Keywords
religious lexis
Reformation vs language
How to Cite
Number of views: 99
Number of downloads: 51
Abstract
The author summarises the research conducted so far on the confessional differentiation of Polish religious lexis in the 16th century, which was initiated in the 1960s by Konrad Górski, a literary historian. In his publication Zagadnienia słownictwa reformacji polskiej (The Issue of the Polish Reformation Vocabulary), the scholar argued that Protestants used different words than Catholics to designate important religious concepts, and that lexis was an important factor to identify the denomination. This thesis had a significant impact on the assumptions and research objectives formulated by subsequent scholars who addressed the relationship between denomination and vocabulary. In the section of the article containing research postulates, attention is drawn to the
necessity of verifying Górski’s position, which was already initiated to a limited extent, mainly in the works by Tomasz Lisowski, who pointed out other than confessional determinants of lexical choices in the 16th-century translations of the Bible. It is considered
necessary in the postulated research to broaden the resource base, to take into account the pragmatic diversity of the source texts (sender-receiver relations, intentions), to introduce numerical data objectifying the conclusions, as well as a comparative reference to the status in other languages.
References
Dittmann Robert (2019), Czech Language in Confessional Clashes of the 16th Century, in: Languages in the Lutheran Reformation. Textual Networks and the Spread of Ideas, ed. Mikko Kauko and others, Amsterdam, p. 105‒128. DOI: https://doi.org/10.1017/9789048531219.006
Dittmann Robert, Just Jiří (2016), Biblical Humanism in Bohemia and Moravia in the 16th Century, “Europa Humanistica” series, vol. 18, Turnhout.
Gozdek Magdalena, Woźniak Ewa (2023), Słownictwo religijne a reformacja. Głos w dyskusji nad konfesyjnym zróżnicowaniem polskiej leksyki w XVI wieku, “LingVaria” 18, no. 1, p. 167–178. DOI: https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.35.12
Górski Konrad (1949), Studia nad dziejami polskiej literatury antytrynitarskiej, Kraków.
Górski Konrad (1962), Zagadnienia słownictwa reformacji polskiej, in: Odrodzenie w Polsce. Materiały sesji naukowej PAN 25–30 października 1953 roku. Historia języka, vol. 3, part 2, eds. Maria Renata Mayenowa, Zenon Klemensiewicz, Warszawa, p. 233–270.
Grzywacz Małgorzata (2017), Reformacja wittenberska i szlaki jej transferu. U źródeł obecności luteranizmu w Rzeczypospolitej XVI w., in: Luteranizm w kulturze Pierwszej Rzeczypospolitej, ed. Katarzyna Meller, “Hermeneutics of Values” series, vol. 8, Warszawa, p. 90–109. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323531449.pp.90-109
Hawrysz Magdalena (2010), Terminologia jako wyznacznik granic wspólnoty (na przykładzie wyrazu ponurzać i wyrazów pokrewnych), in: Żywe problemy historii języka, eds. Marcin Kuźmicki, Marek Osiewicz, Poznań, p. 125–135.
Hawrysz Magdalena (2012), Polemiczna twórczość Marcina Czechowica w perspektywie genologii lingwistycznej, Zielona Góra.
Kowalska Danuta (2021), Język polski w ruchu reformacyjnym, in: Historia języka polskiego jako doświadczenia wspólnotowego, vol. 2, eds. Stanisław Borawski, Marzanna Uździcka, Zielona Góra, p. 75–87.
Lisowski Tomasz (2008), Między doktryną a wiernością przekładu. Grecki leksem εκκλησια i jego polskie ekwiwalenty w protestanckich tłumaczeniach Nowego Testamentu z XVI i XVII w., in: Język doświadczenia religijnego, eds. Grzegorz Cyran, Elżbieta Skorupska-Raczyńska, Szczecin, p. 285–298.
Lisowski Tomasz (2021), Leksemy pokuta i pokutować w Nowym Testamencie Biblii Gdańskiej (1632) jako przejaw oddziaływania wzorca czeskiej Biblii Kralickiej (1579–1593) na tle polskiej renesansowej tradycji przekładowej, in: Styl jako kategoria badawcza języków, tekstów i kultur słowiańskich, vol. 2, eds. Władysław Śliwiński, Anita Račákova, Gabriela Olchowa, Banská Bystrica, p. 92–105.
Lisowski Tomasz (2023), Polish equivalents of Greek ἐκκλησία ‘a (religious) congregation’, μετάνοια ‘repentance’, μετανοέω ‘to repent’, βάπτισμα ‘a diping or sinking’, βαπτίζω ‘to dip, sink’ in Renaissance Nontrinitarian renderings of the New Testament as lexical DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6077.57.01
determinants of the confessional community of the Polish Brethren, “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, no. 57, p. 11–31.
Meller Katarzyna (2012), Słowa jak ziarna. Reformacyjne idee, książki, spory, Poznań.
Otwinowska Barbara (1974), Polski dwugłos o języku narodowym w Kościele (Hozjusz – Frycz), in: Andrzej Frycz Modrzewski i problemy kultury polskiego odrodzenia, ed. Tadeusz Bieńkowski, Wrocław.
Rucka Iveta (1996), “O wyklęciu albo wyłączeniu…” – słownictwo związane z karą ekskomuniki w kościołach reformowanych w drugiej połowie XVI i początku XVII wieku, “Slavia Occidetalis”, no. 53, p. 69–86.
Rucka Iveta (1997), Nazwy eucharystii w polskich kościołach różnowierczych XVI wieku, “Slavia Occidentalis”, no. 54, p. 113–121.
Rucka Iveta (1999), Słownictwo związane z dogmatem Trójcy w polskich kościołach różnowierczych XVI wieku i jego dalsze losy, “Slavia Occidentalis”, no. 56, p. 99–114.
Rucka Iveta (2004), Godzien jest robotnik zapłaty swojej (1 Tym 5, 18), czyli o słownictwie związanym z utrzymaniem ministrów i zborów różnowierczych przełomu XVI i XVII w., “Slavia Occidentalis”, no. 61, p. 33–50.
SPXVI – Mayenowa Maria Renata (ed.), vol. 1–34, Mrowcewicz Krzysztof (ed.), vol. 35–39 (1996–2021), Słownik polszczyzny XVI wieku, Wrocław, Warszawa.
Vykypělová Taťána (2013), Wege zum Neutschechischen. Studien zur Geschichte der tschechischen Schriftsprache, Hamburg.
Winiarska Izabela (2004), Słownictwo religijne polskiego kalwinizmu od XVI do XVIII wieku na tle terminologii katolickiej, Warszawa.
Winiarska-Górska Izabela (2017), Z zagadnień recepcji protestanckiej hermeneutyki biblijnej w przekładzie Nowego Testamentu Stanisława Murzynowskiego (w ujęciu komunikacyjnym), in: Luteranizm w kulturze Pierwszej Rzeczypospolitej, ed. Katarzyna Meller, “Hermeneutyka wartości” series, vol. 8, Warszawa, p. 110–163. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323531449.pp.110-163
License
Copyright (c) 2023 Ewa Woźniak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).