Abstrakt
W artykule zostały przedstawione fazy procesu chrystianizacji oraz jej przebieg w Europie i na Słowiańszczyźnie, a następnie omówione wybrane polskie terminy religijne oraz inne językowych świadectw chrystianizacji. W procesie chrystianizacji wszystkich prawie krajów Europy można wyróżnić pięć faz: (1) misje ewangelizacyjne, (2) martyrologia, (3) konwersja (chrzest władcy i dworu), (4) apostazja (bunty pogańskie, herezje), (5) rekatolicyzacja, nowa ewangelizacja.Bibliografia
Banaszak M., 2009, Historia Kościoła katolickiego, t. 2: Średniowiecze (2. wyd.), Warszawa.
Bartula C., 1988, (red.) Dziedzictwo misji słowiańskiej Cyryla i Metodego, Kielce.
Basaj M., Siatkowski J., 2006, Bohemizmy w języku polskim. Słownik, Warszawa.
Bator W., 1999, Początki chrześcijaństwa w Kotlinie Karpackiej i Bizantyjsko-Rzymska rywalizacja o dusze Węgrów we wczesnym średniowieczu, ZNUJ „Studia Religiologica”, nr 32, s. 103–123.
Bednarczuk L., 2001, Językowe dziedzictwo świętego Świerada, w: Święty Świerad i jego czasy, red. S. Pietrzak, Nowy Sącz–Tropie, s. 190–217.
Bednarczuk L., 2002, Fonetyczna postać imienia świętego Świerada, „Prace Językoznawcze” Uniwersytet Śląski, nr XXVI, s. 13–21.
Bednarczuk L., 2014, Tabliczki z Podebłocia w świetle inskrypcji greckich na Rusi Kijowskiej, „Studia Wschodniosłowiańskie”, nr XIV, s. 143–150.
Bezlaj F., 1977–1995, Etimološki slovar slovenskega jezika, I–III, Ljubljana.
Bober A., 1965, Antologia patrystyczna, Kraków.
Bohač A., 1908, Vlív románštiny na slovanskou terminologii církevní, „Listy Filologické”, nr XXXV, s. 369–374, 432–444.
Brückner A., 1915, Wpływy języków obcych na język polski, w: Język polski i jego historia, I, Kraków, s. 100–153.
Brückner A., 1974, Początki i rozwój języka polskiego, Warszawa.
Budziszewska W., 1988, Rumuńska terminologia sakralna, w: Dziedzictwo misji słowiańskiej Cyryla i Metodego, red. Cz. Bartula, Kielce, s. 122–133.
Cieślikwa A., 1993, Terminy chrześcijańskie odbite w staropolskich antroponimach, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Linguistica nr XXVII, s. 31–39.
Czarnecki T., 1999, Najstarsze polskie słownictwo religijne o rodowodzie niemieckim, w: Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego, Gdańsk, s. 13–27.
Dąb-Kalinowska B., 1976, Trzy enkolpiony kijowskie w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki”, nr XXXVIII/1, s. 3–11.
Długosz J., 1455–1480 / 1961–1965, Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, I–XII, Kraków.
Domański J., 1967, Nazwy miejscowe dzisiejszego Wrocławia i dawnego okręgu Wrocławskiego, Warszawa.
Frinta A., 1954, Bohemismy a paleoslovenismy v lužickosrbské terminologii křest’anské a jejich dějepisný význam, Praha.
Gąssowski J., 1987, Najstarsze wczesnośredniowieczne zabytki pisma na ziemiach polskich, „Problemy”, nr VI, s. 23–24, 33–35.
Gebauer J., 1900–1913/1977–, Slovník staročeský, Praha.
Ginalski J., 1999–2000, Enkolpiony z grodziska „Horodyszcze” w Trepczy koło Sanoka, „Acta Archeologica Carpatica”, nr XXXV, s. 211–262.
Gródek-Kciuk E., 1989, Enkolpiony znalezione na terenie Polski. Próba klasyfikacji i datowania materiałów, „Przegląd Archeologiczny”, nr XXXVI, s. 97–134.
Gródek-Kciuk E., 1991, Enkolpiony, w: SSS VIII, s. 115–116.
Havránek B., 1963, Otázka existence církevní slovanštiny v Polsku, „Slavia”, nr XXV, s. 300–305.
Holinka R., 1934, Sv. Svorad a Benedikt světci Slovenska, „Bratislava”, nr VIII, s. 304–348.
Jireček K., 1911, Geschichte der Serben, Gotha.
Kapiszewski H., 1958, Tysiąclecie eremity polskiego. Świrad nad Dunajcem, „Nasza Przeszłość”, nr VIII, s. 54–81.
Karaś M., 1957, Ze studiów nad polskimi grupami spółgłoskowymi: nagłos zaimka „wszy(s)tek”, „BPTJ”, nr XVI, s. 115–144.
Karpluk M., 2001, Słownik staropolskiej terminologii chrześcijańskiej, Kraków.
Karpluk M., 2010, Staropolskie studia językoznawcze, Kraków.
Kiersnowski R., 1959, O tzw. „ruskich” monetach Bolesława Chrobrego, w: Studia historyczne dedykowane Henrykowi Łowmiańskiemu, Warszawa, s. 91–103.
Kiparsky V., 1934, Die gemeinslavischen Lehnwörter aus dem Germanischen, Helsinki.
Klich E., 1927, Polska terminologia chrześcijańska, Poznań.
Klimkowski T., 2011, Chrystianizacja ludności romańskiej na Bałkanach w świetle faktów historycznych i językowych, „Balcanica Posnaniensia”, nr XVIII, s. 43–54.
Kluge F., Seebold E., 1989, Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache (22. wyd.), Berlin–New York.
Kronsteiner O., 1989, Wirgil duchownym ojcem misji u Słowian i najstarszego języka kościelnego, „Die Slawischen Sprachen“, nr XVII, s. 65–74.
Kucała M., 2000, Polszczyzna dawna i współczesna, Kraków.
Labuda G., 2012, Studia nad początkami państwa polskiego, I–III (2. wyd.), Wodzislaw Śląski.
Lanckorońska K., 1961, Studies on the Roman-Slavonic rite in Poland, Rome.
Lehr-Spławiński T., 1962, Dookoła obrządku słowiańskiego w dawnej Polsce, w: Księga pamiątkowa ku czci St. Pigonia, Kraków, s. 127–132.
Lorentz F., 1959, Gramatyka pomorska, II, Wrocław.
Łesiów M.,1958, Czy staropolskie imię Klimont i jego postacie pochodne mogą być świadectwem istnienia liturgii słowiańskiej w Polsce, „Onomastyka”, nr IV/1, s. 131–138.
Łowmiański H., 1963–1986, Początki Polski, I–VI, Warszawa.
Łowmiański H., 1979, Religia Słowian i jej upadek (w. VI–XII), Warszawa.
Malec M., 1994, Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków.
Malec M., 2001, Imię Świerad na tle rozwoju imiennictwa prasłowiańskiego i staropolskiego, w: Święty Świerad i jego czasy, red. S. Pietrzak, Nowy Sącz–Tropie, s. 170–188.
Mareš F., 2000, Cyrilometodějská tradice a slavistika, Praha.
Marvan J., 1979, Prehistoric Slavic contraction, University Park and London.
Machek V., 1968, Etymologický slovník jazyka českého (2 wyd.), Praha.
Matla-Kozłowska M., 2008, Pierwsi Przemyślidzi i ich państwo, Poznań.
Matla M., 2016, Chrystianizacja Czech, w: ChME, s. 85–114.
Matuszewski J., 1978, Słowiański tydzień. Geneza, struktura, nomenklatura, Łódź.
Meyer-Lübke W., 1935, Romanisches etymologisches Wörterbuch (3. wyd.), Heidelberg.
Miklosich F., 1876, Die christliche Terminologie der slavischen Sprachen, Wien.
Milewski T., 1965, Język staro-cerkiewno-słowiański w średniowiecznej Polsce, ZNUJ „Prace Językoznwcze”, nr 15, s. 7–21.
Milik J.T., 1966, Święty Świerad, Roma.
Moszyński L., 1977, Najstarsze zasięgi form obocznych cŕ°ky //cirъky, w: Slovansko jezikoslovje. Nahtigalov zbornik, Ljubljana, s. 281–292.
Moszyński L., 1994, Znaczenie przedcyrylometodejskich tekstów słowiańskich związanych z misją salzburską dla kształtowania się ogólnosłowiańskiej terminologii chrześcijańskiej, „Łódzkie Studia Teologiczne”, nr III, s. 121–131.
Nowak A., 2014, Dzieje Polski, t. I: Skąd nasz ród, Kraków.
Olesch R., 1989, Kirillo-metodievskije tradicii v drevjanopołabskom jazyke, w: Gesammelte Aufsätze, I. Dravaeno-Polabica, Köln–Wien, s. 463–468.
Ożóg K., 2015, 966. Chrzest Polski, Kraków.
Pietrzak S.,1998, „Świrad zwany też Zorardem” – znad Adriatyku czy Dunajca, cz. I, „Slavia Antiqua”, t. 39, s. 81–158.
Pietrzak S. (red.), 2001, Święty Świerad i jego czasy, Nowy Sącz–Tropie.
Polek K., 2007, Frankowie a ziemie nad środkowym Dunajem, Kraków.
Polek K., 2016, Chrystianizacja Moraw i Słowacji w okresie przedcyrylometiodiańskim, w: ChME, s. 55–84.
Poleski J., 2013, Małopolska w VI–X wieku. Studium archeologiczne, Kraków.
Popowska-Taborska H., 1995, Ślady dawnych wierzeń słowiańskich utrwalone w kaszubskiej leksyce, „Swiatowit”, nr 40, s. 144–157.
Pronk-Tiethoff S., 2013, The Germanic loanwords in Proto-Slavic, Amsterdam–New-York.
Reczek J., 1968, Bohemizmy leksykalne do końca XV wieku, Wrocław.
Schützeichel R., 2006, Althochdeutsches Wörterbuch (6. wyd.), Tübingen.
Sikorski D.A., 2011, Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego, Poznań.
Sikorski D.A., 2012, Początki Kościoła w Polsce. Wybrane problemy, Poznań.
Skok P., 1925, La semaine slave, w: RES V, s. 14–23.
Skok P., 1971–1974, Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, I–IV, Zagreb.
Sławski F., 1952–1982, Słownik etymologiczny jezyka polskiego, I–V, Kraków.
Sławski F., 2011, Słowotwórstwo, słownictwo i etymologia słowiańska, Kraków.
Stanislav J., 1967, Dejiny slovenského jazyka, cz. I. Úvod a hláskoslovie (3 wyd.), Bratislava.
Steele P. E., 2016, Nawrócenie i chrzest Mieszka I, Kraków.
Stieber Z., 1974, Świat językowy Słowian, Warszawa.
Strzelczyk J., 2006, Zapomniane narody Europy, Wrocław.
Šetka J., 1976, Hrvatska kršćanska terminologia (2 wyd.), Split.
Taszycki W., 1937/1958, Pierwiastek chrześcijański w polskich nazwach miejscowych, w: Rozprawy i studia polonistyczne, cz. I, Kraków, s. 269–287.
Trubačov O. (red.), 1974–, Etimologičeskij slovar’ slavjankich jazykov, Moskva.
Třestík D., 2009, Powstanie Wielkich Moraw, Warszawa.
Urbańczyk P., 2008, Trudne początki Polski, Wrocław.
Urbańczyk P., 2012, Mieszko Pierwszy tajemniczy, Toruń.
Urbańczyk P., 2015, Zanim Polska została Polską, Toruń.
Urbańczyk S., 1979, Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław.
Vasmer M., 1953–1958, Russisches etymologisches Wörterbuch, t. I–III, Heidelberg (Fasmer M., 1964–1973, Etimołogičeskij słovar’ russkogo jazyka, t. I–IV, perevod i dopołnenija Trubačov O., Moskva).
Walkowski G., 2015–2016, Piastowie a Rzesza w latach 937/939 –1138, t. I–III, Warszawa.
Waniakowa J., 1998, Nazwy dni tygodnia w językach indoeuropejskich, Kraków.
Wasilewski T., 1987, Odczytywanie tajemnicy. Sensacja archeologiczna znad Wisły, „Kultura”, nr IV/1, s. 4.
Wójtowicz M., 2005, Najstarsze datowane inskrypcje słowiańskie X–XIII wiek, Poznań.
Wyrozumski J., (red.), 1994, Chrystianizacja Polski południowej, Kraków.
Żaki A., (red.), 2000, Święty Wojciech i jego czasy, Kraków.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Poznańskie Spotkania Językoznawcze są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Poznańskie Spotkania Językoznawcze udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Poznańskich Spotkaniach Językoznawczych pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).