Słowa kluczowe
polszczyzna literacka
Biblia
polskie przekłady Biblii
historia języka polskiego
Jak cytować
Abstrakt
damentów polskiej kultury i tożsamości. Relacje te autor artykułu rozpatruje na płaszczyźnie genetycznej i formalnej współzależności pomiędzy stylowym inwariantem polszczyzny biblijnej a literacką odmianą języka polskiego. W tym celu przywołane zostały dotychczasowe ustalenia teoretyczne oraz badania materiałowe ukazujące kierunki i formy owych wpływów, skutkujące powstaniem głównych konstant stylowych polszczyzny biblijnej, a także wskazujące na znaczenie Biblii i jej rodzimych przekładów na kształtowania się polszczyzny literackiej. Zwrócona została także uwaga na nowsze możliwości badań nad uwarunkowaniami relacji polszczyzna biblijna – polszczyzna literacka, które wynikają z odwołania się do retorycznego i literackiego dziedzictwa poszczególnych ksiąg Pisma Świętego. Artykuł dostarcza szeregu argumentów na rzecz obrony literackości polszczyzny biblijnej, jako faktu wynikającego z jej rodzimych doświadczeń historycznych, jak też z właściwości odziedziczonych z prymarnego stylu biblijnego. Na prawach polemicznych w artykule znalazły się również krytyczne odniesienia do tych spośród nowszych inicjatyw translacyjno-biblijnych, które zmierzają do oderwania polszczyzny biblijnej od jej wzorca literackiego oraz normy stylu wysokiego.
Bibliografia
Adamek Z., Koziara S. (red.), 1999, Od Biblii Wujka do współczesnego języka religijnego. Z okazji 400-lecia wydania Biblii ks. Jakuba Wujka, Tarnów.
Bieńkowska D., 1992, Styl językowy przekładu Nowego Testamentu Jakuba Wujka (na materiale czterech Ewangelii), Łódź.
Bieńkowska D., 1994, Odbicie stylu przekładu Biblii J. Wujka w literaturze polskiej, w: Jan Jakub Wujek tłumacz Biblii na język polski. W czterechsetną rocznicę wydania
Nowego Testamentu 1593–1993, red. M. Kamińska, Łódź, s. 162–170.
Bieńkowska D., 2002, Polski styl biblijny, Łódź.
Budny S., 1994, Do czytelnika, w: Biblia. To jest Księgi Starego i Nowego Przymierza. In der Übersetzung des Simon Budny, Nieśwież, Zasław 1571–1572. Herausgegeben von H. Rothe und F. Scholz. Biblia Slavica. Serie II: Polnische Bibeln, B. 3. Ferdinand Schöningh, Paderborn–München–Wien–Zürich 1994, s. 17.
Bukowski K., 1990, Biblia a literatura polska. Antologia, wyd. 3, Warszawa.
Chmiel J., 2001, Retoryka a Biblia, w: Retoryka dziś. Teoria i praktyka, red. R. Przybylska, W. Przyczyna, Kraków, s. 217–224.
Czesak A., 2009, Biblia po śląsku i podhalańsku – fakty i kontrowersje, w: Polszczyzna biblijna – między tradycją a współczesnością, t. 2, red. S. Koziara, W. Przyczyna, Tarnów, s. 145–157.
Dubisz S., 2005, Komunikacja publiczna w dziejach polszczyzny i jej retoryczne podłoże, w: Rozprawy o historii języka polskiego, red. S. Borawski, Zielona Góra, s. 226–229.
Frankowski J., 1983, Metafora w „Biblii”, w: Studia o metaforze II, red. M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, Wrocław, s. 153–173.
Gorzkowski A., Kamykowski Ł., Panuś K. (red.), 2010, Via Pulchritudinis. Wątki biblijne w literaturze i kulturze polskiej, Kraków.
Gotfryd J., Jasińska-Wojtkowska M., Sawicki S. (red.), 1983, Sacrum w literaturze, Lublin.
Jelonek T., 1998, Próba klasyfikacji biblijnych gatunków literackich, „Polonia Sacra”, t. 2, s. 95–115.
Kamińska M. (red.), 1994, Jan Jakub Wujek tłumacz Biblii na język polski. W czterechsetną rocznicę wydania Nowego Testamentu 1593–1993, Łódź.
Kennedy G.A., 1984, New Testament Interpretation through Rhetorical Criticism, Chapel Hill.
Kochanowski J., 1977, Psałterz Dawidów. Fototypia – transkrypcja, opr. J. Woronczak, Wrocław.
Kossowska M., 1968–1969, Biblia w języku polskim, t. 1–2, Poznań.
Koziara S., 2005, Biblia pierwszego czy ostatniego kontaktu?, „Tygodnik Powszechny”, nr 48, s. 11.
Koziara S., 2009, Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego (ujęcie filologiczno-normatywne), Kraków.
Koziara S., 2015, Szkice z polskiej frazeologii biblijnej, Łask.
Koziara S., Przyczyna W. (red.), 2009, Polszczyzna biblijna – między tradycją a współczesnością, t. 1–2, Tarnów.
Kramarek G., 2004, Tradycja biblijna w literaturze polskiej, Lublin.
Kubiak Z., 1993, Przestrzeń dzieł wiecznych. Eseje o tradycji kultury śródziemnomorskiej, Kraków.
Kwilecka I., 2003, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań.
Leszczyński R.M. (junior) (red.), 2013, Biblia brzeska. Historia, język, teologia, Łódź.
Lewaszkiewicz T., 1992, Rola przekładów Biblii w formowaniu języków literackich europejskiego kręgu kulturowego, w: Biblia a kultura Europy, t. I, red. M. Kamińska, E. Małek, Łódź, s. 232–248.
Lisowski T., 2010, Sola scriptura. Leksyka Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) na tle porównawczym. Ujęcie kwantytatywno-dystrybucyjne, Poznań.
Meynet R., 2001, Wprowadzenie do hebrajskiej retoryki biblijnej, tłum. K. Łukowicz, T. Kot, Kraków.
Meynet R., 2005, Język przypowieści biblijnych, przekł. A. Wałęcki, Kraków.
Ostrowska E., 1953, Walka o piękne słowo psałterzowe (Psałterz Kochanowskiego i Psałterz brzeski), „Język Polski” XXXIII, s. 285–317.
Piela M., 2003, Grzech dosłowności we współczesnych polskich przekładach Starego Testamentu, Kraków.
Pindel R., 2006, Biblia a retoryka, w: Język Biblii a język współczesny, red. R. Komurka, Kraków, s. 33–48.
Rospond S., 1962, Język renesansu a średniowiecza na podstawie literatury psałterzowo-biblijnej w: Odrodzenie w Polsce, t. III: Historia języka, cz. 2, red. M.R. Mayenowa,
Z. Klemensiewicz, Warszawa, s. 61–181.
Sawicki S., Gotfryd J. (red.), 1986, Biblia a literatura, Lublin.
Słowiński R. (red.), 2013, Biblia Jakuba Wujka w życiu i kulturze narodu polskiego, Poznań.
Szczepińska B., 2005, Ewangelie tylekroć tłumaczone... Studia o przekładach i przekładaniu, Gdańsk.
Szlaga J. (red.), 1986, Wstęp ogólny do Pisma Świętego, Poznań–Warszawa.
Szurek M.M., 2013, Z dziejów polszczyzny biblijnej. Biblia Wujka (1599) a Biblia gdańska (1632). Studium komparatywne, Kraków.
Walczak B., 2000, Rola Biblii w rozwoju języków i językoznawstwa. Zarys problematyki, w: Inspiracje chrześcijańskie w kulturze Europy, red. E. Woźniak, Łódź, s. 155–167.
Walczak B., 2007, Pismo Święte w przekładach na gwary i slangi?, w: Język religijny dawniej i dziś, t. 3, red. ks. P. Bortkiewicz, S. Mikołajczak, M. Rybka, Poznań, s. 408–414.
Wilkoń A., 1999, Język artystyczny. Studia i szkice, Katowice.
Wojciechowski M., 2012, Wpływy greckie w Biblii, Kraków.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Poznańskie Spotkania Językoznawcze są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Poznańskie Spotkania Językoznawcze udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Poznańskich Spotkaniach Językoznawczych pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).