Słowa kluczowe
język łaciński
przekład
synod łęczycki
statut
kanon
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem badań w artykule jest stosunek polskiego episkopatu do języka polskiego w XIII wieku. Problem został przedstawiony w oparciu o statut synodu łęczyckiego z 1285 roku. Treść większości kanonów została przedstawiona w skrócie – tym samym przybliżono tematy, jakimi zajął się episkopat podczas synodu. Natomiast istotne dla historii języka polskiego kanony 3, 4 i 6 zostały poddane głębszej analizie. Podjęto próbę odtworzenia prawdopodobnej sytuacji panującej w Kościele na ziemiach polskich w XIII wieku oraz przedstawienia stosunku episkopatu do języka polskiego i jego wykorzystania w nauczaniu i liturgii. Ponadto na podstawie wydań źródłowych dokumentów kościelnych dokonano przekładu filologicznego wskazanych kanonów na język polski.
Bibliografia
Literatura podmiotowa
Helcel A., 1856, Starodawne prawa polskiego pomniki, t. 1, Warszawa.
Hube R., 1856, Antiquissimae constitutiones synodales provinciae gneznensis. Maxima ex parte. Nunc primum e codicibus manu scriptis typis mandatae, Petropoli.
Literatura przedmiotowa
www 1 – Elektroniczny słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, http://scriptores.pl/elexicon/pl/lemma/proprie#II_1_sense_a [dostęp: 3.01.2019].
Abraham W., 1917, Studia krytyczne do dziejów średniowiecznych synodów prowincjonalnych Kościoła polskiego, Kraków.
Abraham W., 1934, Nieznane synody i nieznane statuty, „Collectanea Theologica”, nr 15, s. 115–128.
Bolz B., Żurowska-Górecka W., 1965, Glosy kanonu z lat 1428–1431 (z rękopisu gnieźnieńskiego nr 60), „Slavia Occidentalis”, nr 25, s. 203–231.
Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, 1984, red. W.R. Rzepka, W. Wydra, Wrocław.
Czyżak M., 2010, Legat książkowy archidiakona Mikołaja Kickiego dla katedry gnieźnieńskiej. Przyczynek do kultury intelektualnej duchowieństwa wielkopolskiego w pierwszej połowie XV wieku, w: Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski, red. F. Lenort, P.F. Neumann, t. 5, Poznań, s. 7–27.
ESŁŚwP – Elektroniczny Słownik Łaciny Średniowiecznej w Polsce, http://scriptores.pl/elexicon/pl/lemma/proprie#II_1_sense_a [dostęp: 22.10.2018].
Górski K., Kuraszkiewicz W. (red.), 1965, Rozmyślania dominikańskie, Wrocław.
Irgang W. (red.), Schlesisches Urkundenbuch, 1963–1998, red. H. Appelt, t. I, red. t. II–VI, Kolonia.
Jasiński T., 1877, Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1, Poznań.
Karasiewicz W., 1948, Jakób II Świnka arcybiskup gnieźnieński 1283–1314, Poznań.
Klemensiewicz Z., 1980, Historia języka polskiego, Warszawa.
Knowles D., Obolensky D., 1988, Historia Kościoła. 2, 600–1500, przeł. R. Turzyński, t. 2, Warszawa.
Leńczuk M., 2013, Staropolskie przekazy kanonu Mszy Świętej. Wariantywność leksykalna, Warszawa.
Maciejowski M., 2007, Orientacje polityczne biskupów metropolii gnieźnieńskiej 1283– 1320, Kraków.
Nieznane synody i nieznane statuty, „Collectanea Theologica”, 1934, 15/12, s. 115–128; http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Collectanea_Theologica/Collectanea_Theologica-r1934-t15-n2/Collectanea_Theologica-r1934-t15-n2-s115-128/Collectanea_Theologica-r1934-t15-n2-s115-128.pdf [dostęp: 12.03.2017].
Ratajczak K., 2009, Ustawodawstwo szkolne wczesnośredniowiecznych soborów powszechnych i wybranych synodów. Zarys problemów, w: Ars educanci. Źródła. Studia z dziejów wychowania i kształcenia od średniowiecza do XIX wieku, red. J. Gwioździk, P.P. Barczyk, Mysłowice, s. 13–25.
Rojszczak-Robińska D., 2010, Język a Kościół, „Kwartalnik Językoznawczy”, nr 2, s. 76–91.
Rospond S., 1985, Kościół w dziejach języka polskiego, Wrocław.
Sawicki J., 1948–1963, Concilia Poloniae: źródła i studia krytyczne, t. I–X, Warszawa.
Silnicki T., Gołąb K., 1956, Arcybiskup Jakub Świnka i jego epoka, Warszawa.
Skierska I., 2003, Obowiązek mszalny w średniowiecznej Polsce, Warszawa.
Stelmach W., 2014, Reinterpretacja filologiczna kanonu 26. synodu wrocławskiego z 1248 roku a jego funkcjonowanie w dydaktyce akademickiej, „Kwartalnik Językoznawczy”, nr 4, s. 20–35.
Subera I., 1981, Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich. Wybór tekstów ze zbioru Jana Wężyka z r. 1761, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa.
Ulanowski B. (red.), 1984, Monumenta medii aevii historica res gestas poloniae illustrantia, t. XIII, Akademia Umiejętności, Kraków.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Poznańskie Spotkania Językoznawcze są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Poznańskie Spotkania Językoznawcze udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Poznańskich Spotkaniach Językoznawczych pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).