Abstrakt
The article is an attempt at a chronological presentation of the most important old and complete translations of the Bible by the time and including the Protestant Reformation in both compared languages. As for the Dutch language, eight Biblical translations have been analysed with Protestant translations prevailing (5). On the other hand, Polish is represented by five old translations of the Scriptures with a slight advantage of Protestant translations (3) over Catholic ones (2). Translations of the Bible largely affected the language and the style of the Scriptures. It is worth emphasizing that they were most influenced by the Protestant Staatenbijbel (1637) in the then Netherlands and by the Jakub Wujek Bible (1599) in Poland.Bibliografia
T. Lewaszkiewicz, Rola przekładów Biblii w formowaniu się języków literackich europejskiego kręgu kulturowego, [in:] Biblia a kultura Europy, hrsg. von M. Kamińska, E. Małek, Bd. I, Łódź 1992.
Auch R. Rubinkiewicz, Kulturotwórcza rola Biblii w historii Europy, [in:] Idee chrześcijańskie w życiu Europejczyka, hrsg. von A. Ceglińska, Z. Staszewska, Bd. I, Łódź 2001.
B. Walczak, Rola Biblii w rozwoju języków i językoznawstwa. Zarys problematyki, [in:] Inspiracje chrześcijańskie w kulturze Europy, Łódź 2000.
Es wurde spä¬ter zur allgemeinen Bezeichnung für das Mittelniederländische, d. h. das Nl., wie es mit vielen mundartlichen Unterschieden, vom ca. 1200 bis ca. 1550 gesprochen wurde. Vgl. J. van Delden, Spreekwoorden en zegswijzen uit de bijbel, Utrecht 1990.
J. van Maerlant, Rijmbijbel, [in:] Corpus van Middelnederlandse teksten (tot en met het jaar 1300) [...], Reihe II, Bd. 1, ’s-Gravenhage 1983.
M. Mooijaart, Bijbels lexicon. Woorden en uitdrukkingen uit de Bijbel in het Nederlands van nu, Amsterdam 2000, Literatuur: Bijbelvertalingen.
Maerlants Werk wird jedoch nicht zu den Bibelübersetzungen im eigentlichen Sinne zu-gerechnet. Vgl. ebd.
De Delftse bijbel van 1477. Fascimile van de oorspronkelijke druk met de inleiding van C.C. de Bruin, 1977.
Dat oude ende dat nieuve testament. Gheprint... by my Jacob van Liesueldt..., Antwerpen 1526.
Vgl. P.H. Vogel, Der niederländische Bibeldruck in Emden 1556–1568, „Gutenberg-Jahrbuch” 1961.
Mehr dazu im Kapitel 8.2. bei M. Van der Waal, Geschiedenis van het Nederlands, Utrecht 1994.
Den gheheelen Bybel / Inhoudende het oude ende nieuwe Testament..., Leuven 1548.
Biblia Sacra. Dat is De geheele Heylighe Schrifture..., Antwerpen 1599.
M. Wojciechowski über die polnischen Übersetzungen entnommen [in:] Słownik wiedzy biblijnej, 3. Auflage, Warszawa 1999.
W. Wydra und W.R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 1984.
Biblia Królowej Zofii (Szaroszpatacka) wraz ze staroczeskim przekładem Biblii, hrsg. von S. Urbańczyk, V. Kyas, Wrocław–Warszawa–Kraków 1961.
Siehe, Słownik staropolski, hrsg. von S. Urbańczyk, Bd. V, Wrocław 1965–1969, Bd. XI, Kraków 1995–2002.
L. Moszyński in seinem Beitrag Kształt językowy potocznych frazeologizmów ewangelicznych w przekładach polskich. Od Murzynowskiego do Biblii Tysiąclecia, [in:] Idee chrześcijańskie w życiu Europejczyka, hrsg. von A. Ceglińska, Z. Staszewska, Bd. I, Łódź 2001.
J. Godyń, Od Adama i Ewy zaczynać. Mały słownik biblizmów języka polskiego, Kraków–Warszawa 1995.
Biblia. To jest Księgi Starego i Nowego Zakonu na polski język z pilnością według Łacińskiej Bibliej od Kościoła Krześciańskiego powszechnego przyjętej nowo wyłożona, Kraków 1561.
Bibelübersetzungen bildet neben dem SWB die Monographie von S. Koziara, Frazeologia biblijna w języku polskim, Kraków 2001.
E. Belcarzowa, Charakteristik des Wortschatzes der Leopolita, [in:] Leopolita. Faksimile der Ausgabe Krakau 1561, Biblia Slavica, Serie II, Bd. 1, hrsg. von R. Olesch, H. Rothe, Paderborn–München–Wien–Zürich 1988.
Biblia święta. To jest Księgi Starego i Nowego Zakonu, własnie z Żydowskiego, Greckiego i Łacińskiego nowo na Polski język z pilnością i wiernie wyłożone, Brześć Litewski 1563.
I. Kwilecka, Kulturgeschichtliche und sprachliche Fragen der Übersetzung, sowie eine Reihe von Kommentaren zu der neuesten Ausgabe: Die Brester Bibel 1563. Księgi Nowego Testamentu. Kommentare, u. a. [in:] Biblia Slavica, Serie II, Bd. 2, hrsg. von H. Rothe, F. Scholz, Paderborn–München–Wien–Zürich 2001.
Biblia. To jest księgi starego i nowego przymierza, znowu z języka Ebrejskiego, Greckiego i Łacińskiego, na Polski przełożone, Nieśwież 1572.
D. Bieńkowska, Polski styl biblijny, Łódź 2002.
Zur Sprache der Bibelübersetzung Simon Budnys von 1572, [in:] Biblia to jest księgi Starego i Nowego Przymierza. In der Übersetzung des Simon Budny, [...] Nieśwież-Zasław 1571–1572, [in:] Die Brester Bibel 1563. Księgi Nowego Testamentu, Biblia Slavica, Serie II, Bd. 3, hrsg. von H. Rothe, F. Scholz, Paderborn–München–Wien–Zürich 1994.
S. Koziara, O frazeologizmach w polskich przekładach biblijnych. Od Biblii Wujka do Biblii Tysiąclecia, „Język Polski” LXXVII, 2–3.
Biblia Święta. To jest księgi Starego i Nowego Przymierza z Żydowskiego i Greckiego Języka na Polski pilnie i wiernie przetłumaczone, Gdańsk 1632.
M. Kossowska, Biblia w języku polskim, Bd. I, Poznań 1968.
S. Koziara, Rola Biblii w kształtowaniu stylowej odrębności polszczyzny biblijnej, [in:] „Myśl Protestancka” 2002, 3–4.
Z. Nowak, Biblia gdańska jako przedsięwzięcie typograficzne, „Myśl Protestancka” 2002, 3–4.
Biblia, dat is de gantsche H. Schrifture, vervattende alle de Canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments, Leiden 1637.
J.W. de Vries, R. Willemyns, P. Burger, Het verhaal van een taal. Negen eeuwen Nederlands, Amsterdam 1993.
C.C. de Bruin, De Statenbijbel en zijn voorgangers, Leiden 1937.
Gefunden bei www.nl.wikipedia.org/wiki/Bijbelvertaling [der Stand vom 31.12.2012].
http://nl.wikipedia.org/wiki/Herziene_Statenvertaling [der Stand vom 31.12.2012].
Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r. Transkrypcja typu „B” oryginalne¬go tekstu z XVI w. i wstępy ks. Janusz Frankowski, Warszawa 1999.
R. Bura, Polska, czeska i łużycka frazeologia pochodzenia biblijnego, Kraków 2003.
J. Sobczykowa, O językoznawczej wartości komentarza w Biblii Jakuba Wujka, [in:] Inspiracje chrześcijańskie w kulturze Europy, Łódź 2000.
J. Czerniatowicz, Niektóre problemy naukowe grecystyki w pracach biblistów polskich XVI i XVII w., Wrocław 1969.
Cztery wieki Biblii Wujka. Rozmowa z księdzem profesorem Januszem Frankowskim, autorem nowego opracowania tekstu Biblii Jakuba Wujka, „Życie” 1999, 83 (9.04.1999), Beilage: „Życie z książkami”.
I. Kwilecka, Staropolskie przekłady Biblii i ich związki z biblistyką europejską. Zarys problematyki, [in:] Biblia a kultura Europy, Bd. II, Łódź 1992.
H. Duda, „...każdą razą Biblią odmieniać”. Modernizacja języka przedruków Nowego Testamentu ks. Jakuba Wujka w XVII i XVIII wieku, Lublin 1998.
Pismo Święte w tłumaczeniu Ks. Jakuba Wujka, bearbeitet von J. Archutowski (und anderen), Poznań 1926–1932.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie Jakuba Wujka T.J. Tekst po-prawiony [...], bearbeitet von S. Styś, J. Rostworowski, Kraków 1935.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).