Abstrakt
Pomnik nie jest imitacją czy reprezentacją przeszłości, lecz konstruktem kulturowym. Dobór tematu i sposób jego przedstawienia w rzeźbie pomnikowej, są świadectwem tego, co dana grupa uznała za ważne i godne upamiętnienia. I choć traktuje o tym, co minione, to przede wszystkim dotyczy rzeczywistości, w której został stworzony. Jest odpowiedzią na zapotrzebowanie. Powstałe w Polsce w latach 2013–2014 pomniki Wojtka, przyczyniły się do utrwalenia i rozpowszechnienia wyobrażeń o niedźwiedziu-bohaterze spod Monte Cassino. Eksponując wątki patriotyczne i symbole narodowe, losy niedźwiedzia powiązano z historią Polski w okresie i po zakończeniu drugiej wojny światowej. Dbałość o klarowny i jednoznaczny przekaz, którego treścią była nietypowa relacja między Wojtkiem i żołnierzami Armii Andersa, spowodowała pominięcie kwestii przedmiotowego traktowania zwierzęcia. Tym samym nie wykorzystano szans na sproblematyzowanie losów niedźwiedzia w niewoli człowieka.
Bibliografia
Assmann A. (2013), Między historią a pamięcią. Antologia, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Assmann J. (2008), Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość cywilizacji starożytnych, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Austin J. L. (1962a), Sense and Sensibilia, Oxford University Press, Oxford.
Austin J. L. (1962b), How to Do Things With Words, Oxford University Press, Oxford.
Bałus W. (2014) Pomnik, in: Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, eds. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Berliner D. (2005), The Abuses o f Memory: Reflections on the Memory Boom in Anthropology, “Anthropological Quarterly”, no. 1. Geschichtspolitik in Europa seit 1989. Deutschland, Frankreich und Polen im internationalen Vergleich (2013), eds. É. François, K. Kończal, R. Traba, S. Troebst, Wallstein, Gottingen.
Drewka W. (2013), Szymbark. Niedźwiedź Wojtek ma swój pomnik w CEPR, http://expresskaszubski.pl/kultura/2013/09/szymbark-niedzwiedz-wojtek-ma-swoj-pomnik-w-cepr (6.05.2015).
Halbwachs M. (1950), La mémoire collective, Albin Michel, Paris.
Hamilton A. (1990), Monuments and Memory, “The Australian Journal of Media & Culture”, no. 1.
Lasocki W. (1968), Wojtek spod Monte Cassino. Opowieść o niezwykłym niedźwiedziu, GryfPublications, Londyn.
Lasocki W., Morgan G. (1970), Soldier Bear, HarperCollins, London.
Małaczewski E. (no date of publication), Dzieje Baśki Murmańskiej. Hstorja o białej niedźwiedzicy,
Nakład Gebethnera i Wolffa, Warszawa-Karków-Lublin-Lódź-Poznań-Wilno-Zakopane.
Miklaszewska M. (2007), Wojtek z Armii Andersa, Fronda, Warszawa.
Mikula-Deegan K. (2011), Private Wojtek: Soldier Bear, Matador, Leicester.
Musil R. (1987), "Monuments”, in Posthumous Papers of a Living Author, Eridanos Press, Hygiene.
Nijakowski L. M. (2008), Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Nora P. (1989), Between Memory and history: Les Lieux de Mémoire, “Representations”, no. 26.
Nora P. (1995), Das Abenteuer «Lieux de mémoire», in: Nation und Emotion. Deutschland und Frankreich im Vergleich, 19. und 20. Jahrhundert, red. É. François, H. Siegrist, J. Vogel,Wallstein, Gottingen.
Odsłonięcie pomnika niedźwiedzia Wojtka i nadanie Zespołowi Szkół Tekstylno-Handlowych w Żaganiu imienia gen. Władysława Andersa (2013), http://www.powiatzaganski.pl/PL/511/1770/Odsloniecie_pomnika_niedzwiedzia_Wojtka_i_nadame_Zespolowi_Szkol_Tekstylno-HandlowychwZaganiuimieniagenWladyslawaAndersa/k/, 6.05.2015.
Odsłonili pomnik niedźwiedzia, który... walczył pod Monte Casino (2013), http://www.tvn24.pl/pomorze,42/odslonili-pomnik-niedzwiedzia-ktory-walczyl-pod-monte-casino,355241.html, 7.05.2015.
Orr A. (2012), Niedźwiedź Wojtek. Niezwykły żołnierz Armii Andersa, Replika, Zakrzewo.
Orr A. (2010), Wojtek the Bear: Polish War Hero, Birlinn Ltd, Edinburgh.
Pascal B. (2013), Thoughts: Selected and Translated, Cambridge University Press.
Paulin G. (2008), Voytek the Soldier Bear: Niedźwiedź Żołnierz o imieniu Wojtek, no place of publication.
Piwko dla niedźwiedzia (2008), director: M. Dłużewska, production: Studio Filmowe Kalejdoskop dla TVP Polonia.
Pomnik niedźwiedzia Wojtka stanął w Parku Jordana w Krakowie, http://www.pap.pl/palio/html.run7_Instance=cms_www.pap.pl&_PageID=1&s=infopakiet&dz=rozmaitosci&idNewsComp=&filename=&idnews=162297&data=&status=biezace&_CheckSum=-184605153, 7.05.2015.
Przymanowski J. (1979), Kanonier Wojtek, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Rappaport J. (1990), The Politics o f Memory. Native Historical Interpretation in the Colombian Andes, Cambridge University Press, Cambridge.
Robertson J. (2014), Wojtek: War Hero Bear, Birlinn Ltd, Edinburgh.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych (2007), red. K. Kubalska-Sulkiewicz, M. Bielska-Łach, A. Manteuffel-Szarota, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Sosnowska W. (2015), Delegacja z ZSTH na uroczystościach odsłonięcia pomnika niedźwiedzia
Wojtka w Imoli, we Włoszech, http://www.powiatzaganski.pl/PL/96/2374/Delegacja_z_ZSTH_nauroczystosciachodslonieciapomnikaniedzwiedziaWojtkawImoli__we_Wloszech/k/, 6.05.2015.
Szacka B., (2006), Czas przeszły, pamięć, mit, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
The Animals in War Memorial Fund, http://www.animalsinwar.org.uk/, 7.05.2015.
The Bear that went to war (the Polish version: Wojtek, niedźwiedź, który poszedł na wojnę) (2011), directors: W. Hood, A. Lavis, production: Animal Monday, BBC Scotland, BraidMade Films,Mitteldeutscher Rundfunk (MDR), Polski Instytut Filmowy, Telewizja Polska.
The Wojtek Memorial Trust, http://www.wojtekmemorialtrust.com/, 16.06.2015.
Traba R. (2009), Przeszłość w teraźniejszości. Polskie spory o historię na początku XXI wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Wierzbicki Ł. (2009), Dziadek i niedźwiadek. Prawdziwa historia, Pointa, Konstancin.
Wolff-Powęska A. (2011), Pamięć - brzemię i uwolnienie: Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945-2010), Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.