Keywords
linguistics of memory;
axiolinguistics
corpus linguistics
evaluative lexis
How to Cite
Number of views: 118
Number of downloads: 63
Abstract
The subject of the article is the description of selected lexical determinants of evaluation and the determination of these elements’ significance in the memoir discourse of the Warsaw insurgents, more precisely: in statements regarding the meaning of the uprising’s outbreak. The evaluative lexis has also been considered in view of textual mechanisms and with reference to the evaluative subject. The research material consists of approximately 3,400 transcripts of interviews from the Oral History Archive of the Warsaw Uprising Museum. Additionally, the desire to broaden the thought on oral history texts to date with a linguistic perspective prompted the authors to use the assumptions and findings of memory linguistics, axiolinguistics and corpus linguistics in their considerations. Analyses of the indicated problem (both quantitative and qualitative ones) allow for drawing the following final conclusions: the lexical determinants of evaluation richly represented in autobiographical narratives and the textual and subjective references thereof are subordinate to the persuasive function manifested in the public debate in the context of the dispute about the sense of the uprising; they also prove the polarization of the opinions of the insurgents multifacetedly evaluating the events of 1944, either positively or negatively, and sometimes taking military action despite their personal opinion.
References
AHM – Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego: https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej.html [dostęp: 14 maja – 15 lipca 2024].
AHM_AC – Wywiad z A. Czerską; prowadz.: A. Studniarek (Warszawa, 6.10.2011).
AHM_AG – Wywiad z A. Gawrysiem; prowadz.: J. Rozwoda (Warszawa, 14.11.2012).
AHM_AJ – Wywiad z A. Jakubowską; prowadz.: P. Bukalska (Warszawa, 17.02.2005).
AHM_BJK – Wywiad z B.J. Kazimierczakiem; prowadz.: J. Kasperek (Warszawa, 4.09.2008).
AHM_BK – Wywiad z B. Krajewskim; prowadz.: A. Żaczek (Warszawa, 5.12.2007).
AHM_BWW – Wywiad z B. Welman-Warczewską; prowadz.: P. Ziółkowski (Warszawa, 7.05.2011).
AHM_GO – Wywiad z G. Ostrowskim; prowadz.: D. Cieszkowski (Warszawa, 26.06.2008).
AHM_HBW – Wywiad z H.B. Wawrzyniak; prowadz.: M. Pacut (Warszawa, 18.07.2005).
AHM_HK – Wywiad z H. Kieszczyńską; prowadz.: M. Brama (Francja, 5.04.2006).
AHM_HS – Wywiad z H. Siniecką; prowadz.: T. Seweryn (Warszawa, 12.05.2005).
AHM_JB – Wywiad z J. Bawarskim; prowadz.: B. Pieniężna (Warszawa, 10.09.2015).
AHM_JD – Wywiad z J. Dipontem; prowadz.: K. Piotrowska (Warszawa, 11.02.2005).
AHM_JG – Wywiad z J. Grabowskim; prowadz.: J. Cieszyńska (Warszawa, 23.03.2012).
AHM_JK1 – Wywiad z J. Kępską; prowadz.: M. Kudła (Warszawa, 6.05.2015).
AHM_JK2 – Wywiad z J. Kotańską; prowadz.: M. Dąbrowa (Warszawa, 23.02.2011).
AHM_JMM – Wywiad z J. Mirecką-Maciejewską; prowadz.: M. Rosłon (Warszawa, 29.07.2008).
AHM_JS1 – Wywiad z J. Słupiańską; prowadz.: M. Rafalska-Dubek (Warszawa, 18.03.2015).
AHM_JS2 – Wywiad z J. Szrotkim; prowadz.: M. Rybicki (Warszawa, 14.06.2010).
AHM_KG – Wywiad z K. Głowackim; prowadz.: M. Gardecka (Warszawa, 2.12.2004).
AHM_KM – Wywiad z o. K. Meissnerem; prowadz.: G. Hanula (Warszawa, 1.08.2011).
AHM_LJ – Wywiad z L. Jerką; prowadz.: A. Konopka (Warszawa, 30.03.2009).
AHM_LK – Wywiad z L. Krystem; prowadz.: M. Brama (Warszawa, 21.01.2006).
AHM_LP – Wywiad z L. Płatos; prowadz.: B. Kozakiewicz (Warszawa, 7.11.2008).
AHM_MRZ – Wywiad z M. Rogalą-Zawadzką; prowadz.: K. Sulicka (Warszawa, 18.02.2011).
AHM_RW – Wywiad z R. Wagnerem; prowadz.: H. Dziarska (Warszawa, 10.10.2018).
AHM_SKL – Wywiad z S. Kralem-Leszczyńskim; prowadz.: D. Cieszkowski (Warszawa, 29.03.2007).
AHM_WK1 – Wywiad z W. Kryszkiewiczem; prowadz.: M. Gardecka (Warszawa, 6.01.2005).
AHM_WK2 – Wywiad z W. Kieżunem; prowadz.: L. Włochyński (Warszawa, 27.07.2005).
AHM_WW – Wywiad z W. Walasiakiem; prowadz.: M. Bednarek (Warszawa, 9.11.2004).
AHM_ZC – Wywiad z Z. Czarskim; prowadz.: S. Ambroziak (Warszawa, 28.10.2011).
AHM_ZK – Wywiad z Z. Kozaczkiem; prowadz.: M. Studniarek (Warszawa, 22.08.2012).
AHM_ZŚ – Wywiad z Z. Śliwińskim; prowadz.: D. Cieszkowski (Warszawa, 2.08.2009).
WSJP PAN – Żmigrodzki Piotr, red., Wielki słownik języka polskiego PAN, https://wsjp.pl/ [dostęp: 9 lipca 2023].
Budzyńska-Łazarewicz Magdalena (2016), „Królowa chaosu, niezrównoważona emocjonalnie, histeryczka trzaskająca drzwiami” – leksykalne sposoby wartościowania w tekstach prasowych poświęconych Ewie Kopacz (na materiale wybranych tygodników opinii z września 2014 roku), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 23, nr 3, s. 201–224. DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2016.23.2.12
Chlebda Wojciech (2012), Pamięć ujęzykowiona, w: Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana, t. 6: Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, red. Jan Adamowski, Marta Wójcicka, Lublin, s. 109–119.
Ciesek-Ślizowska Bernadetta, Duda Beata, Sujkowska-Sobisz Katarzyna (2020), Władza nad dyskursem w narracji wspomnieniowej. Przypadek Archiwum Historii Mówionej, „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs”, nr 13, s. 63–79. DOI: https://doi.org/10.7311/tid.13.2020.04
Ciesek-Ślizowska Bernadetta, Sujkowska Katarzyna, Wilczek Wioletta (2024), Przyszłość w odpamiętywaniu przeszłości – aktualizacje przyszłości w opowieściach świadków historii (na materiale Archiwum Historii Mówionej), „Stylistyka”, t. 34, s. 303–325. DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka34.2024.15
Czachur Waldemar (2018), Lingwistyka pamięci. Założenia, zakres badań i metody analizy, w: Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, red. tenże, Warszawa, s. 7–55. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323530077.pp.7-55
Czajka-Bubniak Anna (2017), Wartościowanie w tabloidzie jako zamierzony środek oddziaływania na odbiorcę, „Słowo. Studia Językoznawcze”, nr 8, s. 35–57. DOI: https://doi.org/10.15584/slowo.2017.8.03
Czelakowska Anna (2008), Językowe środki wartościowania negatywnego w wypowiedziach polityków, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, vol. 4, folia 62, s. 59–66.
Danielewiczowa Małgorzata (1993), O pojęciu konotacji wartościującej, w: Studia semantyczne, red. Renata Grzegorczykowa, Zofia Zaron, Warszawa, s. 131–142.
Dryll Elżbieta, Cierpka Anna (2023), Narracja autobiograficzna w biegu życia, „Człowiek i Społeczeństwo”, vol. 56: Narracje w psychologii – przedmiot, proces, metoda, s. 23–43. DOI: https://doi.org/10.14746/cis.2023.56.2
Duda Beata, Ficek Ewa (2020), Kolokacje pronominalne jako źródło tożsamościowych odniesień (na materiale relacji świadków powstania warszawskiego), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 27, s. 9–32. DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2020.27.2.1
Duda Beata, Ficek Ewa (2024), „Musiało tak być, bo bez tego by nie było nic”. Językowe środki perswazji w relacjach wspomnieniowych z Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego (na wybranych przykładach), „Res Rhetorica”, t. 11, nr 1, s. 65–86. DOI: https://doi.org/10.29107/rr2024.1.4
Goźdź-Roszkowski Stanisław (2018), Analiza języka wartościowania w dyskursie sądowym z perspektywy językoznawstwa korpusowego: możliwości i ograniczenia, w: Metodologie językoznawstwa. Od diachronii do panchronii, red. Piotr Stalmaszczyk, Łódź, s. 83–102.
Grzegorczykowa Renata (2002), Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.
Jakosz Mariusz (2016), Wartościowanie w internetowych komentarzach do artykułów prasowych dotyczących stosunków niemiecko-polskich: próba analizy pragmalingwistycznej, Katowice.
Kapela Ewa (2015), Językowe środki wartościowania w wywiadach z politykami, w: Jednostki języka w systemie i mowie, red. Andrzej Charciarek, Henryk Fontański, Jolanta Lubocha-Kruglik, Katowice, s. 157–167.
Kurczab Henryk (2012), Z problemów wartości i wartościowania (wybrane zagadnienia), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna”, nr 72 (Dydaktyka 7), s. 7–37.
Lewandowska-Tomaszczyk Barbara (2005), Podstawy językoznawstwa korpusowego, Łódź.
Łukasik Marek (2007), Narzędzia lingwistyki korpusowej w warsztacie terminologa, terminografa i tłumacza tekstów specjalistycznych, w: Debiuty Naukowe I. Wiedza – korpus – słownik, red. tenże, Warszawa, s. 23–47.
Machálek Tomas (2020), KonText: Advanced and Flexible Corpus Query Interface, w: Proceedings of the 12th Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2020), Marseille, 11–16 May 2020, ed. Nicoletta Calzolari et al., Paryż, s. 7005–7010.
Mamcarz-Plisiecki Artur (2018), Retoryka i językoznawstwo – obszary spotkania, „Roczniki Humanistyczne”, t. 6, nr 66, s. 111–135. DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2018.66.6-7
Niderla Anna (2014), Historia mówiona jako metoda badawcza, w: Historia mówiona w świetle nauk humanistycznych i społecznych, red. Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Joanna Szadura, Mirosław Szumiło, Lublin, s. 25–60.
Niećko-Bukowska Bożena (2018), Oblicza odpowiedzialności. Perspektywa aksjolingwistyczna, Poznań.
Oskiera Agnieszka, red. (2011), Antynomie wartości. Problematyka aksjologiczna w językoznawstwie, Łódź.
Przyklenk Joanna (2022), Kiedy obcy jest blisko. „Obcy” w relacjach świadków historii na materiale archiwum Muzeum Powstania Warszawskiego, w: Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze: Bliskie otoczenie człowieka. Leksyka, teksty, dyskursy, red. Magdalena
Hawrysz, Magdalena Jurewicz-Nowak, Irmina Kotlarska, Zielona Góra, s. 97–111.
Puzynina Jadwiga (1991), Jak pracować nad językiem wartości?, w: Język a kultura, t. 2: Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, red. Jerzy Bartmiński, Jadwiga Puzynina, Wrocław, s. 129–137.
Puzynina Jadwiga (1992), Język wartości, Warszawa.
Puzynina Jadwiga (2004), Problemy wartościowania w języku i tekście, „Etnolingwistyka”, nr 16, s. 179–189.
Puzynina Jadwiga (2013), Wartości i wartościowanie w perspektywie językoznawstwa, Kraków.
Szacka Barbara (2006), Czas przeszły – pamięć – mit, Warszawa.
Topolski Jerzy (2016), Teoretyczne problemy wiedzy historycznej. Antologia tekstów, oprac. Ewa Domańska, Poznań.
Uspienski Boris (1998), Historia i semiotyka, przeł. Bogusław Żyłko, Gdańsk.
Wolińska Olga (1996), Mechanizmy i gramatyczno-leksykalne środki perswazji językowej w tekstach czasu wojny, w: Język polski czasu drugiej wojny światowej (1939–1945), red. Irena Bajerowa, Warszawa, s. 337–354.
Wrześniewska-Pietrzak Marta (2009), Wybrane leksykalne sposoby wyrażania wartości w pismach uczniów szkół średnich, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 15, nr 35, s. 115–133. DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2009.15.7
License
Copyright (c) 2025 Beata Duda, Ewa Ficek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors
The Author declares that they are entitled to personal and property (material) copyrights to their work published in “Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, and that these rights are not limited by the terms of Author’s agreement. The Author warrants the originality, authorship, and sole ownership of all rights to the Work, and affirms that they have the right to grant all kinds of licenses hereinabove without infringing on the intellectual property rights of any third party, including personal rights.
The Author(s) retains copyright to their article and the right to freely dispose of the work, granting Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free licence under the Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons licence to use the Work without territorial restrictions for an indefinite period in the fields of use designated in the Author’s agreement.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Other
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to the journal as a whole (including its layout, graphic design, title, cover design, logo and more).