Słowa kluczowe
germanizm
język polski
Jak cytować
Abstrakt
W gwarach polskich wyodrębnia się dwie podstawowe warstwy germanizmów leksykalnych: o charakterze ogólnopolskim, czyli właściwe większości gwar polskich i językowi literackiemu (musieć, szyber, placek i in.), i lokalne (charakterystyczne dla poszczególnych odmian polszczyzny gwarowej). Tu omawiane są germanizmy występujące w dwu wyspowych gwarach polskich na Syberii: w gwarze wsi Wierszyna pod Irkuckiem oraz Aleksandrowka i Znamienka pod Abakanem. Do germanizmów lokalnych w gwarze Wierszyny należą wyrazy buŋk ‘nieślubne dziecko’ i fest ‘mocno, szybko, bardzo’. Liczba germanizmów lokalnych w gwarze Aleksandrowki-Znamienki jest większa. Należą one do różnych części mowy (rzeczowniki gruska ‘babcia’, gruzek ‘dziadek’, szurek ‘chłopiec’, rebiska ‘tarka’, rybaki ‘naleśniki z tartych ziemniaków i in.ʼ; czasowniki: rebować ‘trzeć’; wyrazy predykatywne: brak ‘trzeba’; partykuła twierdząca jo ‘tak’). Obok innych właściwości różnicujących gwarę wierszyńską (gwara typu południowego) i gwarę aleksandrowską (gwara typu północnego) pewne germanizmy lokalne należą do cech dyferencjalnych, które składają się na określony typ gwary (północny albo południowy).
Bibliografia
Ananiewa N. (2007), O polskich gwarach Syberii: projekt badawczy, [w:] Acta Baltico-Slavica XXXI, Tom dedykowany Pani Profesor Irydzie Grek-Pabisowej, Warszawa, s. 25–32.
Ananiewa N. (2011), Gwarowe postacie niektórych onimów w gwarach polskich (na przykładzie polszczyzny kresowej Dwińska i wsi okolicznych oraz polskiej gwary wyspowej na Syberii), [w:] Z zagadnień językoznawstwa słowiańskiego. Tom dedykowany Profesorowi Stefanowi Warchołowi, Rozprawy Slawistyczne, 23, Lublin, s. 21–26.
Ananiewa N. (2012a), Nomina personalia w polskiej gwarze wyspowej i na dawnych Kresach Wschodnich. Próba konfrontacji, [w:] Polskie dziedzictwo językowe na dawnych Kresach. Język polski dawnych Kresów Wschodnich, t. 5, Warszawa, s. 29–37.
Ananiewa N. (2012b), Niektóre właściwości gwary wyspowej na Syberii, Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, t. 58, Łódź, s. 5–13.
Ananiewa N. (2012c), Antroponimy w inskrypcjach nagrobnych nekropolii syberyjskiej wsi Wierszyna na tle antroponimikonu cmentarza na Podolu, [w:] W komunikacyjnej przestrzeni nazw własnych i pospolitych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Robertowi Mrózkowi, Katowice, s. 43–59.
Ananiewa N. (2013a), Teksty Polaków pisane grażdanką w syberyjskiej wsi Wierszyna, Acta Baltico-Slavica, Warszawa, s. 287–298.
Ananiewa N. (2013b), O niektórych mikrotoponimach w wyspowej gwarze na Syberii, [w:] Niejedno ma imię... Prace onomastyczne i dialektologiczne dedykowane Profesor Ewie Wolnicz-Pawłowskiej, Prace Językoznawcze Instytutu Filologii Polskiej UKSW, t. 4, Warszawa, s. 35–37.
Brückner A. (1970), Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
Decyk W. (1995), Próba opisu polskiej gwary we wsi Wierszyna, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 20–30.
Decyk W. (1997), Uwagi o języku społeczności polskiej w Rosji, [w:] Język polski poza granicami kraju, Opole, s. 109–123.
Dejna K. (1998), Atlas gwar polskich, t. 1. Małopolska, Warszawa.
Dejna K., Gala S., Zdaniukiewicz A., Czyżewski F. (2000), Atlas gwar polskich, t. 2. Mazowsze, Warszawa.
Figura L. (2003), Historia i teraźniejszość polskiej syberyjskiej wsi, [w:] Wierszyna z bliska i z oddali. Obrazy polskiej wsi na Syberii, Kraków, s. 71–132.
Głuszkowski M. (2011), Vershina – a Polish village in Siberia, Factors influencing language maintenance under changing social, cultural, economic and political conditions, „Journal of Estonian and Finno-Ugric Linguistics”, ESUKA – JEFUL 2–1, s. 157–170.
Gołąb P. (1955), Gwara Schodni i okolicy, Wrocław.
Kucała M. (1957), Porównawczy słownik trzech wsi małopolskich, Wrocław.
Nitsch K. (1958), Dialekty języka polskiego, [w:] K. Nitsch, Wybór pism polonistycznych, Pisma dialektologiczne, Wrocław – Kraków, s. 74.
Paśko D. (2009), O kalkach słowotwórczych w polszczyźnie mieszkańców Wierszyny na Syberii, „Slavia Meridionalis”, 9, s. 21–28.
Półn.-polskie teksty gwarowe, Północno-polskie teksty gwarowe od Kaszub po Mazury (z mapką), red. K. Nitsch, Kraków, 1955.
SW I, Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. (1900), Słownik języka polskiego, t. 1, A–G, Warszawa.
Stupiński E. (2008), Geneza polszczyzny w okolicy Krasnojarska, [w:] Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, t. LIII, Łódź, s. 207–217.
Stupiński E. (2009), Wpływy wschodniosłowiańskie na polszczyznę okolic Krasnojarska, [w:] Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, t. LIV, Łódź, s. 197–204.
Umińska A. (2013), Polskie cechy fonetyczne i leksykalne w gwarze wsi Wierszyna (Syberia Wschodnia), [w:] Słowiańskie wyspy językowe i kulturowe, Toruń, s. 27–42.
Ананьева Н.Е. (2011), Фрагмент диалектной морфонологии польского говора дер. Вершина под Иркутском, [w:] Современная славистика и научное наследие С.Б. Бернштейна. Тезисы докладов международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения выдающегоcя отечественного слависта д.ф.н. проф. С.Б. Бернштейна. 15-17 марта 2011 г., г. Москва, Москва, s. 47–48.
Ананьева Н.Е. (2013a), Морфология глагола в польском говоре деревни Вершина Боханского района Иркутской области, [w:] Исследования по славянской диалектологии 16. Грамматика славянских диалектов. Механизмы эволюции. Утраты и инновации. Историко-типологические явления, Москва, s. 203–210.
Ананьева Н.Е. (2013b), Типология польских говоров Сибири и результаты их контактов с русским идиомом, [w:] Славянское языкознание. XV Международный съезд славистов Минск, 2013 г. Доклады российской делегации, Москва, s. 467–478.
Гольцекер Ю.П. (1989), Из наблюдений над особенностями польского говора села Вершина в Сибири, [w:] Interferencje językowe na różnych obszarach Słowiańszczyzny, Rozprawy Slawistyczne, 4, Lublin, s. 133–147.
Гольцекер Ю.П. (1991), Тексты из села Вершина (Иркутская область), [w:] Studia nad polszczyzną kresową, t. VI, Wrocław, s. 209–212.
Пасько Д. (2011), Польский островной диалект жителей дер. Вершина в Сибири, [w:] Русско-польские языковые, литературные и культурные контакты, Москва, s. 72–80.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).