Słowa kluczowe
etymologia
gwarowe nazwy roślin
motywacja semantyczna
Jak cytować
Abstrakt
W artykule przedstawiono problematykę słownictwa gwarowego z etymologicznego punktu widzenia. Zwrócono uwagę na konieczność badania leksyki gwarowej pod względem etymologicznym, wskazując na wieloaspektowe potrzeby w tym zakresie. Wszystkie prezentowane zagadnienia omówiono na przykładzie gwarowych nazw roślin, uwypuklając konieczność znajomości wszelkich cech botanicznych poszczególnych gatunków w celu ustalenia właściwej motywacji semantycznej nazw. Podkreślono, że w sferze etymologii gwarowych nazw roślin ogromnie ważne są nie tylko ich formy, ale też motywacja semantyczna i historia. To po ich zbadaniu (za pomocą metody historyczno-porównawczej) można wywodzić wnioski etymologiczne, gdzie kluczową rolę odgrywa końcowe stwierdzenie, czy dana nazwa gwarowa rośliny jest autentycznie gwarowa, czy jest odziedziczona lub zapożyczona. Stwierdzono ponadto, że metodologia etymologicznych badań gwarowych, oprócz zwykłych zasad stosowanych w dociekaniach etymologicznych, musi także brać pod uwagę wpływ
realiów wiejskich, wierzeń, zwyczajów itd., innymi słowy, całokształtu kultury wiejskiej na motywację semantyczną słownictwa gwarowego. Stąd badania etymologiczne nad słownictwem gwarowym wymagają dużo bogatszego niż zazwyczaj warsztatu etymologicznego i dodatkowej wiedzy z zakresu dialektologii, historii kultury wiejskiej oraz etnologii.
Bibliografia
André J. (1956), Lexique des termes de botanique en latin, Paris.
Boryś W. (2005), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
Cienkowski W. (1972), Teoria etymologii ludowej, Warszawa.
Dębowiak P., Waniakowa J. (2019), Semantic Motivation of Plant Names as Part of their Etymology, [w:] The Landscape of Lexicography, eds A. Villalva, G. Williams, Lisboa, s. 173–200.
Falimirz S. (1534), O ziołach i mocy jich, Kraków.
Genaust H. (2005), Etymologisches Wörterbuch der botanischen Pflanzennamen, Dritte, vollständig überarbeitete und erweiterte Ausgabe, Hamburg.
Marzell H. (2000), Wörterbuch der deutschen Pflanzennamen, t. I–V, Fotomechanischer Nachdruck der Erstausgabe 1943–1958, Köln.
Pawłowski E. (1974), Polskie nazwy roślin. (Próba klasyfikacji semantycznej), [w:] Studia indoeuropejskie, red. J. Kuryłowicz, Prace Komisji Językoznawstwa, t. 37, Wrocław –, s. 163–169.
Pelcowa H. (2001), Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Lublin.
SGP, Słownik gwar polskich, opr. przez Pracownię Dialektologii Polskiej (dawniej Zakład Dialektologii Polskiej) Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, red. M. Karaś, S. Urbańczyk, J. Reichan, J. Okoniowa, B. Grabka, R. Kucharzyk, Wrocław – Kraków –, 1979–.
Siennik M. (1568), Herbarz, to iest zioł tutecznych, postronnych i zamorskich opisanie […], Kraków.
Sławski F. (1998), Pięćdziesiąt lat nad etymologią, „Rocznik Slawistyczny”, LI, s. 3–5.
SN, Majewski E., Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich [...], t. I–II, Warszawa 1889–1898.
SP XVI, Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, Wrocław –, 1966–.
Spiczyński H. (1542), O ziołach tutecznych i zamorskich i mocy ich, Kraków.
Spólnik A. (1990), Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Prace Komisji Językoznawstwa PAN w Krakowie, nr 58, Wrocław –.
SStp., Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. I–XI, Wrocław 1953–2002.
Stanko J. (1472), Antibolomenum Benedicti Parthi [rękopis przechowywany w Bibliotece Krakowskiej Kapituły Katedralnej, nr Ms 225].
Symb., J. Rostafiński, Symbola ad historiam naturalem medii aevi [...], t. I–II, Cracoviae 1900.
Syrenius S., (1613), Zielnik herbarzem z ięzyka Łacińskiego zowią [...], Kraków.
Tokarski R. (1993), Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. II: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław, s. 335–362.
Waniakowa J. (2012), Polskie gwarowe nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim. Zagadnienia ogólne, Kraków.
Waniakowa J. (2015), Jak badać pochodzenie i historię gwarowych nazw roślin?, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, LXXI, s. 289–298.
Waniakowa J. (2017), The problem of plant identification in etymological research on Slavic phytonymy, [w:] Etymological research into Czech. Proceedings of the Etymological Symposium Brno 2017, 12–14 September, Studia etymologica Brunensia, vol. 22, red. I. Janyškova, H. Karlikova, V. Boček, Praha, s. 459–470.
Wróbel H. (2004), Związki staroczesko-staropolskie w terminologii botanicznej, Kraków [przedruk z: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach, Prace Katedry Języka Polskiego II, Katowice 1962, s. 105–137].
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).