Keywords
preserving intangible cultural heritage
dialects
How to Cite
Abstract
The paper reviews the role of dialectology in preserving the dying out or endangered Polish dialects that form a major and representative part of the intangible cultural heritage. Dialectology – apart from its typical research tasks – is thus responsible for preserving the valuable heritage; disseminating knowledge on dialects; depicting the relations between dialects, history, and folk culture; raising the general public’s awareness of the position occupied by dialects among the varieties of Polish. Most importantly, in view of standard Polish being the prevailing variety, dialects need to be shown as embedded in family, social, local, and regional perspectives.
Preserving the endangered dialects, as well as the whole intangible cultural heritage, is a multifaceted undertaking that comprises in the first place documentation, description, and scientific interpretation of dialectal material. Research on dialects need to be popularized in order to raise the language awareness of the Polish society. This in turn may indirectly inspire actions aimed at promoting local dialects, appreciating the regional speech varieties, changing the social perception of dialects by means of both formal and informal education, and finally – revitalizing the dialects that are the least known and scarcely ever used.
References
Bartmiński J., Mazur J. (1978), Teksty gwarowe z Lubelszczyzny, Kraków – Wrocław.
Brzeziński W. (2009), Słownictwo krajniackie. Słownik gwary wsi Podróżna w Złotowskiem, t. V, U–Ż oraz Uzupełnienia, Wrocław.
Bubak J. (1966), Teksty gwarowe ze wsi Ząb w powiecie nowotarskim, Kraków.
Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, red. H. Karaś, 2010, [w:] www.dialektologia.uw.edu.pl.
Dialekty polskie i folklor z różnych regionów, red. Z. Sobierajski, Poznań, 1991 [z kasetą magnetofonową].
Elementarz gwary kociewskiej. Gadómy po naszamó, [w:] http://www.kociewie.edu.pl/wydawnictwa/94-elementarz-gwary-kociewskiej-qgadomy-po-naszamoq.
Friedrich H. (1955), Gwara kurpiowska. Fonetyka, Warszawa.
Gadomski H., Grzyb M., Grec T. (2013), Słownik wybranych nazw i wyrażeń kurpiowskich, Ostrołęka.
Grochola-Szczepanek H. (2008), Sposoby wyrażania płci w mowie mieszkańców wsi, „Prace Filologiczne” LIV, s. 131–142.
Gwary polskie. Przewodnik multimedialny, red. H. Karaś, 2008, [w:] www.gwarypolskie.uw.edu.pl.
Karaś H. (2010a), Zmiany w wymowie samogłosek nosowych w gwarze podegrodzkiej, [w:] Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, t. XIV, red. D. Czyż, M. Frąckiewicz, Łomża, s. 139–148.
Karaś H. (2012), O projekcie bazy dźwiękowej polskich tekstów gwarowych „Nowy Kolberg”, [w:] Aktualne problemy dialektologii słowiańskiej, red. J. Sierociuk, Gwary dziś, t. 6, Poznań.
Karaś H. (2012a), Perspektywy polskiej dialektologii, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 15–28.
Karaś H. (2013), Dialektologia a ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego, [w:] Niematerialne dziedzictwo kulturowe: wartości – źródła – ochrona, red. J. Adamowski, K. Smyk, Lublin–Warszawa, s. 207–218.
Karaś H. 2011, Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
Karłowicz J. (1900–1911), Słownik gwar polskich, t. I–VI, Kraków.
Kąś J. (2005), Słownik gwary i kultury podhalańskiej, [w:] Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce, Pieniny). Literatura i język, red. M. Madej, K. Sikora, Nowy Targ, s. 171–175.
Kąś J. (2010), Regionalizm dziś – szanse i zagrożenia, [w:] Symbolae grammaticae in honorem Boguslai Dunaj, red. R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora, Kraków, s. 185–190.
Kąś J., Kurek H. (2001), Język wsi, [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole, s. 440–459.
Kucała M. (2001), Gwary i regionalne odmiany polszczyzny w XX wieku, [w:] Polszczyzna XX wieku. Ewolucja i perspektywy rozwoju, red. S. Dubisz, S. Gajda, Warszawa, s. 193–198.
Kurek H. (1997), Tradycje badań dialektologicznych a przemiany językowe [w:] Tradycje badań dialektologicznych w Polsce, red. H. Sędziak, Olsztyn, s. 129–133.
Lewandowska I., Cyfus E. (2013), Elementarz gwary warmińskiej. Rodzina, dom i zagroda, Olsztyn.
Marciniak R. (2008), Gwary łowickie dawniej i dziś na tle innych gwar polskich, Łódź.
Maryniakowa I., Rembiszewska D. K., Siatkowski J. (2014), Różnojęzyczne słownictwo gwarowe Podlasia, Suwalszczyzny i północno-wschodniego Mazowsza, Warszawa.
MSGP, Mały słownik gwar polskich, red. J. Wronicz, Kraków 2009.
Nitsch K. (1960), Wybór polskich tekstów gwarowych, Kraków.
Pelcowa H. (2002), Dialektologia wobec wyzwań XXI wieku, [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki, red. S. Gala, Łódź, s. 383–392.
Pelcowa H. (2011), Leksyka mazowiecka w słowniku gwar Lubelszczyzny, [w:] Pogranicze w języku i kulturze, red. B. Falińskiej i H. Karaś, Studia Gwaroznawcze, t. I, Łomża, s. 45–55.
Pelcowa H. (2012), Nowe wyzwania a tradycyjne metody badań dialektologicznych, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 5–14.
Pelcowa H. (2012a), Słownik gwar Lubelszczyzny, t. I, Rolnictwo. Narzędzia rolnicze. Prace polowe. Zbiór i obróbka zbóż , Lublin.
Pelcowa H. (2013), Gwara jako nośnik lokalnego i regionalnego dziedzictwa kulturowego, [w:] Niematerialne dziedzictwo kulturowe: wartości – źródła – ochrona, red. J. Adamowski, K. Smyk, Lublin–Warszawa, s. 219–229.
Pelcowa H. (2014), Słownik gwar Lubelszczyzny, t. II, Rolnictwo. Transport wiejski. Rośliny okopowe i paszowe. Gleby i rodzaje pół. Uprawa lnu i konopi. Zbiór siana, Lublin.
Polskie teksty gwarowe z ilustracją dźwiękową, red. Z. Sobierajski, Poznań, 1960–1964.
SGOWM, Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. I (A–Ć), red. Z. Stamirowska, Wrocław, 1987, t. II (D–G), red. Z. Stamirowska, 1991, t. III (H–K), red. Z. Stamirowska, H. Perzowa, 1993, t. IV (L–N), red. H. Perzowa, D. Kołodziejczykowa, 2002, t. V (O–Ó), red. H. Perzowa, D. Kołodziejczykowa, 2006.
SGP Indeks, Indeks alfabetyczny wyrazów z kartoteki „Słownika gwar polskich”, T. I: A–O, t. II: P–Ż, red. J. Reichan, Kraków 1999.
SGŚ, Słownik gwar śląskich, red. B. Wyderka, t. I–XI (Gościniec-Gźmija), Opole 2000–2009.
Sierociuk J. (2005), Problemy współczesnej dialektologii, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, LXI, s. 67–76.
Sierociuk J. (2007), Język mieszkańców wsi czy gwara? Problem nie tylko teoretyczny, „Prace Filologiczne”, LII, s. 527–534.
Sierociuk J. (2010), Założenia metodologiczne regionalnych słowników gwarowych powstających przy współudziale środowisk lokalnych, Studia Dialektologiczne, IV, red. H. Kurek, A. Tyrpa, J. Wronicz, Kraków, s. 135–143.
Sobierajski Z. (1985), Teksty gwarowe z zachodniej Wielkopolski, Wrocław.
Sobierajski Z. (1990), Teksty gwarowe z północnej Wielkopolski, Wrocław.
Śląskie teksty gwarowe, red. A. Zaręba, Kraków 1961.
Świderska [Koneczna] H. (1929), Dialekt Księstwa Łowickiego, „Prace Filologiczne”, XIV, s. 257–413.
Zborowski J. (2009), Słownik gwary Zakopanego i okolic, opracowany i uzupełniony z materiałów autora przez Zespół IJP PAN pod kierunkiem J. Okoniowej, Zakopane–Kraków.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Gwary Dziś" are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Gwary Dziś" grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Gwary Dziś" since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).