Abstrakt
Na przełomie XX i XXI wieku za dominujące podejście w badaniach tożsamości narodowej można uznać krytyczną analizę dyskursu (critical discourse analysis - CDA), zakładającą, że naród jest wyobrażalnym społeczeństwem utrzymywanym w sposób dyskursywny. Trzeba ponadto dodać, iż CDA łamie dotychczasowe wyobrażenie o dychotomii między narodami politycznymi a kulturalnymi, ponieważ uważa, że jest ona konstruktem zbudowanym przez rywalizujące partie narodowe. Jeżeli większość badaczy wykorzystujących CDA ogranicza swoje podejścia do nowoczesnego kontekstu XX wieku, należy postawić pytanie, czy i w jakim stopniu można stosować owe metody w badaniach przednowoczesnych tożsamości narodowych. Wyjaśnienie tej kwestii należy uznać za główny cel niniejszej pracy. Jako odpowiedni przykład wybrano polski naród szlachecki, gdyż jego elity zmuszone były do refleksji nie tylko nad utratą własnej państwowości i z nią związanej kwestii przyszłego rozwoju, lecz także nad przyczynami własnego niepowodzenia. Analiza starć pomiędzy konserwatywnymi interpretacjami narodu w XIX wieku powinna bowiem rozstrzygnąć, kto był przez ich pryzmat uważany za Polaka oraz w jakim stopniu owa tożsamość narodowa wywodziła się ze wzorców ideologicznych i dyskursywnych.Bibliografia
Balicki Z. (1908), Egoizm narodowy: wobec etyki, nakł. Towarzystwa Wydawniczego, Lwów.
Bromke A. (1967), Poland’s Politics: Idealism vs. Realism, Harvard University Press, Cambridge-Massachusetts.
Dmowski R. (1895), “Przegląd Wszechpolski“, no 1.
Dmowski R. (1901), “Przegląd Wszechpolski“, no 10.
Fairclough N. (1992), Discourse and Social Change, Polity Press, Cambridge.
Fairclough N. (2001), Critical discourse analysis as a method in social scientific research, in: Methods o f Critical Discourse Analysis, eds. R. Wodak, M. J. Meyer et al., Sage, London.
Foucault M. (2002), Archaeology o f knowledge, Routledge, London-New York.
Foucault M. (2006), History o f Madness, Routledge, London-New York.
Helcel A. Z. (2009), O prawdziwym i fałszywym konserwatyzmie, in: Wybór pism, ed. W. Kozub-Ciembroniewicz, Ośrodek Myśli Politycznej Księgarnia Akademicka, Kraków.
Hroch M. (2009), Narody nejsou dilem nahody. Priciny apredpoklady utvareni modernich evropskych narodu, SLON, Praha.
Laclau E. (1996), Emancipation(s), Verso, London.
Ludwikowski R. R. (1991), Continuity and Change in Poland: Conservatism in Polish Political Thought, Catholic University of America Press, Washington D.C.
Łytkowski J. (1925), Józef de Maistre a Henryk Rzewuski. Studium porównacze, Skład główny w Kasie im. J. Mianowskiego, Kraków.
Meinecke F. (1908), Weltbürgertum und Nationalstaat: Studien zur Genesis des deutschen Nationalstaates, R. Oldenbourg, München-Berlin.
Peräkylä A. (2005), Analyzing talk and text, in: The Sage Handbook of Qualitative Research, eds. N. K. Denzin, Y. S. Lincoln et al., Sage, London.
Ram U. (1994), Narration, Erziehung und die Erfindung des jüdischen Nationalismus, Österreichische Zeitschrift für Geschichtswissenschaft, vol. 5, no 2.
Rzewuski H. (1851), Wędrowki Umysłowe, in: Pisma Henryka hrabi Rzewuskiego, vol. 2, B. M. Wolff, Petersburg.
Rzewuski H. (2003), Uwagi o dawnej Polsce przez starego Szlachcica Seweryna Soplicę Cześnika Parnawskiego napisane 1832 roku, eds. P. Dudziak B. Szleszyński, Fundacja Akademia Humanistyczna, Warszawa.
Pipes R. (2005), Russian Conservatism and Its Critics. A Study in Political Culture, Yale University Press, New Haven-London.
Porter B. (1992), Who is a Pole and Where is Poland? Territory and Nation in the Rhetoric of Polish National Democracy before 1905, “Slavic Review”, vol. 51, no 4.
Piątkowski W. (1966), Idee społeczno-polityczne "Polaka” (1896-1906). Przyczynek do kształtowania się ideologii Narodowej demokracji, “Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, vol. 5, no 2.
Walicki A. (1991), Trzy patriotyzmy. Trzy tradycje polskiego patriotyzmu i ich znaczenie współczesne, Res Publica, Warszawa.
Wapiński R. (1977), Idea narodu w myśli społecznej i politycznej endecji przed rokiem 1918, in: Idee i koncepcje narodu w polskiej myśli politycznej czasów porozbiorowych, eds. J. Goćkowski, A. Walicki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Weeden C. (1987), Feminist Practice and Poststructuralist Theory, Basil Blackwell, Oxford.
Wetherell M. (2001), Debates in Discourse Research, in: Discourse Theory and Practice. A Reader, eds. M. Wetherell, S. Taylor, S. J. Yates et al., Sage, London.
Wodak R., De Cilla R., Reisigl M., Liebhart K. (2009), The Discursive Construction o f National Identity, Edinburgh University Press, Edinburgh.
Wodak R. (2001), The Discourse-Historical Approach, in: Methods of Critical Discourse Analysis, eds. R. Wodak, M. J. Meyer et al., Sage, London.