Słowa kluczowe
demokracja
nauki społeczne
obywatele
prawa polityczne
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiot badań podjętych w artykule stanowi edukacja obywatelska rozumiana jako proces przygotowania jednostek do pełnienia roli obywateli. Celem dociekań naukowych było wskazanie roli edukacji obywatelskiej we współczesnym państwie demokratycznym. Problem badawczy uściślono poprzez pięć pytań szczegółowych: a) jak można zdefiniować edukację obywatelską? b) jaka jest rola obywateli we współczesnych państwach demokratycznych? c) jaki zakres wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych powinni nabywać obywatele państw demokratycznych w ramach edukacji obywatelskiej? d) jakie wyzwania dla edukacji obywatelskiej pojawiają się w kontekście procesów zachodzących we współczesnym świecie? e) w jakiej perspektywie (nauk społecznych czy humanistycznych) powinny zostać osadzone treści programowe edukacji obywatelskiej?
W trakcie prac nad tekstem niniejszego artykułu podstawowe znaczenie odegrały dwie metody badawcze, tj. metoda analizy i krytyki piśmiennictwa (źródeł), jak również podejście systemowe. Uzyskane wyniki wskazują, iż edukacja obywatelska powinna przede wszystkim przygotowywać suwerena do aktywnego i świadomego udziału w funkcjonowaniu systemu politycznego (partycypacji politycznej, w tym wyborczej), życia w społeczeństwie pluralistycznym, powinna kształtować postawę otwartą i prodemokratyczną. Treści programowe edukacji obywatelskiej powinny być osadzone w perspektywie nauk społecznych. W ramach tej dziedziny w szczególności należy uwzględnić nauki o polityce i administracji, ponadto na znaczeniu powinna zyskiwać edukacja medialna.
Bibliografia
Apanowicz J. (2003), Metodologia nauk, Dom Organizatora TNOiK, Toruń.
Aronson E., Wilson T. D., Akert R. M. (2006), Psychologia społeczna, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
Derenowski M. (2021), Wykorzystanie narzędzi pomiaru dydaktycznego jako przejaw nowatorstwa pedagogicznego w wybranych pracach dyplomowych, „Rocznik Pedagogiczny”, nr 44.
Edukacja obywatelska i jej wyzwania, http://civispolonus.org.pl/obszary-dzialan/edukacja-obywatelska-i-jej-wyzwania/, 31.07.2023.
Etzioni A. (2012), Aktywne społeczeństwo. Teoria procesów społecznych i politycznych, Zakład Wydawniczy „NOMOS”, Kraków.
Geremek B. (1994), Społeczeństwo obywatelskie i współczesność, w: Europa i społeczeństwo obywatelskie. Rozmowy w Castel Gandolfo, przygotował i przedmową opatrzył K. Michalski, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
Górczyński B., Czym jest bańka informacyjna, czyli ograniczony dostęp do nieograniczonych informacji, https://www.doradcawbiznesie.pl/czym-jest-banka-informacyjna-czyli-ograniczony-dostep-do-nieograniczonych-informacji/, 5.08.2023.
Grunt-Mejer K. (2017), Światopogląd a błąd konfirmacji – problem nauk społecznych, „Filozofia Nauki”, nr 2.
Held D. (2010), Modele demokracji, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Karta Edukacji Obywatelskiej i Edukacji o Prawach Człowieka Rady Europy Przyjęta w ramach Zalecenia Rec(2010)7 Komitetu Ministrów, https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016804884ce (7.08.2023).
Kołodziejczyk W., Polak M. (2011), Jak będzie zmieniać się edukacja? Wyzwania dla polskiej szkoły i ucznia, Instytut Obywatelski, Warszawa.
Krauz-Mozer B. (2015), Nauki społeczne? Po co nam one?, „Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego”, nr 4(36).
Leksykon wiedzy politologicznej (2018), red. J. Marszałek-Kawa, D. Plecka, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Lubik-Reczek N. (2017), Debaty oksfordzkie jako narzędzie wspierania edukacji, w: Uwarunkowania i mechanizmy partycypacji politycznej, red. M. Rachwał, Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM, Poznań.
Maroshek-Klarman U. (1996), Nie ma czegoś takiego jak trochę demokracji. O kształceniu ku demokracji i o demokracji w systemie oświaty, Fundacja Edukacja dla Demokracji, Warszawa.
Nogal A. (2020), Prawa człowieka, w: Filozofia prawa. Normy i fakty, red. J. Hołówka, B. Dziobkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Nowak M. (2001), Wychowanie do wartościowania w kontekście pluralizmu, „Roczniki Nauk Społecznych”, nr 2 (tom XXVIII–XXIX, zeszyt 2 – 2000–2001).
Ogonowska A. (2013), Współczesna edukacja medialna: teoria i rzeczywistość, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków.
Podstawy psychologii politycznej (2002), red. K. Skarżyńska, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
Polaryzacja i radykalizacja poglądów politycznych, czyli gdzie pogrzebaliśmy centrum?, 9 lutego 2021 r., https://instytutsprawobywatelskich.pl/polaryzacja-i-radykalizacja-pogladow-politycznych-czyli-gdzie-pogrzebalismy-centrum/, 3.08.2023.
Praktyki obywatelskie Polaków (2010), red. J. Raciborski, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Prawo konstytucyjne (2000), red. Z. Witkowski, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „DOM ORGANIZATORA”, Toruń.
Rachwał M. (2013), Władza ludu czy elit politycznych? Próba zdefiniowania współczesnej demokracji, „Przegląd Politologiczny”, nr 1.
Rachwał M. (2016), Funkcjonowanie obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej w Polsce. Podstawy prawne – praktyka – perspektywy rozwoju, Poznań.
Rachwał M. (2021), Prawa polityczne obywateli RP. Kwestia konstytucyjnych regulacji prawa do partycypacji politycznej, w: Wymiary partycypacji politycznej we współczesnej Europie, red. M. Michalczuk-Wlizło, M. Podolak, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 6 kwietnia 2022 r. w sprawie realizacji działań w zakresie edukacji obywatelskiej (2021/2008(INI)), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (2022/C 434/06).
Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 11 października 2022 r. w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych, Dz. U. 2022, poz. 2202.
Ruszkowski P., Przestalski A., Maranowski P. (2020), Polaryzacja światopoglądowa społeczeństwa polskiego a klasy i warstwy społeczne, Collegium Civitas Press, Warszawa.
Skarżyńska K. (2005), Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
Szpunar M. (2018), Koncepcja bańki filtrującej a hipernarcyzm nowych mediów, „Zeszyty Prasoznawcze”, t. 61, nr 2(234). DOI: https://doi.org/10.4467/22996362PZ.18.013.9108
Szpyt-Wiktorowska J. (2018), Strategie mediów wobec baniek informacyjnych, „Zarządzanie Mediami”, nr 1, t. 6. DOI: https://doi.org/10.4467/23540214ZM.18.004.9026
Tomasz Rożek o bolączkach polskiej edukacji. „System nie działa”, 5 lutego 2022, https://wiadomosci.onet.pl/nauka/szczepienia-obce-cywilizacje-dezinformacja-rozmowa-z-tomaszem-rozkiem-z-nauka-to/p8lgpp2, 5.08.2023.
Wallas T. (2015), Przyczynek do rozważań nad przynależnością dziedzinową nauk o polityce, „Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego”, nr 4(36).
Wyrębska E. (2013), Nowoczesne społeczeństwo wobec światopoglądowego pluralizmu. Rola religii w społeczeństwie według Jürgena Habermasa, „Etyka”, t. 46. DOI: https://doi.org/10.14394/etyka.529
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Marcin Rachwał
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.