Słowa kluczowe
nazwy istot niedorosłych
sufiks -ę
sufiks -ak
Wielkopolska
XVIII wiek
Jak cytować
Abstrakt
Analiza dotyczy dwóch konkurencyjnych wśród nazw istot niedorosłych formantów: -ę (starszy) i -ak (młodszy) oraz szerzenia się drugiego kosztem pierwszego. Badano materiał dotąd niewykorzystywany w rozważaniach nad historią wymienionych sufiksów (wielkopolskie inwentarze dóbr szlacheckich z 2. poł. XVIII w.). Na ich podstawie stworzono mapę przedstawiającą występowanie formacjiz omawianymi sufiksami. Porównano stan z inwentarzy ze słownikami polszczyzny ogólnej (Lindego i tzw. warszawskim), by wskazać ewentualne odmienności ówczesnej polszczyzny Wielkopolski. Artykuł zamyka przywołanie dotychczasowych koncepcji wyjaśniających zastępowanie -ę przez -ak oraz próba dodania nowych eksplikacji.
Bibliografia
Bubak J. (1986), Proces kształtowania się polskiego nazwiska mieszczańskiego i chłopskiego, Kraków.
Dejna K. (1993), Dialekty polskie, Wrocław – Warszawa – Kraków.
Dobrzyński W. (1974), Z badań nad rozwojem polskich deminutywów, I. Historyczny rozwój rzeczowników z formantem -ę na tle słowiańskim, Wrocław.
Gruchmanowa M. (2003), Gwary wielkopolskie, [w:] taż, Gwary w ojczyźnie i na obczyźnie. Studia, Poznań, s. 118–156.
Heltberg K. (1964), O deminutywach i augmentatywach, „Prace Filologiczne”, XVIII, cz. 2, s. 93–102.
Horodyska-Gadkowska H. (1967), Polskie słownictwo gwarowe z zakresu hodowli zwierząt domowych, Wrocław – Warszawa – Kraków.
Kleszczowa K. (1998), Staropolskie kategorie słowotwórcze i ich perspektywiczna ewolucja. Rzeczowniki, Katowice.
Kula W. (1983), Teoria ekonomiczna ustroju feudalnego, Warszawa.
Łepkowski T. (2003), Polska – narodziny nowoczesnego narodu 1764–1870, posłowiem opatrzył J. Jedlicki, Poznań.
Majdak M. (2008), Słownik warszawski: koncepcja – realizacja – recepcja, Warszawa.
Materiały 1956a, Materiały do dziejów chłopa wielkopolskiego w drugiej połowie XVIII wieku, z ksiąg grodzkich wyboru dokonał i wydał J. Deresiewicz, t. 1, Województwo poznańskie, Wrocław, 1956.
Materiały 1956b, Materiały do dziejów chłopa wielkopolskiego w drugiej połowie XVIII wieku, z ksiąg grodzkich wyboru dokonał i wydał J. Deresiewicz, t. 2, Województwo gnieźnieńskie, Wrocław, 1956.
Materiały 1957, Materiały do dziejów chłopa wielkopolskiego w drugiej połowie XVIII wieku, z ksiąg grodzkich wyboru dokonał i wydał J. Deresiewicz, t. 3, Województwo kaliskie, Wrocław, 1957.
Nitsch K. (1911), Mowa ludu polskiego, Kraków.
Osowski B. (2014), Cechy językowe akt stanu cywilnego z lat 1809–1823 parafii myśliborskiej, „Slavia Occidentalis” 71/1, s. 79–107.
Pawikowska M. (2010), Nazwiska mieszkańców parafii Unierzyż na Mazowszu (1670–1800), [w:] Miasto w perspektywie onomastyki i historii, red. I. Sarnowska-Giefing, M. Graf, Poznań, s. 197–208.
Piotrowska-Wojaczyk A. (2011), Regionalizmy leksykalne w słownikach doby nowopolskiej, Poznań.
Pomianowska W. (1963), Klasyfikacja rzeczowników odrzeczownikowych. Studium ze słowotwórstwa i geografii lingwistycznej, Wrocław.
RK 1981–1983, Inwentarze dóbr szlacheckich dawnego powiatu kaliskiego z lat 1776–1792, zebrał i opracował W. Rusiński, 1981, cz. 1, Inwentarze z lat 1776–1779, „Rocznik Kaliski” t. 14, s. 99–264; 1982, cz. 2, Inwentarze z lat 1780–1784, „Rocznik Kaliski” t. 15, s. 129–273; cz. 3, Inwentarze z lat 1785–1792, „Rocznik Kaliski” t. 16, s. 85–241.
Rzepka W.R. (1975), Dopełniacz w funkcji biernika męskich form osobowych w liczbie mnogiej w polszczyźnie XVII w., Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.
Taszycki W. (1934), Powstanie i rozwój rzeczowników typu cielak (Ustęp z historji narzecza mazowieckiego), „Lud Słowiański. Pismo poświęcone dialektologji i etnografji Słowian”, t. 3, s. 17–33.
Tomaszewski A. (1934), Mowa ludu wielkopolskiego. Charakterystyka ogólna z dwoma mapami, Poznań.
Truszkowski W. (1954), Pochodzenia, charakter i funkcja współczesnego przyrostka -ak, „Język Polski”, XXXIV, nr 3, s. 155–162.
Turska H. (1948), W sprawie rzeczowników typu cielak, „Slavia Occidentalis”, XIX, 190–202.
Walczak B. (2010), Najczęstsze nazwiska wielkopolskie, [w:] Miasto w perspektywie onomastyki i historii, red. I. Sarnowska-Giefing, M. Graf, Poznań, s. 257–267.
Żurawski A. (1981), Nazwy konia w polszczyźnie XVI wieku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, Filologia Polska – Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 118, s. 125–142.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).