Jarzębski, Jerzy. Namaszczanie”. W: Jan Błoński …i literatura XX wieku, red. Ryszard Nycz, Małgorzata Sugiera, 57-62 Kraków: Universitas 2002.
Komendant, Tadeusz. „Trywialne pytanie o prozę”. Tygodnik Literacki, 1 (1990): 4–5.
Komorowski, Adam. „Koniuszy koni trojańskich”. Twórczość 11 (2018). https://tworczosc.com.pl/artykul/koniuszy-koni-trojanskich/.
Kozicka, Dorota. „Czas przyszły niedokonany, konstelacja «Miazgi» Jerzego Andrzejewskiego”. W: Konstelacje krytyczne. Tom I. Teorie i praktyki, red. Dorota Kozicka, Monika Świerkosz, Katarzyna Trzeciak, 259-300. Kraków: Universitas, 2020.
Krasuski, Krzysztof, Niezależność i powinność. O twórczości krytycznoliterackiej Tomasza Burka. W: Niezależność i powinność. Szkice krytycznoliterackie. Wstęp, wybór, oprac. Krzysztof Krasusk,11109. Kraków: Instytut Literatury, 2022
Libich, Maciej. „Bereza. Encore”. Twórczość 10 (2021): 128–132.
Łukaszewicz, Michał. „Nie wierzę Berezie!”. Więź 6 (1983): 142–145.
Łukosz, Jerzy. „Prozaiczna głębia. Dopisek do polemiki o prozie”. Tygodnik Literacki 11 (1990): 1, 6.
Maj, Bronisław. „Martwe dusze”. Nowy Wyraz 7-8 (1980): 104–109.
Maliszewski, Karol. „Bereza czyli antropologia (w drodze do Krakowa)”. Nowy Nurt 13 (1994): 1, 6.
Maliszewski, Karol. „Od krytyka przegranego do patrona młodych. Henryk Bereza jako krytyk po 1989 roku”. W: Krytyka po przełomie. Wybrane problemy z dwudziestopięciolecia 1989–2014, red. Marek Kurkiewicz, Robert Mielhorski, 207–230. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2016.
Mencwel, Andrzej. „Co się dzieje”. Literatura 2 (1980): 9, 14.
„Na powierzchni literatury i w środku…”. Kresy 1 (1995): 8–25.
Nowacki, Dariusz, Krzysztof Uniłowski. „Do Czytelnika”. W: Była sobie krytyka… Wybór tekstów z lat dziewięćdziesiątych i pierwszych, oprac., wstęp Dariusz Nowacki, Krzysztof Uniłowski, 7-42. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2003.
„Numer specjalny: 95. urodziny Henryka Berezy”. Wizje, 27.10.2021, https://magazynwizje.pl/aktualnik/numer-specjalny-henryk-bereza/.
Nycz, Ryszard. Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki. Warszawa: IBL PAN, 2017. DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.1656
Orska, Joanna. „Awangarda jest potrzebna jak powietrze”. W: Awangarda jest rewolucyjna albo nie ma jej wcale, red., wyb. wierszy Joanna Orska, Andrzej Sosnowski, 628–648. Poznań: WBPiCAK, 2019.
Orska, Joanna. Republika poetów. Poetyckość i polityczność w krytycznej praktyce. Kraków: EMG, 2013.
„Pisarze niedocenienipisarze przecenieni (ankieta «Kultury»)”. Kultura 7-8 (1992): 153–185.
Rutkowski, Krzysztof. „Bereziada”. Twórczość 10 (1996): 52–59.
Rutkowski, Krzysztof. „Przytomny uczestnik rozmowy”. Literatura 32 (1979): 12.
Sieniewicz, Mariusz. „Patron-mistrz-nauczyciel”. Witryna, 22.06.2002. http://witryna.czasopism.pl/gazeta/artykul.php?id_artykulu=134.
Skrendo, Andrzej. „Czy istnieje proza lingwistyczna?”. Teksty Drugie 6 (2004): 58–64.
Skrendo, Andrzej. „Genologia Henryka Berezy (kilka wstępnych ustaleń)”. W: Dyskursy krytyczne u progu XXI wieku, red. Dorota Kozicka, Tomasz Cieślak-Sokołowski, 13–28. Kraków: Universitas, 2007.
Skrendo, Andrzej. „Jan Błońskiidiosynkrazje”. Wielogłos 4 (2014): 45–52.
Skurtys, Jakub. „Miłosz strikes back. Powrót poety politycznego”. W tegoż: Wiersz… i cała reszta. Rozważania o poezji i krytyce po 1989 roku, 317–332. Kraków: Universitas, 2021.
Sławiński, Janusz. „Za co powinniśmy kochać Jana Błońskiego?”. Teksty Drugie 4 (1979): 1–9.
Sosnowski, Andrzej. „Apel poległych (o poezji naiwnej i sentymentalnej w Polsce)”. Kresy 16 (1993): 158–164. Przedruk w tegoż: Najryzykowniej, 17–29. Wrocław: Biuro Literackie, 2027.
Sowiński, Michał, Katarzyna Trzeciak. „Krytyczne pozycje. Od krytyki konsekrującej do krytyki natywnej”. W: Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik, red. Grzegorz Jankowicz, Piotr Marecki, Michał Sowiński, 227–245. Kraków: Korporacja Ha!art, 2015.
Stala, Marian, „Ucieczka od wartości”. Student 14 (1979):15.
Stala, Marian, „Ucieczka od wartości”. Student 14 (1979):15.
Sulima, Roch. „Krytyka heroiczna”. Regiony 1 (1979): 55–72.
„Szeryf polskiej krytyki literackiej. Z Henrykiem Berezą rozmawiają Kinga Dunin i Stanisław Bereś”. Opcje 1-2 (2004): 142-149.
Szpindler, Andrzej. „Ciągłość daleko poza nią samą. Pokażcie choć, kto istnieje!”. Mały Format 6 (2019). http://malyformat.com/2019/06/szpindler-slyk/.
Szymonik, Krzysztof. „Marzę o wtajemniczeniu doskonałym”. Nowy Nurt 4 (1994): 4–5.
Śliwiński, Piotr. Świat na brudno. Szkice o poezji i krytyce. Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2007.
Śliwiński, Piotr. „Z ciemności”. W tegoż: Horror poeticus. Szkice, notatki, 174-182. Wrocław: Biuro Literackie, 2012.
Śnioszek, Andrzej. „Henryk Bereza w świetle uprzedzeń Jana Błońskiego. Kulisy pewnego sporu”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio FFPhilologiae 2 (2018): 299–314. DOI: https://doi.org/10.17951/ff.2018.36.2.45-59
Uniłowski, Krzysztof. „Błogosławione skutki niemocy”. W tegoż: Skądinąd. Zapiski krytyczne, 96-101. Bytom: Wydawnictwo FA-art, 1998.
Uniłowski, Krzysztof. „Chłopcy i dziewczęta znikąd”. W tegoż: Skądinąd. Zapiski krytyczne, 5-68. Bytom: Wydawnictwo FA-art, 1998.
Uniłowski, Krzysztof. Kup pan książkę! Szkice i recenzje. Katowice: Wydawnictwo FA-art, 2008.
Uniłowski, Krzysztof. „«Małe ojczyzny» i limitowanie różnicy”. Ze sporów nad literaturą i wizjami kultury w ostatnich latach”. W: Krainy utracone i pozyskane: problem w literaturach Europy Środkowej, red. Krzysztof Krasuski, 195–212. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2005.
Uniłowski, Krzysztof. „Po roku 1970”. W tegoż: Polska proza innowacyjna w perspektywie postmodernizmu, 132-171 Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1999.
Urbanowski, Maciej. „Syzyfowe prace (w 1965 roku)”. W tegoż: Dezerterzy i żołnierze. Szkice o literaturze polskiej 1991–2006, 128-131. Kraków: Arcana, 2007. Pierwodruk: Nowożytny Postygodnik 7 (2000).
Urbanowski, Maciej. „Tomasz Burekkrytyk wyklęty?”. Teologia Polityczna, 30.05.2017. https://teologiapolityczna.pl/prof-maciej-urbanowski-tomasz-burek-krytyk-wyklety#.
„W długim cieniu Pałacu Kultury. Rozmawiają Tomasz Burek, Jerzy Jarzębski, Dariusz Nowacki, Jerzy Sosnowski i Marek Zaleski”. Znak 7 (2000): 10–27.
Wiedemann, Adam. „Czy Czycza Pani czyta, czy Czycza Pani zna”. Tygodnik Powszechny (30) 1996. Przedruk w tegoż: Poczytalność. Przygody literackie, Wrocław: Warstwy, 2016.
Wiedemann, Adam. „Pożegnanie «żywej mowy»?”. Tygodnik Powszechny 25 (2003): 13. Przedruk pt. „Śmierć «żywej mowy»?” w tegoż: Poczytalność. Przygody literackie, 96-101. Wrocław: Warstwy, 2016.
Wiedemann, Adam, Czerski Piotr. Końcówki. Henryk Bereza mówi. Kraków: Korporacja Ha!art, 2010.
Wyka, Marta, Teresa Walas, Małgorzata Sugiera. „Głosy o Błońskim”. Znak 1 (2011): 131–138.
Zaczyński, Marian. Bibliografia Jana Błońskiego. W tegoż: Gospodarstwo krytyka. Teksty rozproszone. Pisma wybrane t. III, wybór i układ Marian Zaczyński, 310–465. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Zadura, Bohdan. „Przyjaciel ludzi wśród książek”. Twórczość 10 (1979): 129–132.
Zaleski, Marek. „Przygody myśli krytycznoliterackiej”. W: Sporne sprawy polskiej literatury współczesnej, red. Alina Brodzka, Lidia Burska, 209-240. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 1998.
Ziątek, Zygmunt. „Misja odnowienia polskiej prozy. (O krytyce Henryka Berezy)”. W: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Krytycy, red. Alina Brodzka-Wald, Tomasz Żukowski, 287–318. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 2003.
„Znikające cele krytyki? Zapis dyskusji panelowej z udziałem Tomasza Burka, Jerzego Jarzębskiego, Michała Pawła Markowskiego, Mariana Stali oraz Włodzimierza Boleckiego. „Znikające cele krytyki? Zapis dyskusji panelowej z udziałem Tomasza Burka, Jerzego Jarzębskiego, Michała Pawła Markowskiego, Mariana Stali oraz Włodzimierza Boleckiego. Prowadzenie: Marta Wyka”. W: Dyskursy krytyczne u progu XXI wieku. Między rynkiem a uniwersytetem, red. Dorota Kozicka, Tomasz Cieślak-Sokołowski, 411–447. Kraków: Universitas, 2007.
Żurek, Łukasz. Filologia lokalnalokalność filologa. Praktyki literacko-naukowe Stefana Szymutki. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2022 DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323557647
License
Copyright (c) 2024 Dorota Kozicka
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors of articles are responsible for securing the rights to other publications (texts, tables, drawings and other illustrations) quoted or reproduced in their texts.