Keywords
secret
metaphysics
religion
culture
science
How to Cite
Abstract
Mysteries have appeared in many areas of past culture as one of the prerequisites for asking about the world. However, the old forms of their appearance and the philosophers’ (Heidegger’s) dreams of the necessity of returning to them belong to the past. The article attempts to answer the question of the meaning of mystery in our culture, philosophy and religion. It characterises the social and metaphysical dimensions of the secret and contrasts secret and mystery. In metaphysical terms, the secret refers to the way in which the world and man exist, and not to a lack of knowledge. In it (and through it) the world appears as not complete, not fulfilled, not finished and always unfinished, but open to new possibilities. The text also shows and discusses the processes of demystification and their consequences for man and culture. The last section of the article shows areas in which the hope for a restoration of culture has remained. These are religion and science. In its essential aspect, religion is naturally interwoven with mystery. Modern science also takes a “step back” in the face of a soulless and objectified reality. It maximises the role of the cognitive subject and minimises the objectification of the world.
References
Abramowicz M.A., Między Bogiem a prawdą. Metafizyczne przygody roztargnionego profesora, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2023.
Assmann A., Assmann I., Das Geheimnis und die Archäologie der literarischen Kommunikation. Einführende Bemerkungen, w: Schleier und Schwelle, Band 1: Geheimnis und Offentlichkeit, Hrsg. A. Assmann, I. Assmann, Wilhelm Fink Verlag, München 1997.
Augustyn św., Wyznania, tłum. Z. Kubiak, Pax, Warszawa 1987.
Bachtin M., Problemy poetyki Dostojewskiego, tłum. N. Modzelewska, PIW, Warszawa 1970.
Bocheński J.M., Logika religii, tłum. S. Magala, Pax, Warszawa 1990.
Bodei R., O życiu rzeczy, tłum. A. Bielak, Wydawnictwo Przypis, Łódź 2016.
Buber M., Pradystans i relacja, w: idem, Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych, tłum. J. Doktór, Pax, Warszawa 1992.
Chesterton G.K., Obrona człowieka. Wybór publicystyki (1909–1920), tłum. J. Rydzewska, Fronda, Warszawa 2008.
Combs J.E., Świat zabaw. Narodziny nowego wieku ludycznego, tłum. O. Kaczmarek, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011.
Delsol Ch., Czym jest człowiek? Kurs antropologii dla niewtajemniczonych, tłum. M. Kowalska, Znak, Kraków 2011.
Delumeau J., Skrzydła anioła. Poczucie bezpieczeństwa w duchowości człowieka Zachodu w dawnych czasach, tłum. A. Kuryś, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1998.
Descartes R., Rozprawa o metodzie właściwego kierowania rozumem i poszukiwania prawdy w naukach, tłum. T. Żeleński-Boy, Antyk, Kęty 2002.
Ebeling G., Profanität und Geheimnis, „Zeitschrift für Theologie und Kirche” 1968, vol. 65, Nr. 1.
Einstein A., Ideas and Opinions, Crown Publishers, New York 1954.
Einstein A., Nauki przyrodnicze a religia, w: idem, Pisma filozoficzne, tłum. K. Napiórkowski, IFiS PAN, Warszawa 1999.
Elzenberg H., Wartość i człowiek. Rozprawy z humanistyki i filozofii, Wydawnictwo TNT, Toruń 1966.
Ferry L., Człowiek-Bóg, czyli o sensie życia, tłum. A. Miś, H. Miś, PIW, Warszawa 1998.
Fischer E.P., Die Verzauberung der Welt. Eine andere Geschichte der Naturwissenschaften, Siedler Verlag, München 2014.
Flusser F., Kultura pisma. Z filozofii słowa i obrazu, tłum. P. Wiatr, Aletheia, Warszawa 2018.
Frankl V., Homo patiens, tłum. R. Czarnecki, Z. J. Jaroszewski, Inco-Veritas, Warszawa 1984.
Fukuyama F., Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, tłum. B. Pietrzyk, Znak, Kraków 2004.
Gargani A.G., Doznanie religijne jako wydarzenie i interpretacja, tłum. E. Łukaszyk, w: Religia. Seminarium na Capri prowadzone przez Jacquesa Derridę i Gianniego Vattimo, Wydawnictwo KR, Warszawa 1999.
Halder A., Geheimnis und Aufklärung, „Philosophisches Jahrbuch” 2019, Nr. 3.
Halík T., Teatr dla aniołów. Życie jako religijny eksperyment, tłum. A Babuchowski, Znak, Kraków 2011.
Heidegegr M., Gelassenheit, Verlag Günther Neske, Tübingen 1959.
Heidegger M., Przezwyciężenie metafizyki, tłum. M. J. Siemek, w tenże, Budować, mieszkać, myśleć, Czytelnik, Warszawa 1977.
Hubig Ch., Die Kunst des Möglichen III. Grundlinien einer dialektischen Philosophie der Technik. Macht der Technik, Transcript Verlag, Bielefeld 2015. DOI: https://doi.org/10.1515/transcript.9783839428122
Huizinga J., Homo ludens. Esej o zabawie jako elemencie kultury, tłum. M. Kurecka, W. Wirpsza, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2007.
James W., Prawo do wiary, tłum. A. Grobler, Żak, Kraków 1996.
Joas H., Die Macht des Heiligen. Eine Alternative zur Geschichte von der Entzauberung, Suhrkamp, Berlin 2017.
Lewis C.S., Rozważania o chrześcijaństwie, tłum. W. Hooper, Oficyna Wydawnicza Logos, Warszawa 2002.
Luhmann N., Geheimnis, Zeit und Ewigkeit, w: N. Luhmann, P. Fuchs, Reden und Schweigen, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main 1989.
Marcel G., Od sprzeciwu do wezwania, tłum. S. Łowicki, Pax, Warszawa 1965.
Marcel G., Tajemnica bytu, tłum. M. Frankiewicz, Znak, Kraków 1995.
Nielsen C., Wissenschaft und Unendlichkeit, w: Der Tod Gottes und die Wissenschaft. Zur Wissenschaftskritik Nietzsches, Hrsg. C. Gentili, C. Nielsen, De Gruyter, Berlin 2010. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110220759.203
Nietzsche F., Narodziny tragedii albo Grecy i pesymizm, tłum. B. Baran, Aletheia, Warszawa 2005.
Nietzsche F., Wola mocy. Próba przemiany wszystkich wartości, tłum. S. Frycz, K. Drzewiecki, nakład J. Mortkowicz, Warszawa 1911.
Rorty R., Przygodność, ironia i solidarność, tłum. W.J. Popowski, W.A.B., Warszawa 2009.
Sauerland K., Offene Türen, geschlossene Türen. Das Geheimnis der Geheimnisse?, w: Offentlichkeit und Vertraulichkeit. Theorie und Praxis der politischen Kommunikation, Hrsg. O. Depenheuer, Westdeutscher Verlag, Wiesbaden 2001. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-322-83360-0_8
Schirrmeister C., Geheimnisse. Über die Ambivalenz von Wissen und Nicht-Wissen, Deutscher Universitats-Verlag, Wiesbaden 2004.
Schure E., Wielcy wtajemniczeni. Zarys tajemnej historii religii, tłum. R. Centnerszwerowa, Vis-à-vis Etiuda, Kraków 2017.
Sheldrake R., Der Wissenschaftswahn – warum der Materialismus ausgedient hat, aus dem Englischen von J. Lehner, Knaur Verlag, München 2021.
Sheldrake R., Nauka – wyzwolenie z dogmatów, tłum. M. Majer, Manendra, Wrocław 2015.
Sheldrake R., Fox M., O naturze, duchu i materii, tłum. E. K. Suskiewicz, Virgo, Warszawa 2019.
Simmel G., Das Geheimnis und die geheime Gesellschaft, w: idem, Soziologie. Untersuchungen über die Formen der Vergesellschaftung, Duncker&Humblot, Berlin 2013. DOI: https://doi.org/10.3790/978-3-428-53725-9
Stein E., Byt skończony a byt wieczny, tłum. s. Immakulata J. Adamska OCD, Wydawnictwo OO. Karmelitów Bosych, Kraków 1995.
Steiner G., Rzeczywiste obecności, tłum. O. Kubińska, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 1997.
Stoff A., Karnawalizacja kultury: walka śmiechu z radością, „Ethos” 2011, t. 24.
Szestow L, Ateny i Jerozolima, tłum. C. Wodziński, Znak, Warszawa 1993.
Szestow L., Na szalach Hioba. Duchowe wędrówki, tłum. J. Chmielewski, Fundacja Aletheia, Warszawa 2003.
Szulakiewicz M., Filozofia i współczesne poszukiwania orientacji, „Filozofia Chrześcijańska” 2017, nr 14. DOI: https://doi.org/10.14746/fc.2017.14.1
Weischedel W., Die Frage nach Gott im skeptischen Denken, Walter de Gruyter, Berlin 1976. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110835892
Wiesel E., Die Trivialisierung des Holocaust: Halb Faktum und halb Fiktion, w: Im Kreuzfeuer. Der Fernsehfilm „Holocaust”. Eine Nation ist betroffen, Hrsg. F. Märtesheimer, Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt am Main 1979.
Witkiewicz S.I., Pożegnanie jesieni, PIW, Warszawa 2001.
Życiński J., Fizyk i Transcendencja, „Znak” 1978, nr 3.
License
Copyright (c) 2024 Marek Szulakiewicz
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Czasopismo oraz wszystkie zamieszczone w nim materiały są powszechnie dostępne i mogą być wykorzystywane do celów naukowych, edukacyjnych, poznawczych i niekomercyjnych bez konieczności uzyskiwania każdorazowej zgody autorów i redakcji. Nadesłanie artykułu do publikacji traktowane jest jako zgoda autora na udostępnienie swojej pracy i informacji w niej zawartych do powyżej wymienionych celów. W takich przypadkach należy jedynie wskazać źródło, z którego zaczerpnięte zostały informacje. Pobieranie opłat za dostęp do materiałów zawartych w czasopiśmie lub ograniczanie do niego dostępu jest zabronione.
Przesyłane do redakcji teksty muszą stanowić oryginalne prace, uprzednio nigdzie niepublikowane ani nie przedkładane innym redakcjom lub wydawcom. Autorzy nadsyłanych artykułów ponoszą odpowiedzialność za uzyskanie zezwoleń na publikowanie materiałów, do których prawa autorskie są w posiadaniu osób trzecich. Publikacja materiałów chronionych prawem autorskim jest możliwa pod warunkiem uprzedniego dostarczenia przez autora do redakcji pisemnej zgody właściciela praw autorskich.