Słowa kluczowe
polskie gwary Prus Wschodnich
Niemiecki atlas językowy
Georg Wenker
Jak cytować
Abstrakt
Przedstawione niemieckie pożyczki leksykalne występują w ankietach zbieranych do Niemieckiego atlasu językowego, które wypełniono na obszarze Prus Wschodnich (ponad 500 miejscowości) w latach 80. XIX w. Część z nich stanowi zbiór wyrazów znanych polszczyźnie ogólnej. Pewne nazwy zostały zapożyczone i poddane różnym procesom adaptacyjnym (fonetycznym i ortograficznym) do systemu polskiego i charakteryzują dość duży obszar gwar północnopolskich (np. wurst, gbur, klejdy). Kilka z tych pożyczek to okazjonalizmy, zapisane na użytek kwestionariusza, będące interesującym przykładem dostosowywania wyrazów obcych do innego systemu językowego. Omawiany rejestr nazw pokazuje stosunkowo nieliczne pożyczki leksykalne pochodzenia niemieckiego, które przeniknęły do gwar mazurskich.
Bibliografia
Bacewicz J. (2006), Fejnie gadalim, smacno jedlim. Gwara i kuchnia Suwalszczyzny, Suwałki.
Bajki Warmii i Mazur, red. H. Koneczna, W. Pomianowska, Warszawa, 1956.
Bellmann G. (1971), Slavoteutonica. Lexikalische Untersuchungen zum slawisch-deutschen Sprachkontakt im Ostmitteldeutschen, Berlin – New York.
Beyersdorff O. (1868), Über Slavisches im Deutschen, „Schlesische Provinzialblätter”, Jg LXXII, Der Neuen Folge, J. VII, s. 446–448, 497–499, 549–551.
Bielfeldt H.H. (1982), Die slawischen Wörter im Deutschen. Ausgewählte Schriften 1950–1978, Leipzig.
Eichler E. (1965), Etymologisches Wörterbuch der slawischen Elemente im Ostmitteldeutschen, Bautzen.
Kiparsky V. (1936), Fremdes im Baltendeutsch, Helsingfors.
Vasmer M. (1947), F. Kluge, Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, „Zeitschrift für slavische Philologie”, t. XIV.
Knoop O. (1890), Plattdeutsches aus Hinterpommern, 2. Sammlung: Fremdsprachliches im hinterpommerschen Platt, nebst einer Anzahl von Fischerausdrücken und Ekelnamen, [w:] Wissenschaftliche
Beilage zum Programm des kgl. Gymnasiums zu Rogasen, Programm Nr 156, Rogasen.
MSGP, Mały słownik gwar polskich, red. J. Wronicz, Kraków, 2005.
Osipowicz A. (2009), Słowniczek gwary augustowskiej, [w:] Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe z Polski północno-wschodniej, red. B. Nowowiejski, Białystok, s. 57–130.
Popowska-Taborska H., Rzetelska-Feleszko E. (2009), Dialekty kaszubskie w świetle XIXwiecznych materiałów archiwalnych, Warszawa.
PrWb, Preußisches Wörterbuch, I–VI, begr. von E. Riemann, hrsg. von E. Riemann, U. Tolksdorf, R. Goltz, Neumünster, 1974–2005.
Ratasiewicz M. (2010), Słownik gwary pogranicza Suwalszczyzny i dawnych Prus Wschodnich, Gołdap.
Rembiszewska D.K. (2010), Siła wurstu brukuje białka i gbur? O niektórych wyrazach w XIXwiecznych materiałach Georga Wenkera z obszaru Mazur, Warmii i Ostródzkiego, Rozprawy Komisji Językowej, red. S. Gala, t. LV, Łódź, s. 195–211.
SSEJP, Sławski F. (1952–1982), Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–5, Kraków.
SEK, Boryś W., Popowska-Taborska H. (1994–2010), Słownik etymologiczny kaszubszczyzny, t. I–VI, Warszawa.
SłXVI w, Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, F. Pepłowski, Wrocław, 1966.
SłXVII w, Słownik polszczyzny XVII wieku, http://sxvii.pl/, (12.09.2013).
SGOWM, Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, opr. przez Pracownię SGOWM Zakładu Językoznawstwa PAN w Warszawie, red. Z. Stamirowska, H. Perzowa, t. I–IV, Wrocław, t. V red. H. Perzowa, D. Kołodziejczykowa, Warszawa – Kraków, 1987–2006.
SGPA, Słownik gwar polskich, opr. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie pod kier. M. Karasia, od t. II pod kier. J. Reichana, od t. VI pod kier. J. Okoniowej, Wrocław – Kraków, 1977–2013.
Słownik gwary Tykocina, spisany przez Centrum Badań nad Historią i Kulturą Małych Miast, http://www.tykocinregion.pl/pl/slownik, (14.05.2013).
Łaziński M. (2009), Słownik zapożyczeń niemieckich w polszczyźnie, Warszawa.
SWM IV, Mocarska-Falińska B (1959), Słownictwo Warmii i Mazur. Uprawa i obróbka lnu, Studia Warmińsko-Mazurskie, t. IV, Wrocław.
Teuchert H. (1958), Slawische Lehnwörter in ostdeutschen Mundarten, „Zeitschrift für deutsche Mundartforschung“, t. XXVI/1, s. 13–31.
Wick P. (1939), Die slavischen Lehnwörter in der neuhochdeutschen Sprache, Marburg.
Wolf H. (1965), Deutsch-slavische Begegnung in der Sprache der Reformationszeit, „Die Welt der Slaven“, t. X, s. 51–98.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).