Słowa kluczowe
variability
innovations
Internet memes
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 67
Liczba pobrań: 51
Abstrakt
The paper is devoted to the history of one proverb of ancient origin. The purpose of the analysis is to recreate the processes of developing its canonical form and variability, as well as some innovations that it is subjected to in the contemporary Polish language. The material base comprises contexts excerpted from language corpora and other examples found in various texts. Also, Internet memes were taken into consideration, in which case the creators use the discussed paremic unit for specific linguistic games, including the so-called anti-proverbs. Contemporary textual uses confirm strong stabilization of one variety of the proverb, which was developed and spread by Adam Mickiewicz, and has frequently been repeated as a whole. The preservation and vitality are also proven by innovative lexical-semantic transformations in which components are replaced and some elements are added or reinterpreted. Some transformations of the proverb are also used to challenge the judgment that it contains.
Bibliografia
Best Practice (2022), Prawdziwych przyjaciół poznajemy w pracy, https://tinyurl.com/2pp2c6er [dostęp: 10 września 2024].
Chomątowska Beata (2013), Prawdziwych przyjaciół poznaje się w Bredzie, Wołowiec.
Dudek Paulina (2024), Prawdziwych przyjaciół poznaje się w bogactwie. Bo kto wytrzyma to, że cię stać?, Weekend. Gazeta.pl, https://tinyurl.com/38e2m8vn [dostęp: 10 września 2024].
KPWN – Korpus Języka Polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/korpus [dostęp: 10 września 2024].
Mickiewicz Adam (1885), Przyjaciele, w: tenże, Wiersze różne, Lwów, s. 142–143, https://tinyurl.com/td6euzyw [dostęp: 10 września 2024].
NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego, http://nkjp.pl/ [dostęp: 2024].
Sejm – sejm.gov.pl, 4 kadencja, 44 posiedzenie, 1 dzień (26.03.2003), https://tinyurl.com/2uvk5mxr [dostęp: 10 września 2024].
Urbaniak-Piotrowska Marta (2023), Prawdziwych przyjaciół poznajemy w… szczęściu. Dlaczego nie potrafimy cieszyć się z sukcesów naszych bliskich?, „Zwierciadło”, https:// tinyurl.com/ysyknzd6 [dostęp: 10 września 2024].
Ryc. 1. https://tinyurl.com/bdfsnurd [dostęp: 11 września 2024].
Ryc. 2. https://tinyurl.com/3h64xpwx [dostęp: 11 września 2024].
Ryc. 3. https://tinyurl.com/48be8n97 [dostęp: 12 września 2024].
Ryc. 4. https://tinyurl.com/ycmzp59e [dostęp: 12 września 2024].
Ryc. 5. https://tinyurl.com/2v3uv4t3 [dostęp: 12 września 2024].
Ryc. 6. https://m.komixxy.pl/1463975 [dostęp: 11 września 2024].
Ryc. 7. https://tinyurl.com/psnmpkte [dostęp: 10 września 2024].
Ryc. 8. https://tinyurl.com/ycb2j64u [dostęp: 10 września 2024].
ISJP – Bańko Mirosław, red. (2000), Inny słownik języka polskiego, Warszawa.
KnAd – Knapski Grzegorz (1932), Thesaurus polono-latino-graecus. Adagia polonica, Kraków.
L – Linde Samuel Bogumił (1854–1860), Słownik języka polskiego, t. 1–6, wyd. 2, Lwów.
NKPP – Krzyżanowski Julian, red. (1969–1978), Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 1–4, Warszawa.
SEJP – Boryś Wiesław (2005), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
SFSkor – Skorupka Stanisław (1987), Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. 1–2, wyd. 5, Warszawa.
SIP – Drabik Lidia, Sobol Elżbieta, Stankiewicz Anna (2006), Słownik idiomów polskich, Warszawa.
SJPDor – Doroszewski Witold, red. (1958–1969), Słownik języka polskiego, t. 1–11, Warszawa, https://doroszewski.pwn.pl/ [dostęp: 2024].
SJPDun – Dunaj Bogusław, red. (1996), Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa.
SRys – Rysiński Samuel (1618), Proverbiorum polonicorum a Salomone Rysinio collectorum. Centuriae decem et octo, Lubeka.
SW – Karłowicz Jan, Kryński Adam, Niedźwiedzki Władysław (1900–1927), Słownik języka polskiego, t. 1–8, Warszawa.
Tr – Trotz Michał Abraham (1764), Nowy dykcjonarz, to jest mownik polsko-niemiecko-francuski…, Lipsk.
USJP – Dubisz Stanisław, red. (2003), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1–4, Warszawa.
WSFMuld – Müldner-Nieckowski Piotr (2003), Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego: wyrażenia, zwroty, frazy, Warszawa.
WSF PWN – Kłosińska Anna, Sobol Elżbieta, Stankiewicz Anna (2005), Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, Warszawa.
WSJP PAN – Żmigrodzki Piotr (red.), Wielki słownik języka polskiego PAN, https://wsjp.pl [dostęp: 2024].
Bąba Stanisław (1989), Innowacje frazeologiczne współczesnej polszczyzny, Poznań.
Chlebda Wojciech (2005), Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne, Opole.
Chlebda Wojciech (2021), Tekstowe paradygmaty przysłów w nowszej publicystyce polskiej, w: Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Artystyczny potencjał frazeologii, red. Gabriela Dziamska-Lenart, Jarosław Liberek, Krzysztof Skibski, Poznań, s. 9–24.
Gumowska-Grochot Ilona (2020), Polska bieda w perspektywie etymologicznej, historycznojęzykowej i dialektologicznej, „Etnolingwistyka”, t. 32, s. 51–65. DOI: https://doi.org/10.17951/et.2020.32.51
Kłosińska Katarzyna (2011), Słownik przysłów. Przysłownik, Poznań.
Koziara Stanisław (2016), Wokół problemów genezy i opisu polskich frazeologizmów pochodzenia biblijnego, w: Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich, red. Gabriela Dziamska-Lenart, Jarosław Liberek, Poznań, s. 55–68.
Kozioł-Chrzanowska Ewa (2014), Antyprzysłowia, memy, antyslogany. Kontrmówienie jako strategia komunikacji, „Socjolingwistyka”, t. 28, s. 49–66.
Kozioł-Chrzanowska Ewa (2015a), Czy współcześnie powstają przysłowia?, w: Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji, 5: Frazeologizmy, red. Iwona Kosek, Renata Makarewicz, Katarzyna Zawilska, Olsztyn, s. 138–147.
Kozioł-Chrzanowska Ewa (2015b), „Przekrojowa” rubryka Heca hecą jako źródło potocznych reproduktów języka polskiego, Kraków.
Młynarczyk Ewa (2021), BIEDA jako polski koncept językowo-kulturowy, Kraków.
Młynarczyk Ewa (2022), Frazeologizmy w memach internetowych a językowy obraz biedy, w: Aktuelle Trends in der phraseologischen und parömiologischen Forschung weltweit, red. Anna Gondek, Alina Jurasz, Przemysław Staniewski, Joanna Szczęk, Band 1, Hamburg, s. 237–250.
Niekrewicz Agnieszka (2015), Od schematyzmu do kreacyjności. Język memów internetowych, Gorzów Wielkopolski.
Piela Agnieszka (2024), Literatura źródłem związków frazeologicznych. Słownik, Katowice. DOI: https://doi.org/10.31261/PN.4206
Puda-Blokesz Magdalena (2017), Frazeologia (nie)antyczna na co dzień, „Poradnik Językowy”, z. 3, s. 56–64.
Rak Maciej (2024), Jeszcze o antyprzysłowiach, w: Dialog z Tradycją, t. 10: Od tradycji do antytradycji, red. Ewa Horyń, Stanisław Koziara, Ewa Młynarczyk, Magdalena Puda-Blokesz, Kraków, s. 109–123.
Szpila Grzegorz (2000), Skamielina czy żywy organizm – przysłowie w prasie polskiej, w: Język trzeciego tysiąclecia, red. tenże, s. 215–224.
Szutkowski Tomasz (2019), (Anty)przysłowia vel innowacje przysłowiowe w przestrzeni tekstów. Przyczynek do paremiologii w perspektywie tekstologicznej, „Studia Rossica Posnaniensa”, t. 44, nr 2, s. 169–185. DOI: https://doi.org/10.14746/strp.2019.44.2.16
Szutkowski Tomasz (2023), Niedaleko pada kokos od palmy. O innowacjach przysłowiowych we współczesnej polszczyźnie, „Heteroglossia. Studia Kulturoznawczo-Filologiczne”, t. 14, s. 209–221.
Wasiuta Sebastian (2021), Przysłowie jako tekst minimalny, Lublin.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Ewa Młynarczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do utworu publikowanego w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym umową autorską, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób, ani innych praw osób trzecich, w tym dóbr osobistych.
Autor(zy) zachowują pełne prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem, udzielając Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji CC BY-ND 4.0 Międzynarodowe na korzystanie z utworu bez ograniczeń terytorialnych przez czas nieokreślony na określonych umową autorską polach eksploatacji.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).