Między Kijowem a Konstantynopolem Relacje Kościoła ukraińskiego z Patriarchatem Ekumenicznym (X–XXI w.)
pdf

Słowa kluczowe

Konstantynopol
Kijów
Moskwa
metropolia
patriarchat
Kościół
jurysdykcja
autokefalia
prawosławie

Jak cytować

Kuczara, K. (2019). Między Kijowem a Konstantynopolem Relacje Kościoła ukraińskiego z Patriarchatem Ekumenicznym (X–XXI w.) . Kultury Wschodniosłowiańskie – Oblicza I Dialog, (9), 67–95. https://doi.org/10.14746/kw.2019.9.6

Abstrakt

Relations between the Ukrainian Church and Constantinople were difficult. This goes back as far as 988, when the Christianisation of the Rus created a strong alliance between Kiev and the Byzantine Empire. There were times when Constantinople had no influence over the Kiev Metropolis. During the Mongolian invasion in 1240, the Ukranian region was broken up and Kiev lost its power. The headquarters of the Kiev Metropolis were first moved to Wlodzimierz nad Klazma in 1299 and then to Moscow in1325. In 1458 the Metropolis of Kiev was divided into two; Kiev and Moscow, but Kiev still remained under the jurisdiction of the Patriarchate of Constantinople. Since that time, the orthodox hierarchs of Moscow no longer adhered to the title Bishop of Kiev and the whole of Rus and in 1588 the Patriarchate of Moscow was founded. In 1596 when  the Union of Brest was formed,  the orthodox church of the Polish Lithuanian Commonwealth was not liquidated. Instead it was formally revived in 1620 and in 1632 it was officially recognized by king Wladyslaw Waza. In 1686 the Metropolis of Kiev which until that time was under the Patriarchate of Constantinople was handed over to the jurisdiction of Moscow. It was tsarist diplomats that bribed the Ottoman Sultan of the time to force the Patriarchate to issue a decree giving Moscow jurisdiction over the Metropolis of Kiev. In the beginning of the 19th century, Kiev lost its Metropolitan status and became a regular diocese of the Russian Orthodox Church. Only in the beginning of the 20thcentury, during the time of the Ukrainian revolution were efforts made to create an independent Church of Ukraine. In 1919 the autocephaly was announced, but the Patriarchate of Constantinople did not recognize it. . The structure of this Church was soon to be liquidated and it was restored again after the second world war at the time when Hitler occupied the Ukraine. In 1992, after the dissolution of the Soviet Union, when Ukraine gained its independence, the Metropolitan of Kiev requested that the Orthodox Church of Ukraine becomes autocephalous but his request was rejected by the Patriarchate of Moscow. Until 2018 the Patriarchate of Kiev and the autocephalous Church remained unrecognized and thus considered schismatic. In 2018 the Ecumenical Patriarchate of Constantinople looked  into the matter and on 5thJanuary 2019, the Orthodox Church of Ukraine received it’s tomos of autocephaly from Constantinople. The Patriarchate of Moscow opposed the decision of Constantinople and as a result refused to perform a common Eucharist with the new Church of Ukraine and with the Patriarchate of Constantinople.

https://doi.org/10.14746/kw.2019.9.6
pdf

Bibliografia

(AJZR) Arhiv Ûgo-Zapadnoj Rossii, izdavaemyj Vremennoû komisseû dlâ razbora drevnih aktov, vysočajše učreždennoû pri Kievskomvoennom, Podolʹskom i Volynskom general-gubernatore. T. I–XXXIV, č. 1–8, Kiev, 1859–1914.

Akt ob otlučenii ot Cerkvi monaha Filareta (Denisenko). [Акт об отлучении от Церкви мона¬ха Филарета (Денисенко)]. Web. 25.01.2019. http://www.patriarchia.ru/db/text/417804.html.

Aleksev A. I. VARLAAM (Âsinskij; 1627–22.08.1707, Kiev). Pravoslavnaâ Ènciklopediâ. T. 6. Red. Patriarh Moskovskogo i Vseâ Rusi Aleksiâ II. Moskva, 2009: 605–609.

Announcement (11.10.2018). Web. 24.01.2019. https://www.patriarchate.org/-/communiq-1.

(AZR) Akty otnosâŝìesâ kʺ istorìi Zapadnoj Rossìi sobrannye i izdannye arheografičeskoû kom¬missìeû. T. I–X, Sankt-Peterburg, 1863–1892.

Bendza Marian. Prawosławna diecezja przemyska w latach 1596–1681. Studium historyczno-kanoniczne, Warszawa: Wydawnictwo Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, 1982.

Bendza Marian. „Inkorporacja metropolii kijowskiej do patriarchatu moskiewskiego”. Auto¬kefalie Kościoła prawosławnego w Polsce”. Autokefalie Kościoła prawosławnego w Polsce. Red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Cho¬mik. Białystok: Wyd. Synod Polskiego Auto¬kefalicznego Kościoła Prawosław¬nego, 2006.

Bieńkowski Ludomir. „Organizacja Kościoła Wschodniego w Polsce”, Kościół w Polsce. Red. J. Kłoczowski. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Żak”, 1969, t. 2: 796–797.

Browning Robert. Cesarstwo Bizantyńskie. Przeł. Grzegorz Żurek. Warszawa: PIW, 1997.

Chervonenko Vitaliy, Danyl’Chenko Artem. Tomos tserkvi Ukrayiny: Epifaniy otrymav hra¬motu pro avtokefali.

Chodynicki Kazimierz. Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska. Zarys historyczny 1370–1623. Warszawa: Druk. im Mianowskiego — Instytut Popierania Nauki, 1934.

Dmitrevskiĭ Aleksej. Arhiepiskopʺ Elassonskiĭ Arseniĭ i memuary ego izʺ russkoĭ istorii po ru¬kopisi trape¬zuntskago Sumeliĭskago monastyrâ. Kiev, 1899.

Dokument 651 /2008, potochna redaktsiya — Pryynyattya vid 22.07.2008.

Dokument 393 /2013, potochna redaktsiya — Pryynyattya vid 27.07.2013.

Enciklopedìâ ìstorìï Ukraïni. Red. kol.: V. A. Smolìj ta ìn. T. 1. Kiïv, 2003.

Ewenko I. “Agapetus and West: Fate of a Byzantine Mirror of Princes”. Revue des Études Sud-est Européennes 16 (1978): 1–44.

Fijałek Jan. „Biskupstwa greckie na ziemiach ruskich od połowy XIV wieku na podstawie źródeł greckich”. Kwartalnik Historyczny XI (1897).

Fylaret anonsyroval obъedynytel’nыy tserkovnыy Sobor. Web. 25.01.2019. https://zn.ua/POLITICS/filaret-anonsiroval-obedinitelnyy-cerkovnyy-sobor-296928_.html.

Gajewski Andrzej. „Tomos dla Ukrainy. Historyczna szansa czy nowe podziały?”. Polski Przegląd Dyplomatyczny. Red. S. Dębski, 1 (76) (2018): 66–78.

Giannelli Ciro. ‘‘À propose de la confirmation du métropolite de Kiev Joseph Bolharyno-vyč par le patriarche oecuménique Joachim I”. Orientalia Christiana Periodica 9 (1943): 450–459.

G̀udzâk Borys. Kriza ì reforma. Kiì̈vsʹka mitropolìâ,Cargorodsʹkiĭ patrìarhat ì geneza Beresteĭsʹkoì̈ unìì̈. Pereklad M. Gablevič. Lʹvìv, 2000.

Halecki Oskar. Od unii florenckiej do unii brzeskiej. Przeł. Anna Niklewicz. T. 1–2. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej — Rzym: Fundacja Jana Pawła II, 1997.

Isayevych Yaroslav, Ukrayina davnya i nova: narod, relihiya, kul’tura. L’viv, 1996.

Jobert Ambroise. Od Lutra do Mohyły. Polska wobec kryzysu chrześcijaństwa 1517–1648. Przeł. E. Sękowska. Warszawa, 1994.

Khomenko Svyatoslav, Chervonenko Vitaliy. Ob'yednavchyy sobor Ukrayins’Koyi tserkvy: yak vse vidbuvalosya.

Komunikat Kancelarii Św. Soboru Biskupów PAKP, 15 listopada 2018 roku. Web. 24.09.2019. http://www.orthodox.pl/41419-2.

Kōnstantinídīs ’I. Ch. ’Iōakeím, oh Patriárchīs ’Antiocheías. Thrīskeutikī̀ kaì ī’thikī̀ ’Egkyklopaideía. Tóm VI, szpalty: 1095–1096.

Kozyraska Antonina. Pluralizm wyznaniowy a integracja narodu ukraińskiego po 1991 roku. Toruń, 2014.

Kumor Bolesław. „Geneza i zawarcie unii brzeskiej”. Unia brzeska i jej konsekwencje w kul¬tu¬rze narodów słowiańskich. Red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński. Kraków: Universitas, 1994: 26-44.

Lemeševskij Viktor. Russkie pravoslavnye ierarhi 992–1892. Moskva: Izd-vo Krutickogo podvorʹâ, 2002: č. 1; 2003: č. 2.

Lewicki Antoni., „Unia florencka w Polsce”. Rozprawy (Polskiej) Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny 38 (2, 13) (1899): 205–274.

Lukašova Svetlana. GEDEON (Svâtopolk-Četvertinskij Grigorij Zaharʹevič, kn.; ok. 1634, mest. St. Četvertnâ na Volyni – 06.04.1690, Kiev). Pravoslavnaâ Ènciklopediâ. T. 10. Pod red. Aleksiâ II. Moskva, 2010: 517–519.

Makarij. Istoriâ Russkoj Cerkvi. T. I–XII, Sankt-Peterburg, 1857–1883 (perevod: kn. I–VII, Moskva, 1994–1996.

Malyševskij Ivan. Aleksandrijskij patriarh Meletij Pigas i ego učastie v delah Russkoj Cerkvi. T. I–II. Kiev, 1872.

Malyševskij Ivan. „Zametka po povodu mneniâ, budto patr. Eremiâ poseŝal Kiev v 1588 ili 1589 gg.” Trudy Kievskoj Duhovnoj Akademii 12 (1885): 656–674.

Melnyk Marek. Problematyka antropologiczna w pismach Piotra Mohyły. Olsztyn, 2005.

Meyendorff John. Byzantium and the Rise of Russia: A Study of Byzantino-Russian Relations in the Fourteenth Century. Cambridge, 1981.

Mironowicz Antoni. Bractwa cerkiewne w Rzeczypospolitej. Białystok, 2003.

Mironowicz Antoni. Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiellonów. Białystok, 2003.

Mironowicz Antoni. Diecezja białoruska w XVII i XVIII wieku. Białystok, 2008.

Modzelewska B. „Kościoły przedchalcedońskie i prawosławne (Ukraina)”. Encyklopedia Katolicka (EK). Red naczelny E. Giglewicz. T. XIX, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2013: szpalty 1303–1304.

Mokry Włodzimierz. „Stosunek państwowych i cerkiewnych władz moskiewskich do ukraińskiej Cerkwi prawosławnej i unickiej w wiekach XVII–XX”. Unia brzeska. Geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich. Red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński. Kraków: Universitas, 1994: 83–94.

Mončak Igor. ‘‘Florentine Ecumenism in the Kyivan Church”. Opera Graco-Catholice Academiae Theologicae Rome (1987): 53–54.

Monumenta Confraternitatis Stauropigianae Leopoliensis, (MCSL). Leopoli: Wyd. W. Milkowicz, 1895–1896.

Mytropolyt UPTS KP Epifaniy obranyy predstoyatelem yedynoyi pomisnoyi pravoslavnoyi tserk¬vy v Ukrayini. Web. 25.01.2019. https://www.unian.ua/politics/1037840 7-mitropolit-upc-kp-epifaniy-obraniy-predstoyatelem-yedinoji-pomisnoji-pravoslavnoji-cerkvi-v-ukrajini-foto-video.html.

Mytropolyt Pereyaslavs’kyy i Bilotserkivs’kyy. Web. 25.01.2019. https://www.cerkva.info/eparches/mytropolyt-pereiaslav-khmelnytskyi-i-bilotserkivskyi-epifaniy.

Nazarko Ì. „Galicʹka mitropolìâ”. Zapiski čina sv. Vasilìâ Velikogo 3 (9) (1958).

Onufriya nazyvatymut’ mytropolytom Rosiys’Koyi pravoslavnoyi tserkvy v Ukrayini. Web. 24.01. 2019. https://gordonua.com/ukr/news/society/-jepifanij-zajaviv-shcho-glava-upts-mp-onufrij-bude-nazivatisja-mitropolitom-rosijskoji-pravoslavnoji-tserkvi-v-ukrajini-588063.html.

Osadczy Włodzimierz. „Skrypnyk Mstysław”. Encyklopedia Katolicka (EK). Red nacz. E. Giglewicz. T. XVIII. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2013: szpalty 317–318.

Patriarchat Ekumeniczny rehabilituje Patriarchat Kijowski i Cerkiew autokefaliczną. Web. 24.01. 2019. https://www.ekumenizm.pl/koscioly/wschodnie/patriarchat-ekumeniczny-rehabilituje-patriarchat-kijowski/, 12 października 2018.

Patrylo I. „Archiepiskopi-Metropolitani Kievo-Halicienses (attentis praescriptis Motu Proprio Cleri sanctitati)”. Zapiski čina sv. Vasilìâ Velikogo XVI (1962).

Polski Kościół prawosławny przeciwny autokefalii na Ukrainie. Web. 24.01.2019. https://ekai.pl/polski-kosciol-prawoslawny-przeciwny-autokefalii-na-ukrainie/.

Przybył Elżbieta. Prawosławie. Kraków: Wydawnictwo ZNAK, 2000.

Radziwinowicz W. Web. 20.01.2019. http://wyborcza.pl/7,75399,23450351,ukrainska-cerkiew-odlacza-sie-od-moskwy-putin-przegrywa-wojne.html.

Romanowski W. Czy Rosja wywoła nową wojnę, tym razem religijną? Web. 21.01.2019. http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1767934,1,czy-rosja-wywola-nowa-wojne-tym-razem-religijna.read.

Serczyk Władysław. Historia Ukrainy. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 2009.

Siemaszko Aleksander. „Pierwsze stulecie klasztoru w Supraślu: fakty, daty, interpre-ta¬cje”. Dzieje opactwa supraskiego. Red. R. Dobrowolski, M. Zemło. Rzym–Lublin–Mińsk, 2015: 43–73.

Silnicki Tadeusz, Sobory powszechne a Polska. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1962.

Sterlingow P. Nowi egzarchowie na Ukrainie. Web. 25.01.2019. http://www.wiadomosci.cerkiew.pl/news.php?id_n=1911.

Svâtìjšij patrìarh Kiïvsʹkij ì vsìêï Ukraïni Mstislav. Web. 20.01.2019. https://risu.org.ua/ua/library/periodicals/lis/ lis_90/lis_90_12/37641/.

Szeptycki Andrzej. „Podziały religijne na Ukrainie”. Religia w stosunkach międzynaro¬do-wych. 10-lecie współpracy Instytutu Stosunków Międzynarodowych ze zgromadzeniem Słowa Bożego (SVD). Red. A. Solarz, H. Schreiber. Warszawa: Wydawnictwo Muza, 2012: 211–239.

Ševčenko Ihor. ‘‘A Neglected Byzantine Source for Muscovite Political Ideology”. Harvard Slavic Studies 2 (1954): 141–179.

Trajdos Tadeusz. „Metropolici kijowscy Cyprian I Grzegorz Camblak (Bułgarscy du-chow¬ni prawosławni) a problemy Cerkwi prawosławnej w Państwie Polsko-Litewskim u schyłku XIV i pierwszej ćwierci XV w. Balcanica Posnaniensia II (1985): 211–233.

Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia maximam partem nondum edita extabulariis Vaticanis deprompta collecta ac serie chronologica disposita (MPL). Wyd. A. Theiner. T. II, nr 296 (1861): 267–268.

VJRK (Vostočnoslovânskie i ûžnoslavânskie rukopisnye knigi v sobranâh Polʹskoj Narodnoj Res¬pub¬liki. Red. Â. N. Ŝapovû. T. II, nr 52 (1976): 145–147).

Pawluczuk Włodzimierz. Ukraina. Polityka i mistyka. Kraków: Zakł. Wydaw. Nomos, 1998.

Welykyj Athanasius. Documenta Pontificum Romanorum Historiam Ucrainae Illustrantia (1075–1953) (DPR) T. I (1954): 80.

Zaâvlenie Svâŝennogo Sinoda Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi ot 8 sentâbrâ 2018 goda / Oficialʹnye dokumenty.. Web. 25.01.2019. http://www.patriarchia.ru/db/text/5264344.html.