Słowa kluczowe
prisoner of war camp
internment camp
archaeology
memory
trench art
Jak cytować
Abstrakt
Lidar-derivatives gathered during the realization of IT System of Country’s Protection Against Extreme Hazards (so-called ISOK programme) have initialized the non-invasive archaeological research concerning the preservation of the relicts of the former prisoner of war and internment camp in Tuchola, Poland. The camp functioned during the Great War (1914–1918) and the Polish-Soviet War (1919–1921). This paper discusses and summaries the preliminary results of this research. It argues that the use of ethnographic methods can supplement and enrich the historical records related to the camp. The article discusses in detail the assemblage of material culture made, remade, or personalized by prisoners and internees documented during the research. These artefacts are unique examples of trench art. Discussion
concerning the objects is the main goal of this paper. They are the first examples of the trench art related to the Tuchola camp analyzed in the archaeological literature.
Bibliografia
Bandurski, W., 1910 Jadwiga. Święta królowa na polskim tronie. Opowieść dziejowa w trzech tomach. Bytom: Katolik.
Bączyk, J., Kaczmarek, M., Usurski, M., 2018 Obóz jeniecki w Pile 1914–1919. Wspomnienia jeńców. Piła: Muzeum Stanisława Staszica w Pile.
Benedyktowicz, D., Benedyktowicz, Z., 1992 Dom w tradycji ludowej. Wrocław: Wiedza o Kulturze.
Bihalji-Merin, O., Tomasević, N.-B. (red.), 1984 World Encyclopedia of Naïve Art: A Hundred Years of Naïve Art. London: F. Muller.
Carr, G., Mytum, H. (red.), 2012 Cultural Heritage and Prisoners of War: Creativity behind Barbed Wire. New York: Routledge.
Harrison, R., Schofield, J., 2009 Archeo-ethonography, Auto-archaeology: Introducing Archaeologies of the Contemporary Past. Archaeologies, 5(2), 185–209.
Hubacz, Ł. J., 2017 Manierki jeńców wojennych 1914–1918 na tle manierek państw zaborczych / Canteens of Prisoners of War 1914–1918 Compared with the Ones of Occupants. Mińsk Mazowiecki:
Muzeum Ziemi Mińskiej.
Hubacz, Ł. J., 2018 Wierni towarzysze. Manierki wojskowe z czasów poprzedzających odzyskanie przez Polskę niepodległości. Węgorzewo: Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie.
Karczewska, M., Karczewski, M., 2018 Metody identyfikacji terenowej cmentarzy i mogił wojennych z czasów I wojny światowej. W: M. Karczewska (red.), Cmentarze wojenne I wojny światowej po stuleciu. Stan badań i ochrony (s. 35–46). Białystok: Ośrodek Badań Europy Środkowo-Wschodniej.
Karpus, Z., Rezmer, W., 1997 Tuchola. Obóz jeńców i internowanych 1914–1923, t. 1, cz. 1. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Karpus, Z., Rezmer, W., 1998 Tuchola. Obóz jeńców i internowanych 1914–1923, t. 1, cz. 2: Choroby zakaźne i walka, z nimi (1920–1922). Toruń: Wydawnictwo UMK.
Karpus, Z., Wiszka, E., Sribniak, I., 2007 Tuchola. Obóz jeńców i internowanych 1914–1923, t. 1, cz. 3: Warunki życia jeńców i internowanych. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Kiarszys, G., Szalast, G., 2014 Archeologia w chmurze punktów. Porównanie rezultatów filtracji i klasyfikacji gruntu, w projekcie ISOK z wynikami opracowanym w oprogramowaniu LAStools i TerraSolid.
Folia Praehistorica Posnaniensia, 18, 541–566.
Kobiałka, D., 2017 Airborne Laser Scanning and 20th Century Military Heritage in the Woodlands. Analecta Archaeologica Ressoviensia, 12, 247–269.
Kobiałka, D., 2018a 100 years Later: The Dark Heritage of the Great War at a Prisoner-of-war Camp in Czersk, Poland. Antiquity, 92(363), 772–787.
Kobiałka, D., 2018b Kreatywność za drutem kolczastym. Archeologia i sztuka okopowa z pierwszowojennego obozu jenieckiego w Czersku (woj. pomorskie). Folia Praehistorica Posnaniensia, 23, 105–136.
Kobiałka, D., 2019 Living Monuments of the Second World War: Terrestrial Laser Scanning and Trees with Carvings. International Journal of Historical Archaeology, 23(1), 129–152.
Kobiałka, D., Kostyrko, M., Kajda, K., 2016 Archeologia poza archaīos. Przykład obozu jeńców wojennych i internowanych w Tucholi (woj. kujawsko-pomorskie). Folia Praehistorica Posnaniensia, 21, 177–200.
Kobiałka, D., Kostyrko, M., Kajda, K., 2017 The Great War and its Landscapes between Memory and Oblivion: The Case of Prisoners of war Camps in Tuchola and Czersk, Poland. International Journal of Historical Archaeology, 21(1), 134–151.
Konecki, K., 2018 Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: PWN.
Kostyrko, M., 2018 Biografia przeszłych krajobrazów wobec danych teledetekcyjnych [niepublikowana dysertacja doktorska]. Poznań: Instytut Archeologii UAM w Poznaniu.
Kostyrko, M., Kajda, K., Wroniecki, P., Lokś, A., 2016 Archeologia nieinwazyjna w lesie. Prospekcja wczesnośredniowiecznego grodziska w Biedrzychowicach Dolnych, woj. lubuskie. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, 58, 85–99.
Ławrynowicz, O., 2013 Archeologiczne weryfikacje miejsc pamięci w lasach zgierskich w latach 2011–2012. Prace i Materiały Muzeum Miasta Zgierza, 8, 281–313.
Ławrynowicz, O., Badji, J., Majewski, M., 2017 Niemieckie zbrodnie nazistowskie w świetle badań etnoarcheologicznych. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica, 32, 157–189.
Łopatyńska, H. M., Szelągowska, G., 2017 (Nie)potrzebne, (nie)codzienne, (nie)inne. Reaktywacja rzeczy. Toruń: Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu.
Marcinkiewicz, A., 2016 Śmiertelność jeńców wojennych w latach 1914–1918 na terenie Prus Zachodnich. Koło Historii, 19, 115–125.
Montanus, H., 1915 Die Kriegsgefangenen in Deutschland. Gegen 250 Wirklichkeitsaufnahmen aus deutschen Gefangenenlagern mit einer Erläuterung. Siegen – Leipzig – Berlin: Hermann Montanus.
Moshenska, G., 2007 Oral History in Historical Archaeology: Excavating Sites of Memory. Oral History, 35(1), 91–97.
Mytum, H., Carr, G. (red.), 2013 Prisoners of War: Archaeology, Memory, and Heritage of 19th- and 20th-Century Mass Internment. New York: Springer.
Nora, P., Kritzman, L. D. (red.), 1996 Realms of Memory: Conflicts and Divisions. New York: Columbia University Press.
Saunders, N., 2000 Bodies of Metal, Shells of Memory: ‘Trench Art’, and the Great War Re-cycled. Journal of Material Culture, 5, 43–67.
Saunders, N., 2003 Trench Art: Materialities and Memories of War. Oxford: Berg.
Saunders, N., 2010 Killing Time: Archaeology and the First World War. Stroud: Sutton.
Saunders, N., 2016 ‘Pearl’s Treasure’: The Trench Art collection of an Australian Sapper. W: L. Slade (red.), Sappers and Shrapnel: Contemporary Art and the Art of the Trenches (s. 12–39). Adelaide: Art Gallery of South Australia.
Szwankowski, J., 2010 Tuchola od 1815 do 1920 roku. W: W. Jastrzębski, J. Szwankowski (red.), Tuchola. Od pradziejów do współczesności (s. 207–360). Bydgoszcz – Tuchola: Miejska Biblioteka Publiczna w Tucholi.
Sturdy Colls, C., 2015 Holocaust Archaeologies: Approaches and Future Perspectives. New York: Springer.
Wężyk, P. (red.), 2014 Podręcznik dla uczestników szkoleń z wykorzystaniem produktów LiDAR. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii.
Wroniecki, P., Jaworski, M., Kostyrko, M., 2015 Exploring Free LiDAR Derivatives. A User’s Perspective on the Potential of Readily Available Resources in Poland. Archaeologia Polona, 53, 611–616.
Zapłata, R., Szady, B., Stefańczyk, K. (red.), 2014 Laserowi odkrywcy – nieinwazyjne badania i dokumentowanie obiektów archeologicznych i historycznych województwa świętokrzyskiego. Babice: Fundacja Centrum Geohistorii.