Abstrakt
The subject of discussion in this article are new phraseological compounds with the component dywan, which have been in use since the 1990s in Polish texts. These compounds, not yet recorded in language dictionaries, have emerged under the influence of the English language. They refer to phrases related to the English combinations of roll out the red carpet (for someone) and pull from under someone // something or pull the rug from under someone’s feet. The article analyses the ways these expressions function in Polish texts, considering their formal structure, compatibility with minimal context, and meaning. The research shows that these new combinations, inspired by the English language, consist of three phrases: ktoś rozwinął, rozwija, rozłożył, rozkłada less commonly rozściela, rozścieli, rozpostarł, rozpościerał czerwony dywan, less commonly czerwone dywany dla kogoś, przed kimś – meaning ‘someone officially and attentively invites or receives important guests, usually from the worlds of politics, business, culture, etc.’; ktoś less commonly coś rozwinął(o), rozwija, rozłożył(o), rozkłada, less commonly rozściela, rozścieli(o), rozpostarł(o), rozpościerał(o) czerwony dywan, less commonly czerwone dywany dla kogoś, czegoś, przed kimś, przed czymś – meaning ‘someone, less commonly something, opens up to someone, something, invites someone, something to something, somewhere; someone, something facilitates something for someone, the acquisition of something, getting somewhere, especially through special treatment’; ktoś less commonly coś wyciąga, wyciągnął (-ęło), wyrywa, wyrwał(o) etc. dywan, dywanik, chodnik spod (nóg, stóp) komuś, kogoś, czego – meaning ‘someone, less commonly something, surprises, has surprised someone with something, disorients, has disoriented someone; weakens, has weakened someone, something, withdraws, has withdrawn support for someone, something, harms, has harmed someone, something’.
Bibliografia
Hands Penny, ed. (2020), Collins Cobuild Idioms Dictionary, London.
Kopaliński Władysław (1990), Słownik symboli, Warszawa.
Mańczak-Wohlfeld Elżbieta ed. (2010), Słownik zapożyczeń angielskich w polszczyźnie, Warszawa.
PSFJP-BL – Bąba Stanisław, Liberek Jarosław (2010), Popularny słownik frazeologiczny języka polskiego (CD), Wydawnictwo Langenscheidt, Warszawa.
SFS – Skorupka Stanisław (1989), Słownik frazeologiczny języka polskiego, Warszawa, vol. I–II.
Simpson John, Weiner Edmund, eds. (1989), The Oxford English Dictionary, vol. XII: Poise-Quelt, Oxford.
Sinclair John, ed. (1997), Collins Cobuild, Collins Dictionary of Idioms, London.
SJP-D – Doroszewski Witold ed. (1958–1969), Słownik języka polskiego, vol. I–XI.
Spears Richard (2005), McGraw-Hill’s Dictionary of American Idioms and Phrasal Verbs, McGraw-Hill.
Verbel – Kosek Iwona, Czerepowicka Monika, Przybyszewski Sebastian (2020), Verbel.
Elektroniczny słownik polskich frazeologizmów czasownikowych, version 2.5.0 (electronic version).
WSF-F – Fliciński Piotr (2012), Wielki słownik frazeologiczny, Poznań.
WSJP-Ż – Żmigrodzki Piotr ed. (2007–), Wielki słownik języka polskiego, http://www.wsjp.pl [accessed: 15 May 2022].
Ajschylos (2005), Tragedie, Kraków.
Bąba Stanisław, Fliciński Piotr (2004), Zamiatać coś pod dywan, “Język Polski”, no. 2, p. 144–146.
Bąba Stanisław, Fliciński Piotr (2005), Wejść (wskoczyć) w czyje ( jakie) buty, “Język Polski”, no. 4, p. 317–319.
Bąba Stanisław, Fliciński Piotr (2007), Strzelić sobie w stopę, “Język Polski”, no. 3, p. 262–264.
Bąba Stanisław, Fliciński Piotr, Liberek Jarosław (2013), Nowe jednostki frazeologiczne w zasobie współczesnej polszczyzny, in: S. Bąba, P. Fliciński, J. Liberek, K. Skibski, Szkice frazeologiczne, Poznań 2013, p. 51–57.
Bąba Stanisław, Liberek Jarosław (2011), O sposobach pomnażania zasobu frazeologicznego współczesnej polszczyzny, in: S. Bąba, J. Liberek, Ze studiów nad frazeologią współczesnego języka polskiego, Poznań, p. 75–83.
Bednarek Adam, Grochowski Maciej (1997), Zadania z semantyki językoznawczej, Toruń.
Dziamska-Lenart Gabriela (2011), Leksykograficzne rozwiązania problemu wielokształtności związków frazeologicznych (w wybranych słownikach frazeologicznych języka polskiego), in: Problemy współczesnej frazeologii polskiej. Wariantywność we frazeologii, ed. P. Fliciński, p. 55–79.
Fliciński Piotr (2010), Sposoby pomnażania współczesnego zasobu frazeologicznego polszczyzny, in: Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Teoria. Zagadnienia ogólne, S. Bąba, K. Skibski, M. Szczyszka (eds.), Poznań, p. 21–32.
Ignatowicz-Skowrońska Jolanta (2019), Kwestie dyskusyjne w opisie leksykograficznym nowych związków frazeologicznych pochodzących z języka angielskiego, in: Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Frazeologia w stylach i gatunkach mowy, P. Fliciński and K. Skibski (eds.), Poznań, p. 25–33.
Ignatowicz-Skowrońska Jolanta, Miturska-Bojanowska Jolanta (2010), Opera mydlana / мыльная опера в современных польском и русском языках, “Rossica Olomucensia” XLIX, no. 2, Olomouc, p. 33–38.
Lewicki Andrzej Maria (2003), Zakres frazeologii, in: Lewicki Andrzej Maria, Studia z teorii frazeologii, Łask, p. 155–167.
Pałka Patrycja, Kwaśnicka-Janowicz Agata (2017), Przewodnik po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów (słowniki, kartoteki, korpusy, kompendia), Kraków.
Smółkowa Teresa (2001), Leksyka ogólna – neologizmy, in: Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, ed. S. Gajda, Opole, p. 119–151.
Walczak Bogdan (2003), Tendencje nominacyjne polszczyzny przełomu wieków, in: Współczesna polska i słoweńska sytuacja językowa. Sodobni jezikovni položaj na Poljskem in v Sloveniji, ed. S. Gajda, A. Vidovič-Muha, Opole, p. 87–97.
Witalisz Alicja (2007), Anglosemantyzmy w języku polskim – ze słownikiem, Kraków.
Witalisz Alicja (2016), Przewodnik po anglicyzmach w języku polskim, Kraków.
Zabawa Marcin (2015): O trudnościach w badaniu zapożyczeń semantycznych i kalk frazeologicznych. “Język Polski”, no. 4, p. 306–315. DOI: https://doi.org/10.31286/JP.95.4.1
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Jolanta Ignatowicz-Skowrońska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).