Abstrakt
The article contains a rhetorical analysis of the strategy of gaining the audience’s favour (Latin: captatio benevolentiae) in the speeches of Volodymyr Zelenskyy. The research material consists of 29 speeches the President of Ukraine delivered on the international stage during the first hundred days of the full-scale Russian–Ukrainian war. Using the tools of classical rhetoric, four methods of gaining the favour of the audience were identified: 1) referring to the speaker (creating the authority of the leader, praising Ukrainians); 2) referring to the enemy (arousing hostility towards Russians); 3) referring to the audience (complimenting, identifying and building a community) and 4) referring to the subject of the speech (defending universal values). The analysis shows that specific techniques of gaining the audience’s goodwill, originating from ancient rhetorical theory, are still used in political speeches.
Bibliografia
1.03: Europarlament, https://www.slovoidilo.ua/2022/03/01/novyna/polityka/vystup-zelenskoho-yevroparlamenti-povnyj-tekst [dostęp: 24 czerwca 2023].
8.03: Wielka Brytania, https://www.president.gov.ua/news/zvernennya-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-do-parl-73441 [dostęp: 24 czerwca 2023].
11.03: Polska, https://www.youtube.com/watch?v=Cl0pFKccSD4 [dostęp: 24 czerwca 2023].
15.03: Kanada, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-u-parlamen-73581 [dostęp: 24 czerwca 2023].
16.03: Stany Zjednoczone, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-pered-kong-73609 [dostęp: 24 czerwca 2023].
17.03: Niemcy, https://www.ukrinform.ua/rubric-ato/3432226-zelenskij-nimcam-comu-derzavi-za-okeanom-dla-nas-viavlautsa-blizce-niz-vi.html [dostęp: 24 czerwca 2023].
20.03: Izrael, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-v-kneseti-73701 [dostęp: 24 czerwca 2023].
22.03: Włochy, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-v-palati-d-73733 [dostęp: 24 czerwca 2023].
23.03: Francja, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-na-spilnomu-zibranni-senatu-naci-73773 [dostęp: 24 czerwca 2023].
23.03: Japonia, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-v-parlamen-73769 [dostęp: 24 czerwca 2023].
30.03: Norwegia, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-v-parlamen-73961 [dostęp: 24 czerwca 2023].
31.03: Australia, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-v-parlamen-73993 [dostęp: 24 czerwca 2023].
31.03: Belgia, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-u-federaln-74005 [dostęp: 24 czerwca 2023].
31.03: Niderlandy, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-u-generaln-74001 [dostęp: 24 czerwca 2023].
4.04: Rumunia, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-v-parlamen-74081 [dostęp: 24 czerwca 2023].
5.04: Hiszpania, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-u-generalnih-kortesah-ispaniyi-74125 [dostęp: 24 czerwca 2023].
6.04: Irlandia, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-v-erahtasi-parlamenti-irlandiyi-74137 [dostęp: 24 czerwca 2023].
7.04: Cypr, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-v-palati-predstavnikiv-kipru-74161 [dostęp: 24 czerwca 2023].
7.04: Grecja, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-v-parlamen-74157 [dostęp: 24 czerwca 2023].
8.04: Finlandia, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-v-eduskunt-74181 [dostęp: 24 czerwca 2023].
11.04: Republika Korei, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-v-nacionalnij-asambleyi-respubli-74257 [dostęp: 24 czerwca 2023].
13.04: Estonia, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-v-rijgikog-74297 [dostęp: 24 czerwca 2023].
21.04: Portugalia, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-v-asambley-74465 [dostęp: 24 czerwca 2023].
3.05: Albania, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-v-narodnih-zborah-albaniyi-74745 [dostęp: 24 czerwca 2023].
6.05: Islandia, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-v-altingu-parlamenti-islandiyi-74845 [dostęp: 24 czerwca 2023].
10.05: Słowacja, https://www.president.gov.ua/news/promova-prezidenta-ukrayini-u-nacionalnij-radi-slovachchini-74949 [dostęp: 24 czerwca 2023].
22.05: Ukraina, https://www.president.gov.ua/news/vistup-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-pid-chas-sp-75261 [dostęp: 24 czerwca 2023].
26.05: Łotwa, https://www.president.gov.ua/videos/vistup-prezidenta-ukrayini-volodimira-zelenskogo-u-saejmi-la-2557 [dostęp: 24 czerwca 2023].
Andokova Marcela (2016), The role of captatio benevolentiae in the interaction between the speaker and his audience in Antiquity and today, „Systasis”, t. 29, s. 1–14.
Bąk Marcin, Lukhtan Anastasija (2023), Jak wygrać wojnę informacyjną? Komunikowanie polityczne Ukrainy, w: Komunikowanie polityczne w czasie wojny rosyjsko-ukraińskiej. Wojna informacyjna w XXI wieku, red. Andrzej Ciepły, Kraków, s. 93–139. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381388658.03
Bitzer Lloyd F. (1968), The Rhetorical Situation, „Philosophy & Rhetoric”, t. 25, 1.1, s. 1–14.
Burke Kenneth (1977), Tradycyjne zasady retoryki, przeł. Krzysztof Biskupski, „Pamiętnik Literacki”, z. 2, s. 219–250.
Cavazza Nikoletta, Guidetti Margherita (2018), Captatio Benevolentiae: Potential risks and benefits of flattering the audience in a public political speech, „Journal of Language and Social Psychology”, t. 37, z. 6, s. 706–720. DOI: https://doi.org/10.1177/0261927X18800132
Cialdini Robert (2000), Wywieranie wpływu na ludzi, przeł. Bogdan Wojciszke, Gdańsk.
Cicero Marcus T. (2013), O inwencji retorycznej. De inventione, przeł. Karolina Ekes, Warszawa.
Cyceron Marek T. (2010), O mówcy, przeł. Bartosz B. Awianowicz, Kęty 2010.
Doliński Dariusz, Grzyb Tomasz (2022), Sto technik wpływu społecznego, Sopot.
Drabik-Frączek Beata (2014), Akt komplementowania jako narzędzie strategii perswazyjnej w komunikacji interpersonalnej, „Język a Kultura”, t. 24, s. 141–152.
Gordon Randall A. (1996), Impact of ingratiation on judgments and evaluations: A meta-analytic investigation, „Journal of Personality and Social Psychology”, t. 71, 54–70. DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.71.1.54
Hogan Kevin (2001), Psychologia perswazji. Strategie i techniki wywierania wpływu na ludzi, przeł. Anna Dziuban, Warszawa.
Hordecki Bartosz, Nosova Bogdana (2023), Volodymyr Zelensky’s presidential rhetoric as a strategic resource, „Przegląd Strategiczny”, nr 16, s. 237–250. DOI: https://doi.org/10.14746/ps.2023.1.17
Kwintylian Marek F. (2012), Kształcenie mówcy, księgi VIII 6 – XII, przeł. Stanisław Śnieżewski, Kraków.
Lausberg Heinrich (2002), Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, przeł. Albert Gorzkowski, Bydgoszcz.
Lewiński Piotr H. (1999), Retoryka reklamy, Wrocław.
McGuire William J. (1973), Persuasion. Resistance and attitude change, w: Handbook of communication, red. Ithiel de Sola Pool, Chicago 1973.
Narożna Dominika (2022), Social media Wołodymyra Zełenskiego a kreowanie wizerunku w dobie wojny ukraińsko-rosyjskiej, „Przegląd Politologiczny”, nr 2, 107–115. DOI: https://doi.org/10.14746/pp.2022.27.2.8
Ornatowski Cezary (2021), Retoryka uzbrojona: walka o świadomość we współczesnej przestrzeni medialnej, „Res Rhetorica”, nr 8, z. 4, s. 14–39. DOI: https://doi.org/10.29107/rr2021.4.1
Seiter John S. (2007), Ingratiation and gratuity: The effect of complimenting customers on tipping behavior in restaurants, „Journal of Applied Social Psychology”, t. 37, s. 478–485. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.2007.00169.x
Seiter John S., Dutson Eric (2007), The effect of compliments on tipping behavior in hairstyling salons, „Journal of Applied Social Psychology”, t. 37, 1999–2007. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.2007.00247.x
The Associated Press (2022), Live updates: Zelenskyy declines US offer to evacuate Kyiv, 26.02.2022, https://apnews.com/article/russia-ukraine-business-europe-united-nations-kyiv-6ccba0905f1871 992b93712d3585f548/ [dostęp: 8 marca 2024].
Zieliński Piotr (2023), Genialne przemówienia Zełenskiego, które przejdą do historii. Kto mu je pisze?, Press, https://www.press.pl/tresc/75343,genialne-przemowienia zelenskiego-ktore-przejda-do-historii-kto-mu-je-pisze [dostęp: 20 czerwca 2024].
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Barbara Sobczak

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do utworu publikowanego w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym umową autorską, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób, ani innych praw osób trzecich, w tym dóbr osobistych.
Autor(zy) zachowują pełne prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem, udzielając Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji CC BY-ND 4.0 Międzynarodowe na korzystanie z utworu bez ograniczeń terytorialnych przez czas nieokreślony na określonych umową autorską polach eksploatacji.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
