Słowa kluczowe
neuro-environment
social brain
language acquisition
Jak cytować
Abstrakt
The article presents the results of the experimental studies conducted so far on the devel- opment of infants’ primary communicative abilities, carried out in vivo. The findings of neurobiologists on the formation of the structures of the social brain not only influ- ence the process of early diagnosis of developmental disorders, but also allow for the construction of principles of early intervention. The article discusses the results of our own study of thirteen infants born in Poland and abroad, conducted by means of par- ticipant observation (online). The aim was to reveal the disturbances in shaping social responses in a lockdown situation and to define a pattern for preventive interventions.
Bibliografia
Allen John S. (2011), Życie mózgu. Ewolucja człowieka i umysłu, przeł. Katarzyna Dzię- cioł, Warszawa.
Antas Jolanta (2013), Semantyczność ciała. Gesty jako znaki myślenia, Kraków.
Baker Colin (2007), A Parents' and Teachers' Guide to Bilingualism, wyd. 3, Buffalo.
Bauer Joachim (2005), Warum ich fühle was du fühlst - Intuitive Kommunikation und das Geheimnis der Spiegelneurone, Hamburg.
Bauer Joachim (2008), Empatia. Co potrafią lustrzane neurony, przeł. Małgorzata Guzowska, Warszawa.
Błasiak-Tytuła Marzena (2018), Wczesne wspomaganie rozwoju mowy dziecka dwujęzycznego. Profilaktyka logopedyczna w sytuacji dwujęzyczności klasycznej, w: Neurologopedia, t. 1: Neurologopedyczne podstawy wczesnej terapii zaburzeń rozwojowych, red. Marzena Błasiak-Tytuła, Anna Siudak, Kraków, s. 95-111.
Błasiak-Tytuła Marzena, Ślęzak Agnieszka (2018), Dwujęzyczne dzieci dyslektyczne w polskiej szkole za granicą na przykładzie polskiej szkoły sobotniej w Plymouth, w: Neurologopedia, t. 2: Glottodydaktyka i logopedia z perspektywy neurobiologicznej, red. Marzena Błasiak-Tytuła, Zdzisława Orłowska-Popek, Anna Siudak, Kraków, s. 85-100.
Chrościńska-Krawczyk Magdalena, Jasiński Mirosław (2010), Autyzm dziecięcy - współ-zesne spojrzenie, "Neurologia Dziecięca", nr 38, s. 75-98.
Cieszyńska Jadwiga (2003), O dwujęzyczności polskich dzieci urodzonych w Austrii,"Język Polski", z. 2, s. 116-122.
Cieszyńska Jadwiga (2006), Dwujęzyczność, dwukulturowość - przekleństwo czy bogactwo? O poszukiwaniu tożsamości Polaków w Austrii, Kraków.
Cieszyńska Jagoda (2012), Rozwój mowy polskich dzieci na obczyźnie - zjawiska nor- matywne czy zaburzenia rozwojowe?, w: Diagnoza różnicowa zaburzeń komunikacji językowej, red. Mirosław Michalik, Anna Siudak, Zdzisława Orłowska-Popek, Nowa Logopedia, t. 3, s. 58-72.
Cieszyńska Jagoda, Korendo Marta (2007), Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka. Od noworodka do 6. roku życia, Kraków.
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2014a), Metoda krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci. Z perspektywy fenomenologii, neurobiologii i językoznawstwa, Kraków.
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2014b), Wpływ wysokich technologii na rozwój poznawczy dzieci w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym, w: Człowiek, technologia, media. Konteksty kulturowe i psychologiczne, red. Agnieszka Ogonowska, Grzegorz Ptaszek, Kraków, s. 11-22.
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2017a), Stimulation of development among bilingual children. The Krakow Method, "Acta Neuropsychologica", nr 1, s. 69-79. https://doi.org/10.5604/12321966.1237452
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2017b), Stymulacja rozwoju polskich dzieci za granicą, w: Studia logopedyczno-lingwistyczne. Księga Jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin Profesora Edwarda Łuczyńskiego, red. Stanisław Milewski, Katarzyna Kaczorowska-Bray, Barbara Kamińska, Gdańsk, s. 83-107.
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2017c), Wczesna diagnoza nieprawidłowości rozwoju dzieci. Spektrum autyzmu, w: Neuropsychologia, neurologopedia i neurolingwistyka in honorem Maria Pąchalska, red. Grażyna Jastrzębowska, Jolanta Góral-Półrola, Agnieszka Kozołub, Opole, s. 459-476.
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2018a), Jak kształtować dwujęzyczność zrównoważoną: biografia językowa Julii, w: Sprachbildung und Sprachkontakt im deutsch-polnischen Kontext, red. Britta Hufeisen i in., Berlin, s. 139-160.
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2018b), Neurobiologiczne podstawy rozwoju poznawczego. Słuch, Kraków.
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2019), Neurobiologiczne podstawy rozwoju poznawczego. Wzrok, Kraków.
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2020), Neurobiologiczne podstawy rozwoju poznawczego. Ruch, Kraków.
Cieszyńska-Rożek Jagoda, Korendo Marta (2021), Dymensjonalna diagnoza rozwoju dziecka, Kraków.
Cieszyńska-Rożek Jagoda, Orłowska-Popek Zdzisława, Błasiak-Tytuła Marzena (2018), Norma czy zaburzenia rozwoju dzieci dwujęzycznych, w: Neurologopedia, t. 1: Neurologopedyczne podstawy wczesnej terapii zaburzeń rozwojowych, red. Marzena Błasiak-Tytuła, Anna Siudak, Kraków, s. 9-26.
Damasio Antonio (2011), Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg, przeł. Maciej Karpiński, Poznań.
Eliot Lise (2010), Co tam się dzieje? Jak rozwija się mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia, przeł. Andrzej Jankowski, Poznań.
Everett Daniel L. (2019), Jak powstał język. Historia największego wynalazku ludzkości, przeł. Adam Tuz, Warszawa.
Gazzaniga Michael S. (2013), Kto tu rządzi - ja czy mój mózg? Neuronauka a istnienie wolnej woli, przeł. Agnieszka Nowak, Sopot.
Johnson Mark H., de Haan Michelle (2018), Neurokognitywistyka rozwoju. Wprowadzenie, przeł. Alicja Niedźwiecka, Gdańsk.
Kandel Eric. R. (2020), Zaburzony umysł. Co nietypowe mózgi mówią o nas samych, przeł. Dariusz Rossowski, Kraków.
Kim Heejung S. i in. (2010), Culture, serotonin receptor polymorphism and locus of attention, "Social Cognitive and Affective Neuroscience", t. 5, s. 212-218 https://doi.org/10.1093/scan/nsp040
Lévi-Strauss Claude (1993) Spojrzenie z oddali, przeł. Wincenty Grajewski i in., Warszawa.
Leonard Laurence (2006), SLI - specyficzne zaburzenie rozwoju językowego, przeł. Mikołaj Hernik, Gdańsk.
Nisbett Richard E. (2010), Inteligencja. Sposoby oddziaływania na IQ, przeł. Magdalena Szymczukiewicz, Sopot.
Paradis Johanne, Genesee Fred, Crago Martha (2011), Dual Language Development and Disorders. A handbook on Bilingualism & Second Language Learning, Baltimore. Patzlaff Rainer (2008), Zastygłe spojrzenie. Fizjologiczne skutki patrzenia na ekran a rozwój dziecka, przeł. Barbara Kowalewska, Kraków
Respondek Michalina, Buszman Ewa (2015), Regulacja procesu neurogenezy: czynniki wpływające na powstawanie nowych komórek nerwowych w mózgu dorosłych ssaków, "Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej", nr 69, s. 1451-1461.
Rostowski Jan, Rostowska Teresa (2014), Rola systemów lustrzanych neuronów w rozwoju języka i komunikacji interpersonalnej, "Psychologia Rozwojowa", nr 2, s. 49-65. Sejnowski Terry, Delbruck Tobby (2012), Język mózgu, "Świat Nauki", nr 11, s. 38-43. Small Garry, Vorgan Gigi (2011), iMózg. Jak przetrwać technologiczną przemianę współczesnej umysłowości, przeł. Sy Borg, Poznań.
Spitzer Manfred (2013), Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci, przeł. Andrzej Lipiński, Słupsk.
Spitzer Manfred (2021), Epidemia smartfonów. Czy jest zagrożeniem dla zdrowia, edukacji, społeczeństwa?, przeł. Małgorzata Guzowska, Słupsk.
Tomalski Przemysław, Dopierała Aleksandra (2018), Rozwój funkcjonalny mózgu na przykładzie korowych mechanizmów percepcji twarzy i mowy u niemowląt, "Polskie Forum Psychologiczne", nr 1, s. 64-77.
Tomasello Michael (2002), Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, przeł. Joanna Rączaszek, Warszawa.
Tomasello Michael (2003), Czy małe dzieci posiadają składniową kompetencję osób dorosłych?, w: Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, red. Ewa Dąbrowska, Wojciech Kubiński, Kraków, s. 144-222.
Wysocka Joanna, Golec Karolina, Pluta Agnieszka (2020), Zastosowanie techniki fNIRS w badaniach mechanizmów neuronalnych poznania społecznego. Przegląd najważniejszych badań, "Polskie Forum Psychologiczne", nr 1, s. 21-39.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).