Abstrakt
Only four years after Karen Carpenter’s death, Todd Haynes made an experimental “documentary” film about her life. However, Superstar: The Karen Carpenter Story is nothing like a classic biopic. Rather than employing a linear narrative structure based primarly on carefully selected archival material, the American director created a work that blends docudrama, horror, and rockumentary — with Barbie dolls playing the main characters.
This paper analyses the 1987 film, focusing on the socio-cultural context in which it was created and the media environment from which the Carpenters’ music emerged. It explores why the director known for openly challenging the heteronormative vision of culture would choose to make a film on an artist often associated with that very vision. Drawing on studies of New Queer Cinema, Todd Haynes’s oeuvre, and media studies, the analysis suggests that Haynes’s use of postmodern art techniques reflects broader changes in U.S. society in the late 20th century. Social fragmentation, shifts in family structure, and the rise of television all shape the film and its themes.
In other words, Haynes translates his views on recent reality into the so-called language of film. The framework of the film is set by the years of the Carpenters’ activity. At the same time, the director does not lose sight of the individuality of the main character of his film, Karen Carpenter, while going beyond the realm of film journalism, as Andrzej Pitrus points out.
Bibliografia
Baczko B., Rosseau: samotność i wspólnota, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2009.
Betts D., Herb A., Queer Theory and Social Work Research, w: Handbook of Research Methods in Social Work, red. M. Alston et al., Edward Elgar Publishing Limited, The Lypiatts 2025.
Bednarek J., Queer jako krytyka społeczna, „Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego” 2014.
Carroll R., Introduction: feminism, queer theory and heterosexuality, w: Rereading Heterosexuality: Feminism, Queer Theory and Contemporary Fiction, red. Carroll R., Edinburgh University Press 2012, https://www.jstor.org/stable/10.3366/j.ctt3fgtnm.4 [dostęp: 27.05.2025].
Derra A., Kobiety jako czynnik przemilczany. Epistemologiczne uwikłanie medycznego zjawiska anoreksji, „Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria” 2010, vol. 2(74).
Dawson L., Loist S., Queer/ing film festivals: history, theory, impact, „Studies in European Cinema” 2018, no. 15(1).
Dycht M., Marszałek L., Mass media i reklama a choroby cywilizacyjne: anoreksja i bulimia, „Seminare. Poszukiwania naukowe” 2011, nr 30.
Dyga K., Self i tożsamość. Próba określenia znaczeń oraz wzajemnych związków między pojęciami, „Polskie Forum Psychologiczne” 2018, t. 23, nr 2.
Floris M., Panero M., “I’m Not Hungry”: Bodily Representations and Bodily Experiences in Anorexia Nervosa, “Review of Philosophy and Psychology” 2024, nr 15.
Frąckowiak-Sochańska M., Rodzinne i społeczno-kulturowe uwarunkowania zaburzeń psychicznych. Analiza z perspektywy płci społeczno-kulturowej, „Zalety i wady życia w rodzinie i poza rodziną. Roczniki Socjologii Rodziny UAM”, vol. XX, Poznań 2010.
Fredrickson B.L., Roberts T.-A., Objectification theory. Toward Understanding Women’s Lived Experiences and Mental Health Risks, “Psychology of Women Quarterly” 1997, no. 21.
Godzic W., Telewizja jako kultura, wyd. II, Rabid, Kraków 2002.
Hannam J., Feminizm, przeł. A. Kaflińska, aneks do polskiego wydania oprac. A. Graff, Zysk i S-ka, Poznań 2010.
Hendrykowski M., hasło: Docudrama, w: Słownik terminów filmowych, red. M. Hendrykowska, Poznań 1994.
Hilderbrand L., Grainy Days and Mondays: Superstar and Bootleg Aesthetics, „Camera Obscura” 2004, vol. 19, nr 57.
Jagielski S., Teoria queer a kino polskie, „Przegląd Kulturoznawczy” 2012, nr 3(13).
Józefik B., Kultura, ciało, (nie)jedzenie, terapia. Perspektywa narracyjno-konstrukcjonistyczna w zaburzeniach odżywiania, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014.
Kałuża M., Choroba jako metafora w kontekście wykluczenia. Wariacje na temat metaforyzacji choroby w eseistyce Susan Sontag i „Dżumie” Alberta Camusa, „Perspektywy Ponowoczesności”, t. 3: Wykluczenia, red. J. Hańderek, N. Kućma, Ośrodek Badawczy Facta Ficta, Kraków 2017.
Kaźmierczak-Wojtaś N., Niedzielski A., Anorexia nervosa – rys historyczny i ewolucja kryteriów diagnostycznych, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” 2016, nr 79.
Kosińska K., Tam ich nie ma. Ciało pop-gwiazdy w «Superstar: The Karen Carpenter Story» i «I’m Not There» Todda Haynesa, „Kwartalnik Filmowy” 2013, nr 83–84.
Kuś R., PBS. Amerykańska telewizja publiczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
Kuś R., Historia telewizji amerykańskiej, w: Stany Zjednoczone wczoraj i dziś: wybrane zagadnienia społeczno-polityczne, red. A. Małek, P. Napierała, Księgarnia Akademicka, Kraków 2013.
McKay G., Skinny Blues: Karen Carpenter, anorexia nervosa and popular music, „Popular Music” 2018, no. 37(1).
Miczka T., Wielkie żarcie i postmodernizm. O grach intertekstualnych w kinie współczesnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1992.
Morris Anne M., Katzman Debra K., The impact of the media on eating disorders in children and adolescents, „Paediatr Child Health” 2003, nr 8(5).
Pieńkowski M., Telewizyjna histeria – „Twarz w tłumie” Elii Kazana jako studium manipulacji, „Media, Kultura, Społeczeństwo” 2009, nr 1(4).
Pitrus A., Nam niebo pozwoli. O filmowej i telewizyjnej twórczości Todda Haynesa, Rabid, Kraków 2004.
Rich Ruby B., New Queer Cinema. The Director’s Cut, Duke University Press, Durham and London 2013.
Rogala M., Grupy ryzyka zakażeniem HIV w latach 1981–1986, „Zdrowie Publiczne i Zarządza-nie” 2012, nr 10(2).
Schmidt R.L., Little Girl Blue: The Life of Karen Carpenter, Chicago Review Press, Chicago 2010, http://archive.org/details/littlegirlblueli00schm [dostęp: 29.05.2025].
Sendecki P., O problematyce alienacji u Hegla, Feuerbacha i Marksa, „Annales UMCS”, vol. XXX (14), Lublin 1983.
Skuza P., Recepcja teorii «queer» a tekstualizacja odmieńców w pedagogice, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja” 2009, nr 4(48).
Smith L.G.E. et al., Polarization is the psychological foundation of collective engagement, „Communications Psychology” 2024, no. 2(41).
Sontag S., Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, przeł. J. Anders, Karakter, Kraków 2016.
Sontag S., Przeciw interpretacji i inne eseje, przeł. M. Pasicka, A. Skucińska, D. Żukowski, Wydawnictwo „Karakter”, Kraków 2018.
Tiggemann M., Pickering A.S., Role of television in adolescent women’s body dissatisfaction and drive for thinness, „International Journal of Eating Disorders” 1996, no. 20(2).
Tinkcom M., Introduction, w: idem, Working Like a Homosexual: Camp, Capital, Cinema, Duke University Press, Durham 2002.
Tougaw J., We’re Still Vulnerable: Todd Haynes’s «Safe» in 2011, „Women’s Studies Quarterly” 2011, no. 39(1/2).
Werner A., O pojęciu alienacji w badaniach literackich, „Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej” 1966, nr 57(2).
Wróbel S., Historyczność albo alienacja. Od Georga Wilhelma Friedricha Hegla do Marka Siemka, „Ethos” 2017, nr 1(117).
Saukko P., Rereading Media and Eating Disorders: Karen Carpenter, Princess Diana, and the Healthy Female Self, „Critical Studies in Media Communication” 2006, nr 23(2).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Zuzanna Karpińska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo oraz wszystkie zamieszczone w nim materiały są powszechnie dostępne i mogą być wykorzystywane do celów naukowych, edukacyjnych, poznawczych i niekomercyjnych bez konieczności uzyskiwania każdorazowej zgody autorów i redakcji. Nadesłanie artykułu do publikacji traktowane jest jako zgoda autora na udostępnienie swojej pracy i informacji w niej zawartych do powyżej wymienionych celów. W takich przypadkach należy jedynie wskazać źródło, z którego zaczerpnięte zostały informacje. Pobieranie opłat za dostęp do materiałów zawartych w czasopiśmie lub ograniczanie do niego dostępu jest zabronione.
Przesyłane do redakcji teksty muszą stanowić oryginalne prace, uprzednio nigdzie niepublikowane ani nie przedkładane innym redakcjom lub wydawcom. Autorzy nadsyłanych artykułów ponoszą odpowiedzialność za uzyskanie zezwoleń na publikowanie materiałów, do których prawa autorskie są w posiadaniu osób trzecich. Publikacja materiałów chronionych prawem autorskim jest możliwa pod warunkiem uprzedniego dostarczenia przez autora do redakcji pisemnej zgody właściciela praw autorskich.