Abstrakt
Artykuł dotyczy stopnia żywotności niemieckich zapożyczeń (prototypowo kojarzonych z gwarą miejską Poznania) w języku mieszkańców miasta w XXI w. Materiał zebrano metodą ankietową. Badaniu poddano 120 respondentów w trzech grupach wiekowych.
Odpowiedzi udzielone przez ankietowanych świadczą o tym, że germanizmy wciąż należą do żywego zasobu leksykalnego gwary poznańskiej. Wiele zapożyczeń jest dobrze znanych – i to wszystkim pokoleniom, choć jest to często znajomość tylko bierna. Mieszkańcy miasta zdają sobie sprawę i z regionalnego nacechowania wielu leksemów, i z ich niemieckiej etymologii. Stosunek poznaniaków do germanizmów w ich języku jest raczej pozytywny. Widzą ich recesywny charakter w przekroju pokoleniowym, choć przyznają (niezależnie od wieku), że jest ich wciąż dużo. Mają też świadomość tego, kiedy i z jaką intencją komunikacyjną można ich używać.
Bibliografia
Bąba S., Piotrowicz A. (1994), Poznańska frazeologia regionalna, [w:] Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. I, Materiały II Kolokwium Językoznawczego, Szczecin 16–18 września 1992 r., red. M. Białoskórska, S. Kania, Szczecin, s. 111–122.
Biliński J. (1922), Błędy językowe, Poznań.
Danysz A. (1914), Odrębności słownikarskie kulturalnego języka polskiego w Wielkopolsce w stosunku do kulturalnego języka w Galicyi, „Język Polski”, z. 8–10, s. 243–261.
Gruchmanowa M. (1986), Początek XX wieku, [w:] M. Gruchmanowa, M. Witaszek-Samborska, M. Żak-Święcicka, Mowa mieszkańców Poznania, Poznań, s. 21–28.
Gruchmanowa M. (1997), Opis systemu gramatycznego polszczyzny Poznania, [w:] Słownik gwary miejskiej Poznania, red. M. Gruchmanowa, B. Walczak, Poznań, s. 20–44.
Gruchmanowa M., Witaszek-Samborska M., Żak-Święcicka M. (1986), Mowa mieszkańców Poznania, Poznań.
Krasnowolski A. (1919), Najpospolitsze błędy językowe zdarzające się w mowie i piśmie polskiem, Warszawa.
Kryński A.A. (1920), Jak nie należy mówić i pisać po polsku, Warszawa.
Kurzowa Z. (1983), Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Warszawa – Kraków.
Nitsch K. (1914), Odrębności słownikowe Poznania, Krakowa i Warszawy, „Język Polski”, z. 8–10, s. 261–270.
Piotrowicz A. (1991), Typy regionalizmów leksykalnych, Poznań.
Rzepka W.R. (1997), Rodowód polszczyzny Wielkopolan, [w:] Słownik gwary miejskiej Poznania, red. M. Gruchmanowa, B. Walczak, Poznań, s. 7–19.
SD, Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. I–XI, Warszawa, 1958–1969.
SGP, Słownik gwar polskich, red. M. Karaś, J. Reichan, J. Okoniowa, t. I–VIII (A-Gościnka), Kraków, 1982–2013.
SL, Linde S.B., Słownik języka polskiego, t. I–VI, Lwów, 1854–1860.
Słownik gwary miejskiej Poznania, red. M. Gruchmanowa, B. Walczak, wyd. I, Warszawa – Poznań; wyd. II z suplementem, Warszawa – Poznań, 1997–1999.
Słownik zapożyczeń niemieckich w polszczyźnie, red. M. Łaziński, Warszawa, 2008.
SPXVI, Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, K. Mrowcewicz, t. I-XXXVI (A-Roztyrkność), Wrocław – Warszawa, 1966–2012.
SSz, Szymczak S., Słownik języka polskiego, t. I–III, Warszawa, 1978–1981.
SW – Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. I–VIII, Warszawa, 1900–1927.
Szober S. (1937), Na straży języka. Szkice z zakresu poprawności i kultury języka polskiego, Warszawa.
Tomaszewski A. (1927), Błędy językowe uczniów szkół poznańskich, „Język Polski”, z. 2, s. 45–52; z. 3, s. 81–85.
Walczak B. (1997), Słownictwo, [w:] Słownik gwary miejskiej Poznania, red. M. Gruchmanowa, B. Walczak, Poznań, s. 53–69.
Walczak B., Witaszek-Samborska M. (1989), Wpływy niemieckie w gwarze miejskiej Poznania, „Rozprawy Slawistyczne”, 4, s. 283–295.
Wasylewski S. (1930), Na końcu języka, Poznań.
Witaszek-Samborska M. (1997), Składnia, [w:] Słownik gwary miejskiej Poznania, red. M. Gruchmanowa, B. Walczak, Poznań, s. 45–52.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).