Słowa kluczowe
media turn
German philosophy
mediality
poststructuralism
communication theory
Jak cytować
Abstrakt
This article is about the philosophy of media developed in Germany as early as at the end of the 20th century. It was appeared as the Medienphilosophie – media philosophy – due to a coincidence of two different events that happened in social theory and practice – it’s when the end of certain period in German philosophy coincided then with the beginning of cyber civilization. The understanding of the latter situation demands the creation of a new language – a new analytical and critical apparatus capable of grasping reality becoming more and more medialized. The problem is not so much a question of particular media, but mediality itself. The reconstruction of the philosophy in question does not consist of the presentation of the views expressed by all its authors. It is less about substantive findings of this philosophy and more about its meta-theoretical aspects – the ontological and epistemological assumptions, conceptual apparatus, modes of justification. This text consists of five parts. The first two ones present origins and contexts of the development of the Medienphilosophie. The following two parts are concerned with the identity of media philosophy – its metatheoretical characteristics contained in the writings of two prominent figures – Frank Hartmann and Sybille Krämer. The last part is devoted to the specificity of the scientific and philosophical discipline after the so-called media turn.
Bibliografia
Adorno Th.W., Dialektyka negatywna, tłum. K. Krzemieniowa, PWN, Warszawa 1986.
Adorno Th.W., Telewizja jako ideologia, tłum. K. Krzemień-Ojak, w: idem, Sztuka i sztuki. Wybór esejów, PIW, Warszawa 1990.
Alvarez M., Media Ana-arché-ology, „La Deleuziana”, „Online Journal of Philosophy” 2017, no. 6.
Bachmann-Medick D., Cultural turns: nowe kierunki w naukach o kulturze, tłum. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa 2012.
Barthes R., Przyjemność tekstu, tłum. A. Lewańska, Wydawnictwo KR, Warszawa 1997.
Baudrillard J., Wojny w Zatoce nie było, tłum. S. Królak, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2006.
Debray R., Wprowadzenie do mediologii, tłum. A. Kapciak, Oficyna Naukowa, Warszawa 2010.
Deleuze G., Guattari F., Co to jest filozofia?, tłum. P. Pieniążek, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000.
Deleuze G., Guattari F., Tysiąc plateau, redakcja merytoryczna i językowa J. Bednarek, tekst przedmowy M. Herer, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa 2015.
Derrida J., Przemoc i metafizyka. Szkic na temat myśli Emmanuela Lévinasa, w: idem, Pismo i różnica, tłum. K. Kłosiński, Wydawnictwo KR, Warszawa 2004.
Fischer E., Sinn und Eigen-Sinn. Medienphilosophie in buchwissenschaftlicher Sicht, w: Perspektiven interdisziplinärer Medienphilosophie, red. Ch. Ernst, P. Gropp, K.A. Sprengard, Transcript Verlag, Bielefeld 2003.
Flusser F., Człowiek jako podmiot lub projekt, w: idem, Kultura pisma. Z filozofii słowa i obrazu, przełożył i posłowiem opatrzył P. Wiatr, Warszawa 2018.
Foucault M., Archeologia wiedzy, tłum. A. Siemek, De Agostini, Warszawa 2002.
Foucault M., Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych, tłum. T. Komendant, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2006.
Geist – Gehirn – Künstliche Intelligenz. Zeitgenössische Modelle des Denkens, red. S. Krämer, de Gruyter, Berlin, New York 1994.
Goban-Klas T., Mediologia. Nowa królowa wiedzy?, „Kwartalnik Nauk o Mediach” 30 czerwca 2015, http://knm.uksw.edu.pl/mediologia-nowa-krolowa-wiedzy/ [dostęp: 10.08.2020].
Groys B., Unter Verdacht. Eine Phänomenologie der Medien, Carl Hanser Verlag, München–Wien 2000.
Habermas J., Der Moloch und die Künste. Gedanken zur Entlarvung der Legende von der technischen Zweckmäßigkeit, „Frankfurter Allgemeine Zeitung” 30.05.1953.
Habermas J., Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej, tłum. W. Lipnik, M. Łukasiewicz, PWN Warszawa 2007.
Habermas J., Teoria działania komunikacyjnego, t. 1, tłum. A.M. Kaniowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
Habermas J., Teoria działania komunikacyjnego, t. 2, tłum. A.M. Kaniowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Harari T. N., Homodeus. Krótka historia jutra, tłum. M. Romanek, Wydawnictwo Literackie, Warrszawa 2018.
Hartmann F., Der rosarote Panther lebt, w: Medienphilosophie. Beiträge zur Klärung eines Begriffs, red. S. Münker, A. Roesler, M. Sandbothe, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 2003.
Hartmann F., Kommunikation als „Ideologie”, w: Mediologie als Methode, red. B. Mersmann, Th. Weber, Avinus Verlag, Berlin 2008.
Hartmann F., Medienphilosophie, WUV, Wien 2000.
Horkheimer M., Adorno Th.W., Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1994.
Hudzik J.P., Od filozoficznej arogancji i fascynacji przemocą do imperatywu jej niestosowania, w: Oblicza przemocy, red. J. Ziółkowski, P. Rutkowski, Elipsa, Warszawa 2019.
Hudzik J.P., Od Hegla do Zielińskiego: szkic o niemieckiej filozofii mediów, „Language – Culture – Politics”, „International Journal” 2016, vol. 1.
Hudzik J.P., Widzialność i utopia – z historii i teorii dekonstrukcji mediów, w: J.P. Hudzik, M. Sanakiewicz, P. Celiński, Projekt: media. Wyobrazić sobie media i stworzyć świat, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2020.
Hudzik J.P., Władza i to, co politycznie nieokreślone: niewczesne rozważania o dekonstrukcji, „Teoria Polityki” 2020, nr 4.
Hudzik J.P., Wykłady z filozofii mediów. Podstawy nauk o komunikowaniu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017.
Kittler F.A., Gramophone, Film, Typewriter, transl. Geoffrey Winthrop-Young and Michael Wutz, Stanford, CA, Stanford University Press 1999.
Kotarbiński T., Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, PWN, Warszawa 1986.
Krämer S., Erfüllen Medien eine Konstitutionsleistung? Thesen über die Rolle Medientheoretischer Erwägungen beim Philosophieren, w: Medienphilosophie. Beiträge zur Klärung eines Begriffs, red. S. Münker, A. Roesler, M. Sandbothe, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 2003.
Krämer S., Medien, Boten, Spuren. Wenig mehr als ein Literaturbericht, w: red. S. Münker, A. Roesler Was ist ein Medium?, Suhrkamp, Frankfurt am Main 2008.
Krämer S., Medium, Bote, Übertragung. Kleine Metaphysik der Medialität, Suhrkamp, Frankfurt am Main 2008.
Krąpiec M.A., Metafizyka. Zarys teorii bytu, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1984.
Lovik G., Discipline Design: The Rise of Media Philosophy. An Email Exchange with Frank Hartmann, https://noemalab.eu/ideas/interview/the-rise-of-media-philosophy/ [dostęp: 31.05.2020].
Łotman J., Semiotyka filmu, tłum. J. Faryno, T. Miczka, Warszawa 1983.
Margreiter R., Medien/Philosophie: ein Kippbild, w: Medienphilosophie. Beiträge zur Klärung eines Begriffs, Medienphilosophie. Beiträge zur Klärung eines Begriffs, red. S. Münker, A. Roesler, M. Sandbothe, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 2003.
Marks K., [Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne z 1844 r.], tłum. K. Jażdżewski, https://www.marxists.org/polski/marks-engels/1844/rekopisy/rekopisy.htm#R02 [dostęp: 6.06.2020].
McKenzie J., Performuj albo…: od dyscypliny do performansu, tłum. T. Kulikowski, Universitas, Kraków 2011.
McLuhan M., Zrozumieć media. Przedłużenia człowieka, tłum. N. Szczucka, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2004.
Medienphilosophie. Beiträge zur Klärung eines Begriffs, red. S. Münker, A. Roesler, M. Sandbothe, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 2003.
Mersch D., Teorie mediów, tłum. E. Krauss, Sic!, Warszawa 2010.
Münker S., After the Medial Turn. Sieben Thesen zur Medienphilosophie, w: Medienphilosophie. Beiträge zur Klärung eines Begriffs, red. S. Münker, A. Roesler, M. Sandbothe, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 2003.
Münker S., Philosophie nach dem „Medial Turn”. Beiträge zur Theorie der Mediengesellschaft, Transcript Verlag, Bielefeld 2009.
Parikka J., What is Media Archeology?, Polity Press, Cambridge 2012.
Performativität und Medialität, red. Krämer S., Wilhelm Fink, München 2004.
Rauscher J., Medialität und Medien, w: Perspektiven interdisziplinärer Medienphilosophie, red. Ch.E., P. Gropp, K.A. Sprengard, Transcript Verlag, Bielefeld 2003.
Sanakiewicz M., Telewizja i performans. Eksperyment z myślenia o mediach, codzienności i polityce, Księgarnia Akademicka, Kraków 2020.
Sandbothe M., Einleitung: Wozu systematische Medienphilosophie?, Deutsche Zeitschrift für Philosophie“, Sonderband 7, Akademie Verlag, Berlin 2005.
Sandbothe M., Pragmatische Medienphilosophie. Grundlegung einer neuen Disziplin im Zeitalter des Internet, Weilerswist 2001.
Sandbothe M., Was ist Medienphilosophie? [2003], https://www.sandbothe.net/346.98.html [dostęp: 10.08.2020].
Schildt A., Medien-Intellektuelle in der Bundesrepublik, Wallstein Verlag, Göttingen 2020.
Schrift: Kulturtechnik zwischen Auge, Hand und Maschine, red. S. Krämer, G. Grube, W. Kogge, Fink, München 2005.
Schriftbildlichkeit. Wahrnehmbarkeit, Materialität und Operativität von Notationen, red. Cancik-Kirschbaum E., Krämer S., Totzke R., Akademie Verlag, Berlin 2012.
Seel M., Eine Vorübergehende Sache, w: Medienphilosophie. Beiträge zur Klärung eines Begriffs, red. S. Münker, A. Roesler, M. Sandbothe, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 2003.
Sloterdijk P., Kryształowy pałac. O filozoficzną teorię globalizacji, tłum. B. Cymbrowski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2011.
Sloterdijk P., Krytyka cynicznego rozumu, tłum. P. Dehnel, Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2008.
Systematische Medienphilosophie, red. M. Sandbothe, L. Nagl, „Deutsche Zeitschrift für Philosophie“, Sonderband 7, Akademie Verlag, Berlin 2005.
Toffler A., Trzecia fala, tłum. E. Woydyłło, PIW, Warszawa 1986.
Walentowicz H., Program teorii krytycznej Maxa Horkheimera, „Nowa Krytyka” 2001, nr 12.
Weibel P., Gamma und Amplitude, Philo & Philo Fine Arts, Berlin 2004.
Weibel P., Od mediów mechanicznych do mediów społecznych, tłum. W. Niemirowski, w: Mindware. Technologie dialogu, red. P. Celiński, Warsztaty Kultury, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji, Lublin 2012.
Welsch W., „Wirklich”. Bedeutungsvarianten – Modelle – Wirklichkeit und Virtualität, w: Medien, Computer, Realität. Wirklichkeitsvorstellungen und Neue Medien, red. S. Krämer, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1998 (wyd. I), 2000 (wyd. II).
Wiatr P., W cieniu posthistorii. Wprowadzenie do filozofii Wilma Flussera, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2018.
Zieliński S., Archeologia mediów: o głębokim czasie technicznie zapośredniczonego słuchania i widzenia, tłum. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa 2010.
Licencja
Czasopismo oraz wszystkie zamieszczone w nim materiały są powszechnie dostępne i mogą być wykorzystywane do celów naukowych, edukacyjnych, poznawczych i niekomercyjnych bez konieczności uzyskiwania każdorazowej zgody autorów i redakcji. Nadesłanie artykułu do publikacji traktowane jest jako zgoda autora na udostępnienie swojej pracy i informacji w niej zawartych do powyżej wymienionych celów. W takich przypadkach należy jedynie wskazać źródło, z którego zaczerpnięte zostały informacje. Pobieranie opłat za dostęp do materiałów zawartych w czasopiśmie lub ograniczanie do niego dostępu jest zabronione.
Przesyłane do redakcji teksty muszą stanowić oryginalne prace, uprzednio nigdzie niepublikowane ani nie przedkładane innym redakcjom lub wydawcom. Autorzy nadsyłanych artykułów ponoszą odpowiedzialność za uzyskanie zezwoleń na publikowanie materiałów, do których prawa autorskie są w posiadaniu osób trzecich. Publikacja materiałów chronionych prawem autorskim jest możliwa pod warunkiem uprzedniego dostarczenia przez autora do redakcji pisemnej zgody właściciela praw autorskich.