Słowa kluczowe
gwary małopolskie
zapożyczenia
zmiany semantyczne
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie rzeczownika hasen / hasyn / hasynt, czasownika hasnować i jego derywatów prefiksalnych funkcjonujących w gwarze Bugaja na Pogórzu (gm. Biecz, pow. Gorlice). Czasownik hasnować ‘zyskiwać, przynosić korzyść, pożytek’ – derywat od słowacyzmu pochodzenia węgierskiego hasen ‘zysk, korzyść, pożytek’ (przez niektórych uznawanego za bezpośredni hungaryzm) – w gwarze okolic Biecza zyskał nowe znaczenie ‘trwonić, marnować’, wykazując się łączliwością leksykalną z określeniami dóbr materialnych, pieniędzy, majątku itp. W artykule przedstawiono stan udokumentowania leksykograficznego omawianej grupy wyrazów, ich zasięg terytorialny, etymologię, znaczenia i hipotezę dotyczącą przyczyn zmian semantycznych.
Bibliografia
AJPP, Małecki M., Nitsch K. (1934), Atlas językowy polskiego Podkarpacia, cz. 1 [500 map], cz. 2 [wstęp, objaśnienia, wykazy wyrazów], Kraków.
DemSGP, Dembowski B. (1894), Słownik gwary podhalskiej, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie” V, s. 339–444.
FitSGS, Fitak F. (2004), Słownik gwary spiskiej, Szczawnica.
GoszczT, Goszczyński S. (1835), Podróż do Tatrów. Górale tatrańscy, „Powszechny Pamiętnik Nauk i Umiejętności” I, t. 2, s. 373–374.
GutHPE, Gutt-Mostowy J. (1995), Highlander Polish – English / English – Highlander Polish Dictionary, New York.
GutMSP, Gutt-Mostowy J. (2002), Mały słownik podhalański – wybór góralskich wyrazów gwarowych, wyd. III, Wrocław.
Herniczek-Morozowa W. (1975), Terminologia polskiego pasterstwa górskiego, cz. 1, Wrocław–Kraków–Warszawa–Gdańsk.
Herniczek-Morozowa W. (1976), Terminologia polskiego pasterstwa górskiego, cz. 2–3, Wrocław–Kraków–Warszawa–Gdańsk.
HodSGGSP, Hodorowicz S.A. (2004), Słownik gwary górali Skalnego Podhala, Nowy Targ [wyd. II uzup. 2005].
Hojsak O. (2018), Słownik gwary łemkowskiej wsi Wysowa, opr. M. Aleksiejewa, K. Rieger, Warszawa.
ILGiKP, Kąś J. (2017), Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. IV: Gu–Kol, Kraków.
JanczyGSW, Janczy W., Gwara Sromowiec Wyżnich, „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności” 1901, t. I, z. 1, s. 51–87 [słowniczek: s. 65–87].
Karaś H. (2019), Jeszcze o potrzebie dokumentowania leksyki gwarowej (na przykładzie wybranych wyrazów południowomałopolskich z okolic Biecza), „Gwary Dziś”, t. 11, s. 19–27.
Karaś H. (2020), Gwara Bugaja na Pogórzu (gm. Biecz, pow. Gorlice), Warszawa.
KartSGPPAN, Kartoteka Słownika gwar polskich PAN, https://rcin.org.pl//dlibra/metadatasearch?action=AdvancedSearchAction&type=-3&val1=anothtitle:%22Kartoteka+SGP%22.
KąśSGO, Kąś J., Słownik gwary orawskiej, t. I–II, wyd. II poprawione i poszerzone, Kraków 2011.
KosPGZ, Kosiński W. (1884), Przyczynek do gwary zakopiańskiej, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” X, s. 225–309.
ŁojasRD, Łojas-Kośla F. (2004), Rodowe dziedzictwo, Poronin [Słownik wyrazów gwarowych: s. 248–304].
ŁomnSGG, Łomnicka-Dulak W. (2005), Matusine słówecka. Słownik gwary górali nadpopradzkich, Piwniczna Zdrój.
MalinWL, Malinowski L. (1893), O niektórych wyrazach ludowych polskich. Zapiski porównawcze, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny”, t. I (17), s. 6–96.
Małecki M. (1938), Język polski na południe od Karpat, [przedruk w:] M. Małecki (2004), Dialekty polskie i słowiańskie, red. J. Rusek, Kraków, s. 49–90.
Nemeth M. (2008), Zapożyczenia węgierskie w gwarze orawskiej i drogi ich przenikania, Kraków.
Rieger J. (1995), Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie, Warszawa.
Rieger J. (2011), Ukraińskie interferencje w słownictwie polszczyzny w Galicji, [przedruk w:] J. Rieger (2019), Język polski na Kresach, Warszawa, s. 164–177.
SGM, Słownik gwar małopolskich, red. J. Wronicz, t. 1–2, Kraków 2016–2017.
SGPK, Karłowicz J. (1900–1911), Słownik gwar polskich, t. 1–6, Kraków.
SGPPAN, Słownik gwar polskich, opr. i wyd. IJP PAN, red. M. Karaś (Źródła, z. 1–2), J. Reichan (z. 3–15), J. Okoniowa (z. 16–23), Kraków 1979–2010.
WrześnSWP, Wrześniowski A. (1884), Spis wyrazów podhalskich, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności”, t. III, s. 361–375.
ZborSGZ, Juliusz Zborowski, Słownik gwary Zakopanego i okolic, opr. i uzup. IJP PAN, kier. J. Okoniowa, Zakopane–Kraków 2009.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).