Słowa kluczowe
ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego
gwary
Jak cytować
Abstrakt
Ginące obecnie gwary stanowią jeden z najważniejszych składników niematerialnego dziedzictwa kulturowego, stąd potrzeba ich ochrony, przez którą rozumiem – zgodnie z Konwencją UNESCO z roku 2003 – „środki mające na celu zapewnienie przetrwania niematerialnego dziedzictwa kulturowego, w tym jego identyfikację, dokumentację, badanie, zachowanie, zabezpieczenie, promowanie, waloryzację i przekazywanie następnym pokoleniom, w szczególności poprzez edukację formalną i nieformalną oraz przez rewitalizację różnych aspektów tego dziedzictwa.” (art. 2. pkt. 3.). W artykule przedstawiam zadania dialektologii w zakresie ochrony gwar, realizowane we współpracy z wieloma środowiskami, w tym naukowymi i politycznymi oraz ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi.
Bibliografia
Bartmiński J., Mazur J. (1978), Teksty gwarowe z Lubelszczyzny, Kraków – Wrocław.
Brzeziński W. (2009), Słownictwo krajniackie. Słownik gwary wsi Podróżna w Złotowskiem, t. V, U–Ż oraz Uzupełnienia, Wrocław.
Bubak J. (1966), Teksty gwarowe ze wsi Ząb w powiecie nowotarskim, Kraków.
Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, red. H. Karaś, 2010, [w:] www.dialektologia.uw.edu.pl.
Dialekty polskie i folklor z różnych regionów, red. Z. Sobierajski, Poznań, 1991 [z kasetą magnetofonową].
Elementarz gwary kociewskiej. Gadómy po naszamó, [w:] http://www.kociewie.edu.pl/wydawnictwa/94-elementarz-gwary-kociewskiej-qgadomy-po-naszamoq.
Friedrich H. (1955), Gwara kurpiowska. Fonetyka, Warszawa.
Gadomski H., Grzyb M., Grec T. (2013), Słownik wybranych nazw i wyrażeń kurpiowskich, Ostrołęka.
Grochola-Szczepanek H. (2008), Sposoby wyrażania płci w mowie mieszkańców wsi, „Prace Filologiczne” LIV, s. 131–142.
Gwary polskie. Przewodnik multimedialny, red. H. Karaś, 2008, [w:] www.gwarypolskie.uw.edu.pl.
Karaś H. (2010a), Zmiany w wymowie samogłosek nosowych w gwarze podegrodzkiej, [w:] Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, t. XIV, red. D. Czyż, M. Frąckiewicz, Łomża, s. 139–148.
Karaś H. (2012), O projekcie bazy dźwiękowej polskich tekstów gwarowych „Nowy Kolberg”, [w:] Aktualne problemy dialektologii słowiańskiej, red. J. Sierociuk, Gwary dziś, t. 6, Poznań.
Karaś H. (2012a), Perspektywy polskiej dialektologii, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 15–28.
Karaś H. (2013), Dialektologia a ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego, [w:] Niematerialne dziedzictwo kulturowe: wartości – źródła – ochrona, red. J. Adamowski, K. Smyk, Lublin–Warszawa, s. 207–218.
Karaś H. 2011, Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
Karłowicz J. (1900–1911), Słownik gwar polskich, t. I–VI, Kraków.
Kąś J. (2005), Słownik gwary i kultury podhalańskiej, [w:] Góry i góralszczyzna w dziejach i kulturze pogranicza polsko-słowackiego (Podhale, Spisz, Orawa, Gorce, Pieniny). Literatura i język, red. M. Madej, K. Sikora, Nowy Targ, s. 171–175.
Kąś J. (2010), Regionalizm dziś – szanse i zagrożenia, [w:] Symbolae grammaticae in honorem Boguslai Dunaj, red. R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora, Kraków, s. 185–190.
Kąś J., Kurek H. (2001), Język wsi, [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole, s. 440–459.
Kucała M. (2001), Gwary i regionalne odmiany polszczyzny w XX wieku, [w:] Polszczyzna XX wieku. Ewolucja i perspektywy rozwoju, red. S. Dubisz, S. Gajda, Warszawa, s. 193–198.
Kurek H. (1997), Tradycje badań dialektologicznych a przemiany językowe [w:] Tradycje badań dialektologicznych w Polsce, red. H. Sędziak, Olsztyn, s. 129–133.
Lewandowska I., Cyfus E. (2013), Elementarz gwary warmińskiej. Rodzina, dom i zagroda, Olsztyn.
Marciniak R. (2008), Gwary łowickie dawniej i dziś na tle innych gwar polskich, Łódź.
Maryniakowa I., Rembiszewska D. K., Siatkowski J. (2014), Różnojęzyczne słownictwo gwarowe Podlasia, Suwalszczyzny i północno-wschodniego Mazowsza, Warszawa.
MSGP, Mały słownik gwar polskich, red. J. Wronicz, Kraków 2009.
Nitsch K. (1960), Wybór polskich tekstów gwarowych, Kraków.
Pelcowa H. (2002), Dialektologia wobec wyzwań XXI wieku, [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki, red. S. Gala, Łódź, s. 383–392.
Pelcowa H. (2011), Leksyka mazowiecka w słowniku gwar Lubelszczyzny, [w:] Pogranicze w języku i kulturze, red. B. Falińskiej i H. Karaś, Studia Gwaroznawcze, t. I, Łomża, s. 45–55.
Pelcowa H. (2012), Nowe wyzwania a tradycyjne metody badań dialektologicznych, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 5–14.
Pelcowa H. (2012a), Słownik gwar Lubelszczyzny, t. I, Rolnictwo. Narzędzia rolnicze. Prace polowe. Zbiór i obróbka zbóż , Lublin.
Pelcowa H. (2013), Gwara jako nośnik lokalnego i regionalnego dziedzictwa kulturowego, [w:] Niematerialne dziedzictwo kulturowe: wartości – źródła – ochrona, red. J. Adamowski, K. Smyk, Lublin–Warszawa, s. 219–229.
Pelcowa H. (2014), Słownik gwar Lubelszczyzny, t. II, Rolnictwo. Transport wiejski. Rośliny okopowe i paszowe. Gleby i rodzaje pół. Uprawa lnu i konopi. Zbiór siana, Lublin.
Polskie teksty gwarowe z ilustracją dźwiękową, red. Z. Sobierajski, Poznań, 1960–1964.
SGOWM, Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. I (A–Ć), red. Z. Stamirowska, Wrocław, 1987, t. II (D–G), red. Z. Stamirowska, 1991, t. III (H–K), red. Z. Stamirowska, H. Perzowa, 1993, t. IV (L–N), red. H. Perzowa, D. Kołodziejczykowa, 2002, t. V (O–Ó), red. H. Perzowa, D. Kołodziejczykowa, 2006.
SGP Indeks, Indeks alfabetyczny wyrazów z kartoteki „Słownika gwar polskich”, T. I: A–O, t. II: P–Ż, red. J. Reichan, Kraków 1999.
SGŚ, Słownik gwar śląskich, red. B. Wyderka, t. I–XI (Gościniec-Gźmija), Opole 2000–2009.
Sierociuk J. (2005), Problemy współczesnej dialektologii, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, LXI, s. 67–76.
Sierociuk J. (2007), Język mieszkańców wsi czy gwara? Problem nie tylko teoretyczny, „Prace Filologiczne”, LII, s. 527–534.
Sierociuk J. (2010), Założenia metodologiczne regionalnych słowników gwarowych powstających przy współudziale środowisk lokalnych, Studia Dialektologiczne, IV, red. H. Kurek, A. Tyrpa, J. Wronicz, Kraków, s. 135–143.
Sobierajski Z. (1985), Teksty gwarowe z zachodniej Wielkopolski, Wrocław.
Sobierajski Z. (1990), Teksty gwarowe z północnej Wielkopolski, Wrocław.
Śląskie teksty gwarowe, red. A. Zaręba, Kraków 1961.
Świderska [Koneczna] H. (1929), Dialekt Księstwa Łowickiego, „Prace Filologiczne”, XIV, s. 257–413.
Zborowski J. (2009), Słownik gwary Zakopanego i okolic, opracowany i uzupełniony z materiałów autora przez Zespół IJP PAN pod kierunkiem J. Okoniowej, Zakopane–Kraków.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).