Słowa kluczowe
Emma Jeleńska-Dmochowska
letters
emancipation
Lithuania
Jak cytować
Abstrakt
The article presents an analysis of and editorial work on Eliza Orzeszkowa’s two unknown letters dated 1906, addressed to Emma Jeleńska-Dmochowska, discovered at the Lithuanian State Historical Archive in Vilnius (LVIA). What makes this correspondence so valuable is their author and their date of origin. In the former territories of the First Polish Republic incorporated by the Russian Empire, 1906 brought a temporary breath of freedom after decades of repression and lack of basic civil liberties. Hitherto unknown letters illuminate this socially- and politically-interesting period also in the biographies of the two key Polish writers living in the former Grand Duchy of Lithuania at the turn of the twentieth century. The letters are valuable for one more reason: they encourage us to take a closer look at the epistolary legacy of Emma Jeleńska-Dmochowska who was an outstanding personality in the literary and social life of modernist Vilnius, the creator of illegal Polish education in the Vilnius region and, finally, a writer and editor establishing numerous contacts with representatives of the Polish intellectual elite from the three partitions of Poland.
Finansowanie
W ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą Narodowy Program Rozwoju Humanistyki w latach 2020–2025, nr projektu 11H 18 0012 87
Bibliografia
AEO IBL PAN – Archiwum Elizy Orzeszkowej IBL PAN, [Listy Emmy Jeleńskiej-Dmochowskiej do Elizy Orzeszkowej], sygn. 800.
LVIA – Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne w Wilnie (Lietuvos valstybės istorijos archyvas), [Listy Elizy Orzeszkowej do Emmy Jeleńskiej-Dmochowskiej], rkps, sygn. F 1135, ap. 3, nr 80, k. 49–54v.
Fedorowicz Irena (2005), Emma Jeleńska-Dmochowska – „patriotka bez lęku i skazy”, „Wileńskie Rozmaitości”, nr 2.
Janicka Anna (2017), Emancypacja kobiet w badaniach literackich w Europie Środkowo-Wschodniej, „Bibliotekarz Podlaski”, nr 3.
Jurkowski Roman (1983), „Kurier Litewski” w latach 1905–1907, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, nr 1.
Kamola Elwira (2016a), Dlaczego warto pamiętać o dokonaniach Emmy Dmochowskiej?, w: Literatura, kanon, gender. Trudne pytania, ciekawe odpowiedzi, red. Ewa Graczyk, Magdalena Bulińska, Elwira Kamola, Wydawnictwo UG, Gdańsk.
Kamola Elwira (2016b), Działalność oświatowa Emmy Dmochowskiej z Jeleńskich − przedstawienie wybranych aspektów, w: Młoda Polska w najnowszych badaniach, red. Edward Jakiel, Tadeusz Linkner, Wydawnictwo UG, Gdańsk.
Kościewicz Katarzyna (2023a), „Odezwa nasza […] spaliła na panewce”. Walka o prawa wyborcze kobiet w świetle korespondencji Elizy Orzeszkowej, Konstancji Skirmuntt i Emmy Jeleńskiej-Dmochowskiej, „Bibliotekarz Podlaski”, t. 60, nr 3.
Kościewicz Katarzyna (2023b), W dowód pamięci. Nieznane listy Elizy Orzeszkowej do Amelii Jeleńskiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, t. 67, nr 2.
Krogulska-Krysiak Monika (2009), Litwa na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” w latach 1905–1914, „Meritum”, t. 1.
Laskowski Kazimierz (1908), „Za Niemen het precz!”, „Tygodnik Ilustrowany”, nr 18.
Miknys Rimantas (2016), Szlachta litewska w obliczu nacjonalizmów pod koniec XIX i na początku XX wieku. Próba charakterystyki, w: Szlachta i ziemiaństwo na pograniczach kulturowych dawnej Rzeczypospolitej od XVI do początku XX wieku, red. Dorota Michaluk, Krzysztof Mikulski, DiG, Warszawa.
Orzeszkowa Eliza (1954), Listy zebrane, red. Jan Baculewski, t. 1: Do redaktorów i wydawców Józefa Sikorskiego, Gebethnera i Wolffa, Franciszka Salezego Lewentala, Wacława Makowskiego, Erazma Piltza, Stanisława Posnera, do druku przygotował i komentarzem opatrzył Edmund Jankowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Orzeszkowa Eliza (1976), Listy zebrane, red. Jan Baculewski, t. 8: Do literatów i ludzi nauki Ludwika Jenikego, Jana Baudouina de Courtenay, Piotra Chmielowskiego, Adama Wiślickiego, Stanisława Krzemińskiego, Lucjana Rydla, Antoniego Wodzińskiego, Maryli Wolskiej, Henryka Sienkiewicza i innych, do druku przygotował i komentarzem opatrzył Edmund Jankowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Orzeszkowa Eliza (1981), Listy zebrane, red. Jan Baculewski, t. 9: Do znajomych i przyjaciół, do druku przygotował i komentarzem opatrzył Edmund Jankowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Orzeszkowa Eliza (2020), Publicystyka społeczna, t. 1: Myślenie obywatelskie. Żydzi, kwestia kobieca, wybór i wprowadzenie Grażyna Borkowska, opracowanie edytorskie Iwona Wiśniewska, PIW, Warszawa.
Orzeszkowa Eliza, Wilejszisowa Alina, Jeleńska-Dmochowska Emma i in. (1906), Do wyborców i wybrańców naszych Ziem i Miast, „Kurier Litewski”, nr 46.
Prawa kobiet (1906), „Kurier Litewski”, nr 78.
Szpoper Dariusz (2006), Konstancja Skirmuntówna wobec kwestii praw politycznych kobiet w świetle publicystyki i korespondencji z Elizą Orzeszkową, w: Kresowianki. Krąg pisarek heroicznych, red. Krzysztof Stępnik, Monika Gabryś, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Szulska Inesa (2006), Przykładem i piórem. Codzienność Emmy Jeleńskiej-Dmochowskiej (1864–1919) w świetle twórczości i dokumentów epoki, w: Kresowianki. Krąg pisarek heroicznych, red. Krzysztof Stępnik, Monika Gabryś, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Wiśniewska Iwona (2000), Dnie (fragmenty), „Napis”, ser. 6.
Wiśniewska Iwona (2014), Kalendarium życia i twórczości Elizy Orzeszkowej, t. 2: 1897–1910, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa.
Wołkanowski Waldemar (2015), Michał Węsławski. Biografia prezydenta Wilna w latach 1905–1916, Nowik, Opole.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Katarzyna Kościewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).