Abstrakt
Performing social roles, including family-related ones, by people with visual impairment is associated with experiencing various types of difficulties It is basically a consequence of the socially established negative image of these people who are
perceived as not fully competent and requiring assistance. Previous few studies devoted to the motherhood of blind and partially sighted women indicate relatively frequent reactions of their social environment expressing the belief that a visually impaired woman is not able to perform her role as a wife and mother in a proper way. The psychosocial situation of fathers with visual impairment is rarely analysed in research activities, and knowledge of the relationship between gradual loss of vision and experience of fatherhood is relatively poor. The aim of the article is to present the results of a qualitative study focused on learning the subjective experience of performing the role of a parent by a man with progressive vision loss. In the biographical study of an individual case, the narrative interview technique was used, and the analysis of the collected material was referred to such spheres of experiencing fatherhood as: the concept of role, sources of satisfaction and positive experience related to the role, perceived relationships between the way of performing the role and progressive impairment.
Bibliografia
Bakiera L., Zaangażowane rodzicielstwo a autokreacyjny aspekt rozwoju dorosłych, Difin, Warsaw, 2013.
Bartnikowska U., Ćwirynkało K., “Niepełnosprawność mężczyzny a możliwości i ograniczenia w realizowaniu roli ojca”, Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych, no. 20(1), 2015, pp. 63–79.
Bartnikowska U., Ćwirynkało K., “Wsparcie społeczne z perspektywy ojców z niepełnosprawnością”, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, no. 13, 2014, pp. 124–138.
Bartnikowska U., Ćwirynkało K., “Wyzwania współczesnego ojcostwa w narracjach niepełnosprawnych mężczyzn”, [in:] Teoria i praktyka oddziaływań profilaktycznowspierających rozwój osób z niepełnosprawnością, (eds.) G. Gunia, D. Baraniewicz, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Cracow 2014, pp. 105–114.
Błasiak A., “(Nowy) wymiar rodzicielstwa – wybrane aspekty”, [in:] Rodzicielstwo w wybranych zagadnieniach pedagogicznych, (eds.) D. Opozda, M. Leśniak, Wydawnictwo Episteme, Lublin, 2017, pp. 29–43.
Borowska-Beszta B., Bartnikowska U., Stochmiałek, J., “Niepełnosprawność w rodzinie jako «wartość dodana». Międzynarodowe andragogiczne badania nad rodzinami generacyjnymi“, Niepełnosprawność i Rehabilitacja, no. 1, 2016, pp. 72–88.
Ciaputa E., Król A., Warat M., “Genderowy wymiar niepełnosprawności. Sytuacja kobiet z niepełnosprawnościami wzroku, ruchu i słuchu“, [in:] Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej, (eds.) B. Gąciarz, S. Rudnicki, Wydawnictwa AGH, Cracow, 2014, pp. 275–334.
Czerwińska K., “Stopniowa utrata wzroku a wypełnianie ról społecznych w dorosłości”, [in:] Tyflopedagogika wobec różnorodności współczesnych wyzwań edukacyjno-rehabilitacyjnych, (eds.) K. Czerwińska, K. Miler-Zdanowska, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warsaw, 2017, pp. 189–211.
Czerwińska K., Kucharczyk I., Tyflopsychologia. Realizacja zadań rozwojowych w biegu życia przez osoby z niepełnosprawnością wzroku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warsaw, 2019.
Gładyszewska-Cylulko J., “Autostygmatyzacja osób z niepełnosprawnością wzrokową”, Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, no. 22, 2018, pp. 185–200, doi: 10.14746/ikps.2018.22.11.
Górnicka B., “Wybrane aspekty funkcjonowania osób z niepełnosprawnością w rolach rodzicielskich, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin- Polonia, Vol. XXVIII, no. 1, 2015, pp. 99–128, doi: 10.17951/j.2015.28.1.99.
Kaniok, P.E., “Rodzice z niepełnosprawnością – przegląd wybranych wyników badań zagranicznych”, Niepełnosprawność i Rehabilitacja, no. 1, 2014, pp. 66–73.
Kasperska M., Bodys-Cupak I., “Funkcjonowanie psychospołeczne niewidomych i słabowidzących w opinii osób z dysfunkcją wzroku oraz osób pełnosprawnych“, “Niepełnosprawność i Rehabilitacja, no. 4, 2012, pp. 4–15.
Kilkey M., Clarke H., “Disabled men and fathering: opportunities and constraints“, Community, Work & Family, no. 13(2), 2010, pp. 127–146.
Kos E., „Wywiad narracyjny jako metoda badań empirycznych”, [in:] Badania jakościowe w pedagogice. Wywiad narracyjny i obiektywna hermeneutyka, (eds.) D. Urbaniak-
Zająć, E. Kos, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warsaw, 2013, pp. 91–116.
Kowalik S., Psychologia rehabilitacji, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warsaw, 2007.
Kurcbart, A., Psychologiczny obraz ojca w biegu życia, Difin, Warsaw, 2011.
Lamb M.E., The Role of the Father in Child Development, John Wiley&Sons, New York, 2010.
Lamb M.E., “Fathers’ influences on children’s development: The evidence from twoparent families”, European Journal of Psychology of Education, no. 18(2), 2003, pp. 211–228.
Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza “Impuls”, Cracow, 2003.
Marzec-Tarasińska A., “Oddziaływania wychowawcze ojców a poglądy młodzieży na temat roli ojca w rodzinie“, Wychowanie w Rodzinie, no. XIII(1), 2016, pp. 257–276, doi: 10.23734/wwr20161.257.276.
Nowakowska A., “Rodzicielstwo osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności“, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, no. 31, 2018, pp. 116–131.
Perrone K.M., Webb L.K., Blalock R.H., “The effects of role congruence and role conflict on work, marital, and life satisfaction“, Journal of Career Development, no. 31(4), 2005, pp. 225–238.
Pietrowiak K., Świat po omacku. Etnograficzne studium (nie)widzenia i (nie)sprawności, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, 2019.
Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Wydawnictwo Akademickie “Żak”, Warsaw, 2001.
Racław M., Postawy Polaków wobec ojcostwa – wybrane aspekty w świetle badań społecznych, Raport “Rola ojca i postawy Polaków wobec ojcostwa w świetle badań społecznych” 2013, Chancellery of the Senate, Warsaw.
Smart L., Wegner, D.M., “Ukryte koszty ukrytego piętna“, [in:] Społeczna psychologia piętna, (eds.) T.F. Heatherton, R.E. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warsaw, 2008, pp. 205–245.
Szabała B., “Stereotypowy wizerunek osób niewidomych”, [in:] Dystans społeczny wobec osób z niepełnosprawnością jako problem pedagogiki specjalnej, (eds.) M. Parchomiuk, B. Szabała, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, 2012, pp. 89–100.
Tyszkowa M., Rozwój jednostki w cyklu życia: teoria i metodologia badań, Poznań Society of Friends of Learning of Adam Mickiewicz University, Poznań 2010.
Wałachowska M., „Specyfika macierzyństwa kobiet z niepełnosprawnością wzroku”, [in:] Tradycja i współczesność pedagogiki specjalnej w tworzeniu społeczeństwa dla wszystkich, (eds.) J. Głodkowska, K. Sipowicz, I. Patejuk-Mazurek, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warsaw, 2018, pp. 155–172.
Zaorska M., “Role małżeńskie w percepcji osób dorosłych z niepełnosprawnością wzrokową”, [in:] Nauka. Edukacja. Praca, (eds.) U. Jeruszka, J. Łaszczyk, B. Marcinkowska, F. Szlosek Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warsaw, 2018, pp. 285–294.
Żuraw H., “Koncepcje osób niewidomych w poglądach osób z wykształceniem średnim”, Szkoła Specjalna, no. 3, 2008, pp. 163–174.
Żurko M., “Doświadczanie ojcostwa w świetle narracji mężczyzn w okresie średniej dorosłości“, [in:] Psychologia małych i wielkich narracji, (eds). M. Straś-Romanowska, B. Bartosz, M. Żurko, Wydawnictwo Psychologii i Kultury, Warsaw, 2010, pp. 157–168.