Słowa kluczowe
progress
rationality
humanitarianism
science
Steven Pinker
Immanuel Kant
Francis Fukuyama
Jak cytować
Abstrakt
In this article, I begin by sketching Steven Pinker’s understanding of main ideas of the Enlightenment, and then discuss in detail his understanding of the idea of progress. In the reconstruction section, I mainly refer to Pinker’s 2018 work Enlightenment Now: the Case for Science, Reason, Humanism, and Progress. Then I consider the issue of the relationship between Pinker’s concept of progress and the strictly philosophical understanding of this idea, clarified both in the texts of its defenders and critics.
Bibliografia
Callahan D., Progress: Its Glories and Pitfulls, „Hastings Center Report” 2018, vol. 48, no. 2. DOI: https://doi.org/10.1002/hast.835
Comte A., Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej, tłum. J.K., Antyk, Kęty 2002.
Condorcet A.N., Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje, tłum. B. Suchodolski, PWN, Warszawa 1957.
Czarnecki Z.J., Kryzys optymizmu historycznego. Studium przewodnich idei, w: W kręgu pesymizmu historycznego. Studia nad nowożytnymi filozofiami historii, red. Z.J. Czarnecki, UMCS, Lublin 1992.
Czarnecki Z.J., Wyzwanie i odpowiedź. Arnolda J. Toynbee’go filozofia historii jako perspektywa zagłady i wizja ocalenia cywilizacji, w: Historyczna dynamika wartości. Studia nad aksjologicznymi interpretacjami dziejów, red. Z.J. Czarnecki i S. Symotiuk, UMCS, Lublin 1990.
Fukuyama F., Koniec historii i ostatni człowiek, tłum. T. Bieroń i M. Wichrowski, Znak, Kraków 2017.
Kant I., Rozprawy z filozofii historii, przekł. i opr. translatorium filozofii niemieckiej Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika pod kierunkiem Mirosława Żelaznego w składzie: Tomasz Kupś, Dariusz Pakalski, Adam Grzeliński, Mirosław Żelazny, wstęp Tomasz Kupś, Antyk, Kęty 2005.
Kołakowski L., Główne nurty marksizmu. Powstanie – rozwój – rozkład, Aneks, Londyn 1988.
Kopciuch L., Człowiek historyczny Immanuela Kanta, w: Natura ludzka w filozofii nowożytnej i współczesnej, red. J. Miklaszewska i P. Spryszak, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
Kopciuch L., Problem postępu w filozofii G. Simmla, „Edukacja Filozoficzna” 1996, vol. 22.
Kopciuch L., Szkice systematyczne z filozofii dziejów, UMCS, Lublin 2014.
Kopciuch L., Thymos i pożądliwość. Stosunek Francisa Fukuyamy do antropologii Thomasa Hobbesa i Johna Locke’a, w: Inspiracje i kontynuacje problemów filozofii XVII wieku, red. J. Żelazna, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 3013.
Krasnodębski Z., Upadek idei postępu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991.
Kupś T., Historiozofia Immanuela Kanta jako moralna teleologia, w: I. Kant, Rozprawy z filozofii historii, przekł. i opr. translatorium filozofii niemieckiej Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika pod kierunkiem Mirosława Żelaznego w składzie: Tomasz Kupś, Dariusz Pakalski, Adam Grzeliński, Mirosław Żelazny, wstęp Tomasz Kupś, Antyk, Kęty 2005.
Malhotra A.K., Appraisal of Steven Pinker’s Position on Enlightenment, „Dialogue and Universalism” 2021, nr 2. DOI: https://doi.org/10.5840/du202131231
Niemczuk A., Analiza krytyczna idei postępu historycznego, „Kultura i Wartości” 2014, nr 2(10). DOI: https://doi.org/10.17951/kw.2014.10.7
Ortega y Gasset J., Bunt mas, tłum. P. Niklewicz, w: idem, Bunt mas i inne pisma socjologiczne, wyb. S. Cichowicz, PWN, Warszawa 1982.
Pinker S., Nowe Oświecenie. Argumenty za nauką, rozumem, humanizmem i postępem, tłum. T. Bieroń, Zysk i S-ka, Warszawa 2018.
Pinker S., Racjonalność. Co to jest, dlaczego jej brakuje, dlaczego ma znaczenie, tłum. T. Bieroń, Zysk i S-ka, Poznań 2021.
Pinker S., Zmierzch przemocy. Lepsza strona naszej natury, tłum. T. Bieroń, Zysk i S-ka, Poznań 2015.
Schlick M., Zagadnienia etyki, tłum. M. i A. Kawczakowie, PWN, Warszawa 1960.
Schnädelbach H., Filozofia w Niemczech 1831–1933, tłum. K. Krzemieniowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.
Simmel G., Zagadnienia filozofii dziejów (Badanie z zakresu teorii poznania), tłum. W.M. Kozłowski, Wydawnictwo Przeglądu Filozoficznego, Warszawa 1902.
Spengler O., Pesymizm?, tłum. A. Kołakowski, w: idem, Historia, kultura, polityka, wyb. i wstęp A. Kołakowski, PIW, Warszawa 1990.
Torpay J., Pinker and progress, „Theory and Society” 2018, vol. 47. DOI: https://doi.org/10.56687/9781447323563-005
Toynbee A.J., Studium historii. Skrót dokonany przez D. C. Sommervella, tłum. J. Marzęcki, PIW, Warszawa 2000.
Voegelin E., Od Oświecenia do rewolucji, tłum. Ł. Pawłowski, wstęp P. Śpiewak, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323538004
Witkiewicz S.I., Niemyte dusze. Studium psychologiczne nad kompleksem niższości (węzłowiskiem upośledzenia) przeprowadzone metodą Freuda ze szczególnym uwzględnieniem problemów polskich, w: idem, Narkotyki – Niemyte dusze, opr. A. Micińska, PIW, Warszawa 1979.
Witkiewicz S.I., Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia, w: idem, Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia. Szkice estetyczne. Teatr, Warszawa 1974.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Leszek Kopciuch
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo oraz wszystkie zamieszczone w nim materiały są powszechnie dostępne i mogą być wykorzystywane do celów naukowych, edukacyjnych, poznawczych i niekomercyjnych bez konieczności uzyskiwania każdorazowej zgody autorów i redakcji. Nadesłanie artykułu do publikacji traktowane jest jako zgoda autora na udostępnienie swojej pracy i informacji w niej zawartych do powyżej wymienionych celów. W takich przypadkach należy jedynie wskazać źródło, z którego zaczerpnięte zostały informacje. Pobieranie opłat za dostęp do materiałów zawartych w czasopiśmie lub ograniczanie do niego dostępu jest zabronione.
Przesyłane do redakcji teksty muszą stanowić oryginalne prace, uprzednio nigdzie niepublikowane ani nie przedkładane innym redakcjom lub wydawcom. Autorzy nadsyłanych artykułów ponoszą odpowiedzialność za uzyskanie zezwoleń na publikowanie materiałów, do których prawa autorskie są w posiadaniu osób trzecich. Publikacja materiałów chronionych prawem autorskim jest możliwa pod warunkiem uprzedniego dostarczenia przez autora do redakcji pisemnej zgody właściciela praw autorskich.