Abstrakt
A content analysis of the E. Orzeszkowa’s Positivist novel Nad Niemnem [On the Niemen] makes it possible to indicate a number of different mother-types featured in the book and created by its author, namely: the Polish Mother, the caring cat mother, the cuckoo-type mother, the mother in absentia and the willow mother. The type of the Polish Mother (an ideal of patriotic motherhood, Polish: Matka Polka, the Polish Mother was the secular equivalent of the Holy Mother) is epitomized in Maria Kirłowa, earnestly and wisely devoted to her children. She runs and manages the household single-handedly, is a guardian of the home, and all alone raises her children and prepares them to live in the society of the latter half of the nineteenth century. Another mother, Andrzejowa Korczyńska, a proud Polish patriot, makes a rather monumental figure. Living a life full of ideals and rich promises, this widow seems to provide a model of proper motherhood to be followed, but, being alienated in thefamily and her social environment, is eventually a failure and she fails in life. Her son takes advantage of her, knowing that she is ready to do everything for him no matter what happens, like a cat-mother. The mother-cuckoo is represented by Starzyńska, who chooses her personal interests over the importance of family and her children, Janek and Antolka, and lets somebody else raise them. The reason behind her behavior is the need for remarrying, apparently stronger than her maternal feelings. The mother in absentia, i.e. one that is virtually non-existent in the process of the education and development of her children, is self-concentrated and self-obsessed Emilia. In this particular case, the role of Witold and Leonia’s mother is taken over by Marta, who – like a willow-mother – raises them, feeds them, educates, consoles and pampers them, not forgetting, however, about being a demanding and controlling guardian. Most of all, however, she is always there and is always ready to assist them. The novel, set in the complicated reality of the challenging second half of the nineteenth century, is a moving reminder how restrictive women’s standing was and how this situation influenced the woman’s family duties as well. These responsibilities were viewed and executed by contemporary mothers differently and had a different meaning for them, which is very eloquently presented in Eliza Orzeszkowa’s realistic novel.Bibliografia
Funkcja barw w językowej kreacji wybranych postaci w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, w: Twórczość Elizy Orzeszkowej, red. K. Stępnik, Lublin 2001.
Barwy świata natury w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, „Studia Językoznawcze” 2002, t. 1.
Kolorystyka dworu i zaścianka w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, „Studia Językoznawcze” 2006, t. 5.
Językowa kreacja lasu w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, „Zeszyty Naukowe PWSZ” 2006, z. 1.
Językowy obraz szlacheckiej XIX-wiecznej religijności w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, w: Język doświadczenia religijnego, t. 3, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Szczecin 2010.
Idiomy, frazemy, paremie w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, w: Ścieżkami pięknej polszczyzny, red. L. Mariak, A. Seniów, Szczecin 2011.
A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa 2000.
P. Wadowski, Obraz Matki Bożej w sanktuariach na ziemiach polskich (nieopublikowana praca magisterska, Szczecin–Paradyż 2011).
Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, Warszawa 1900–1927.
D. i W. Masłowscy, Przysłowia polskie, Katowice 2003.
D. i W. Masłowscy, Przysłowia polskie i obce od A do Z, Warszawa 2003.
B. Drabarek, J. Falkowski, I. Rowińska, Szkolny słownik motywów literackich, Warszawa
E. Orzeszkowa, Nad Niemnem, Wrocław 1996.
Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Warszawa 2003.
I. Kowalczyk, Matka-Polka kontra supermatka?, „Czas Kultury” 2003, nr 5 (113).
B. Budrowska, Macierzyństwo jako punkt zwrotny w życiu kobiety, Wrocław 2000.
Słownik języka polskiego, wyd. staraniem i pracą M. Orgelbranda, t. 1–2, Wilno 1861.
W. Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 2001.
Rodzina i dziecko, red. M. Ziemska, Warszawa 1979.
A. Mickiewicz, Do matki Polki, w: Wybór poezji, t. 2, Wrocław 1986.
Arystoteles, Zoologia, Warszawa 1982.
P. Kowalski, Leksykon. Znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa–Wrocław 1998.
W. Kopaliński, Słownik symboli, Warszawa 2001.
J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. 4, Kraków 1906–1911.
E. Skorupska-Raczyńska, Motywy dendrologiczne w historii frazeologii i paremiologii polskiej, „Studia Językoznawcze” 2005, t. 4.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).