Keywords
pisanki
Middle Ages
Europe
Belarus
How to Cite
Abstract
The paper is devoted to such type of artifacts as “Easter eggs”, also known in the scientific literature as egg-shaped rattles or pisanki. The study considers such problems as the provenance of these artifacts and their function and meaning. In addition to glazed ceramic egg-shaped rattles, imitation eggs made of other materials are considered as part of the same phenomenon. The artifacts from the territory of Belarus were mostly found in towns and do not have a specific context. The majority of the finds dates back to a later period in comparison with the neighboring territories of Old Rus’. The distribution and occurrence of egg-shaped objects in towns and villages corresponded to the period of active spread of Christianity and church building, which indicates that it will be more appropriate to consider these finds in the context of Christianity.
References
Âgodins’ka, M., Pigulâk, M. (1998). Davn’orus’kì pisanki Ternopil’s’kogo kraêznavčogo muzêû. In P. Âciv (ed.), Medobori ì duhovna kultura davnih, sredniovičnyh slov’ân (do 150-riččǎ viǎvlennǎ Zbruc’kogo „Svǎtovita”): Materiali naukovoï konferencìï (p. 158–162). Lviv.
Alekseev, L. (1995). Drevnij Mstislavl’ v svete arheologii. Gistaryčna-arhealagičny zbornik, 6, 118–182.
Blaževičius, P. (2014). Raginis kiaušinis. Retrived from: www.valdovurumai.lt/lt/savaites-eksponatai/ i/691/raginis-kiausinis.html
Bołsunowski, K. (1906). Pisanki jako objekt kultu bałwochwalczego (Studium archeologiczne). Wiadomości numizmatyczno-archeologiczne, 4(68), 5, 17, 530–532.
Chudzik, D. (2013). Zabytki z surowców skalnych. In J. Kalaga (ed.), Sutiejsk. Gród pogranicza polsko-ruskiego w X–XIII wieku. Studium interdyscyplinarne (p. 117–124). Warszawa ‒ Pękowice: Wydawnictwo i Pracownia Archeologiczna PROFIL-ARCHEO.
Dovženok, V., Gončarov, V., Ûra, R. (1966). Mìsto Voïn’. Kiïv: Naukova dumka.
Dučic, L. (1984). Otčet ob arheologičeskih issledovaniǎh v Podvin’e, v Mstislavskom pajone Mogilevskoj oblasti i Lûbanskom rajone Minskoj oblasti v 1983 godu. File 845, Сentral’naga navukovaga arhiva Nacyǎnal’naj Akadèmii Navuk Belarusi, Fond arhealagičnaj navukovaj dakumentacyi, Vopis 1.
Dučyc, L. (1991). Braslaŭskae Paazer’e ŭ IX–XIV stst. Minsk: Navuka i tèhnika.
Duczko, W. (1997). Byzantine Presence in Viking Age Sweden Archaeological Finds and their Interpretation.In. M. Müller-Wille (ed.), Rom und Byzanz im Norden: Mission und Glaubenswechsel im Ostseeraum während des 8.‒14. Jahrhunderts: internationale Fachkonferenz der Deutschen Forschungsgemeinschaft in Verbindung mit der Akademie der Wissenschaften und der Literatur, Mainz,
Kiel, 18.-25. September 1994. Bd.1 (p. 291–309). Mainz-Stuttgart: Akad. der Wissenschaften und der Literatur, F. Steiner.
Durczewski, Z. (1939). Stary zamek w Grodnie w świetle wykopalisk dokonanych w latach 1937–1938. Niemen, 1, 2–15.
Golubovič, V., Cegak-Golubivič, E. Novye materialy po istorii Grodna v rannefeodal’nuû èpohu. File 44, Сentral’naga navukovaga arhiva Nacyǎnal’naj Akadèmii Navuk Belarusi, Fond arhealagičnaj navukovaj dakumentacyi, Vopis 1.
Gurǎnov, V., Čubur, A. (2014). Keramičeskoe ǎjco-pisanka iz pogrebeniǎ v kurgannom nekropole Eliseeviči. In. V. Alekseev, L. Filippova, E. Šinakov, A. Čubur (eds), Desninskie drevnosti: materialy VIII mežgosudarstvennoj naučnoj konferencii „Istoriǎ i arheologiǎ Podesen’ǎ”, posvǎŝennoj pamǎti F.M. Zavernǎeva (p. 86–91). Brǎnsk: RIO BGU.
Gurǎnov, V., Čubur, A. (2022). „Ab ovo”: ǎjca-pisanki v kurgannom pogrebal’nom obrǎde vostočnyh slavǎn. Stratum Plus, 5, 127–134.
Gurevič, F. (1981). Drevnij Novogrudok. Posad – okol’nyj gorod. Leningrad: Nauka.
Haponava, V., Kots, A., Lucas, M., Both, M., Roberts, P. (2022). Medieval and early modern diets in the Polack region of Belarus: A stable isotope perspective. PLoS ONE, 17 (10), e0275758, https://doi. org/10.1371/journal.pone.0275758 DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0275758
Hilczerówna, Z. (1950). Przyczynki do handlu Polski z Rusią Kijowską. Przegląd archeologiczny, 9(26), 1, 8–23.
Jonkus, T., Oras, E., Brest, J., Demarchi, B., Mänd, R., Presslee, S., Vahur, S. (2018). Multi-method Analysis of Avian Eggs as Grave Goods: Revealing Symbolism in Conversion Period Burials at Kukruse, NE Estonia. Environmental Archaeology, 23(2), 109–122. DOI: https://doi.org/10.1080/14614103.2016.1263374
Kaczmarek, J. (1998). Wczesnośredniowieczne przedmioty szkliwione związane z magią z Kruszwicy. In H. Kóčka-Krenz, W. Łoziński (eds), Kraje słowiańskie w wiekach średnich: profanum i sacrum (p. 549–560). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Kajkowski, K. (2020) Jajo i pisanka w świecie przedchrześcijańskich wyobrażeń religijnych Północno-Zachodnich Słowian. In M. Szymczyk, A. Jobke-Fus (eds), Myśliborska grzechotka ‒ pisanka, zabawka, przedmiot, instrument? (p. 29–88). Myślibórz: Muzeum Pojezierza Myśliborskiego.
Kameneckaja, E. (2019). Keramika IX–XIII vv. Kak istočnik po istorii Smolenskogo Podneprov’ǎ. Moskva- Smolensk: KDU, Universitetskaja kniga.
Kamińska-Koj, L., Koj J. (2016). Wyniki badań archeologicznych wału grodziska wczesnośredniowiecznego w Czermnie. In M. Florek, M. Wołoszyn (eds), Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie w świetle wyników badań dawnych (do 2010). Podstawy źródłowe (p. 204–210). Kraków ‒ Leipzig ‒ Rzeszów ‒ Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Kirpičnikov, A. (1966). Drevnerusskoje oružie. Vypusk vtoroj. Kop’â, sulicy, bojevye topory, bulavy, kisteni IX–XIII vv. Moskva ‒ Leningrad: Nauka.
Kolčin, B. (1958). Hronologiǎ novgorodskih drevnostej. Sovetskaja arheologiǎ, 2, 92–111.
Kontny, B. (2020). Ab armis usque ad ovo czyli jak szukać broni a znaleźć jajko? O badaniach Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego na Pojezierzu Myśliborskim. In M. Szymczyk, A. Jobke- Fus (eds), Myśliborska grzechotka ‒ pisanka, zabawka, przedmiot, instrument? (p. 179–201). Myślibórz: Muzeum Pojezierza Myśliborskiego.
Korobuškina, T. (1984). Otčet o provedenii polevyh issledovanij na territorii Pobuž’ǎ v 1983 godu. File 836, Сentral’naga navukovaga arhiva Nacyǎnal’naj Akadèmii Navuk Belarusi, Fond arhealagičnaj navukovaj dakumentacyi, Vopis 1.
Korobuškina, T. (1993). Kurgany Belorusskogo Pobuž’ǎ X–XIII vv. Minsk: Navuka i tèhnika.
Kostrzewski, J. (1920). Pisanki wczesnohistoryczne. Przegląd archeologiczny, 1(1–2), 42–44.
Lysenko, P. (1972). Otčet o polevyh issledovaniǎh Turovskogo arheologičeskogo otrǎda v 1971 g. File 390, Сentral’naga navukovaga arhiva Nacyǎnal’naj Akadèmii Navuk Belarusi, Fond arhealagičnaj navukovaj dakumentacyi, Vopis 1.
Lysenko, P. (1975). Otčet o polevyh issledovaniǎh Turovskogo arheologičeskogo otrǎda v 1974 g. File 474, Сentral’naga navukovaga arhiva Nacyǎnal’naj Akadèmii Navuk Belarusi, Fond arhealagičnaj navukovaj dakumentacyi, Vopis 1.
Lysenko, P. (1985). Berest’e. Minsk: Nauka i tehnika.
Makarov, N., Zajceva, E. (2007). Mininskij arheologičeskij kompleks: pogrebal’nye pamǎtniki. In N. Makarov (ed.), Arheologiǎ severorusskoj derevni X–XIII vekov: srednevekovye poseleniǎ i mogil’niki na Kubenskom ozere: v 3, t. 1: Poseleniǎ i mogil’niki (p. 130–184). Moskva: Nauka.
Makarova, T. (1966). O proizvodstve pisanok na Rusi. In L. Montgajt (ed.), Kultura Drevnej Rusi (p. 141–145). Moskva: Nauka.
Makarova, T. (1972). Polivnaǎ keramika v Drevnej Rusi. Moskva: Nauka.
Makušnikov, O. (1988). Otčet ob ohrannyh arheologičeskih issledovaniǎh 1987 goda v gorode Gomele. File 1189, Сentral’naga navukovaga arhiva Nacyǎnal’naj Akadèmii Navuk Belarusi, Fond arhealagičnaj navukovaj dakumentacyi, Vopis 1.
Mitrofanov, A., Štyhov, G., Tarasenko, V. (1961). Planovaǎ rabota: ”Drevnij Polock (po arheologičeskim dannym)”. File 124, Сentral’naga navukovaga arhiva Nacyǎnal’naj Akadèmii Navuk Belarusi, Fond arhealagičnaj navukovaj dakumentacyi, Vopis 1.
Müller-Wille, M. (1997). Relations between Byzantium and the North in the Light of Archaeology. Some concluding remarks. In. M. Müller-Wille (ed.), Rom und Byzanz im Norden: Mission und Glaubenswechsel im Ostseeraum während des 8.‒14. Jahrhunderts: internationale Fachkonferenz der Deutschen Forschungsgemeinschaft in Verbindung mit der Akademie der Wissenschaften und der Literatur, Mainz, Kiel, 18.‒25. September 1994. Bd.1 (p. 405–422). Mainz-Stuttgart: Akad. der Wissenschaften und der Literatur, F. Steiner.
Olczak, J. (1968). Wytwórczość szklarska na terenie Polski we wczesnym średniowieczu: studium archeologiczno- technologiczne. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pankiewicz, A., Siemianowska, S. (2020). Early medieval glazed objects from the Wrocław and Opole strongholds: function, origin and social significance. Přehled výzkumů, 61(2), 53–70. DOI: https://doi.org/10.47382/pv0612-02
Perhavko, V. (1987). Svǎzi Drevnej Rusi so slavǎnskimi stranami. Moskva: Znanie.
Perhavko, V. (2006). Torgovyj mir srednevekovoj Rusi. Moskva: Academia.
Plavinski, M. (2013). Uzbraenne belaruskìh zemlâŭ X–XIII stagoddziaŭ. Minsk: Galiâfy.
Popławska, D. (2020). Instrumenty i narzędzia dźwiękowe we wczesnośredniowiecznej Polsce do początków XIII wieku. In A. Jabłońska, M. Robaszkiewicz (eds), Kultura muzyczna w początkach państwa polskiego (p. 39–64). Gniezno – Szczecin: Wydawnictwo Triglav i Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie.
Povetkin, V. (2008). Bubency i kolokolčiki credi pročih šumâŝih i udarnyh prsposoblenij v obihode drevnih novgorodcev. Novgorodskij istoričeskij sbornik, 11(21), 110–141. DOI: https://doi.org/10.3917/rom.141.0011
Rozendfeld, R. (1997). Igry detej. In B. Kolčin, T. Makarova (eds), Drevnââ Rus’. Byt i kultura (p. 114–119). Moskva: Nauka.
Rybakov, B. (1948). Remeslo Drevnej Rusi. Moskva: Izdatel’stvo Akademii nauk SSSR.
Rybakov, B. (1981). Âzyčestvo drevnih slavǎn. Moskva: Nauka.
Sedov, V. (1998). Pisanki. In A. Egorejčenko (ed.), Slavǎne i ih sosedi (arheologiǎ, numizmatika, ètnologiǎ) (p. 81–85). Minsk: Vedy.
Sergêêva, M. (2010). Kostorìzna sprava w starodavn’omu Kiêvì. Kiïv: KNT.
Siemianowska, E. (2008). Wczesnośredniowieczne grzechotki i pisanki w strefie przebiegu szlaku lądowego z Rusi na Pomorze. In P. Kucypera, S. Wadyl (eds), Kultura materialna średniowiecza w Polsce. Materiały ze studenckiej konferencji naukowej. Toruń, 24–25 kwietnia 2008 roku (p. 67–84). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Siemianowska, S., Pankiewicz, A., Sadowski, K., Pawlicki, J. K. (2023). W kwestii techniki wykonania i szkliwienia wczesnośredniowiecznych pisanek-grzechotek ze Śląska. Przegląd Archeologiczny, 71, 243–270. DOI: https://doi.org/10.23858/PA71.2023.2995
Širouhov, R. (2014). Importy drevnerusskih tipov na territorii prussov v X/XI–XIV vv. In N. Makarov (ed.), Rus’ v IX–XII vekah. Obŝestvo, gosudarstvo, kul’tura (p. 386–412). Moskva ‒ Vologda: Drevnosti Severa.
Šovkoplǎs, G. (1980). Davn’orus’kì pisanki (z kolekcìï Deržavnogo ìstoričnogo muzeû URSR). Arheologiǎ, 35, 92–97.
Spirgis, R. (2013). Srednevekovyje bestiarii kak istočnik po interpretacii livskih zoomorfnyh podvesok. In N. Lopatin (ed.), Arheologiâ i istoriâ Pskova i Pskovskoj zemli. Seminar imeni akademika V.V. Sedova. Materialy 50-go zasedaniâ (9–11 aprelâ 2013), vypusk 29 (p. 402–413). Moskva, Pskov, Sankt-Peterburg: Nestor-Istoriâ.
License
Copyright (c) 2024 Viktoryia Makouskaya
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.