Słowa kluczowe
Józef from Mazovia
poetry after the January Uprising
Warsaw positivism
history of literature
potential history
Jak cytować
Abstrakt
The article presents the figure of Józef Wojciechowski (1840–1879), a Warsaw poet who wrote under the pseudonym Józef from Mazovia during and after the January Uprising. The author presents several germs of history of literature stories which could discuss the biography and works of Wojciechowski. The focus is primarily on how Wojciechowski is present in his historical epoch and modern research, on biographical legends that can be constructed based on the source material, and on the appreciation of his work using categories characteristic of 19th-century research. The end of the article discusses Wojciechowski's views on positivism. The poet does not exclude the idealist tradition from the new era, which, according to the author of the article, can be treated as the germ of a new story about the second half of the century.
Bibliografia
Brykalska Maria (1980), Pozytywistyczna „Niwa” (1872–1875), w: Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu, ser. 1, red. Edmund Jankowski, Janina Kulczycka-Saloni, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Budrewicz Tadeusz (2013), Pokuta bez rozgrzeszenia. Samobójstwo i jego skutki w powieści drugiej połowy XIX wieku, „Napis”, ser. 19.
Chmielowski Piotr (1881), Zarys literatury polskiej z ostatnich lat szesnastu, Wydawnictwa E. Orzeszkowej i S-ki, Wilno.
Chmielowski Piotr (1900), Historia literatury polskiej (z ilustracjami), t. 6, przedm. Bronisław Chlebowski, Drukarnia A.T. Jezierskiego, Warszawa.
G. (1879), Nekrologia, „Tygodnik Powszechny”, nr 10.
Irzykowski Karol (1976), Pałuba. Sny Marii Dunin, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Janicka Anna (2019a), „Przegląd Tygodniowy” w latach 1866–1876: pismo, program, znaczenie, w: „Przegląd Tygodniowy” 1866–1876. Teksty. Analizy. Komentarze, ser. 1: Pozytywiści, idee, programy, t. 1: Obraz człowieka. Część 1, red. Anna Janicka, Prymat, Białystok.
Janicka Anna (2019b), Trans-„formacja”. „Przegląd Tygodniowy” 1866: numer pierwszy, w: Literatura i kultura lat 60. XIX wieku między polityką a prywatnością. Dyslokacje, red. Urszula Kowalczuk, Damian Włodzimierz Makuch, Dawid Maria Osiński, WUW, Warszawa.
Jeszcze słów kilka o śp. Józefie Wojciechowskim (1879), „Kłosy”, nr 719.
Józef z Mazowsza [właśc. Józef Wojciechowski] (1863a), Judyta. Poemat biblijny, Drukarnia J. Jaworskiego, Warszawa.
Józef z Mazowsza [właśc. Józef Wojciechowski] (1863b), Niewidome dziecię, „Przyjaciel dla Dzieci”, nr 114.
Józef z Mazowsza [właśc. Józef Wojciechowski] (1866), Lalka porcelanowa. Scena fantastyczna, „Przeglądy Tygodniowy”, nr 1.
Józef z Mazowsza [właśc. Józef Wojciechowski] (1867a), Dziecię w szpitalu, „Opiekun Domowy”, nr 27.
Józef z Mazowsza [właśc. Józef Wojciechowski] (1867b), Zapłata niebieska, „Opiekun Domowy”, nry 43–49.
Józef z Mazowsza [właśc. Józef Wojciechowski] (1868), Cenny nabytek, „Opiekun Domowy”, nr 6.
Józef z Mazowsza [właśc. Józef Wojciechowski] (1871), Kobiety i mężczyźni. Powieść, Wydawnictwo M. Dzikowskiego, Warszawa.
Józef z Mazowsza [właśc. Józef Wojciechowski] (1872a), Dwa hymny, w: Józefa Ungra Kalendarz Warszawski Popularno-Naukowy na rok 1873, Skład Główny w Księgarni Ungra & Baranowskiego, Warszawa.
Józef z Mazowsza [właśc. Józef Wojciechowski] (1872b), Gero Margraf. Tragedia w 5 aktach z czasów pogaństwa Słowian wierszem. Praca konkursowa uznana przez Komitet konkursowy krakowski obok innego dramatu „Syn gwiazdy” za najlepszą [dodatek], „Opiekun Domowy”, nr 1.
Józef z Mazowsza [właśc. Józef Wojciechowski] (1873), Gero Margraf. Tragedia w 5 aktach z czasów pogaństwa Słowian wierszem, wyd. 2 popr., Drukarnia Alexandra Ginsa, Warszawa.
Józef z Mazowsza [właśc. Józef Wojciechowski] (1875), Noc grudniowa. Z Musset’a, „Przegląd Tygodniowy”, nr 52.
Judyta. Poemat biblijny (1863), Wiadomości bieżące [rubryka], „Gazeta Polska”, nr 179.
Komarnicki Zygmunt (1872), Literatura, bibliografia i krytyka, „Gazeta Polska”, nr 158.
Kościewicz Katarzyna, Okulicz-Kozaryn Radosław, Osiński Dawid Maria, wstęp i oprac. (2017), Czasy wytrwale poetyckie. Wiersze z prasy lat 1864–1894 (2017) [prototypowa antologia liryki], wybór tekstów: zespół PNAMC, Warszawa, https://pnamc.ehum.psnc.pl/pnamc/p/antologia.html [6.01.2015].
Kotarbiński Józef K. (1874), Przegląd literacki, „Przegląd Tygodniowy”, nr 7.
Ławski Jarosław (2020), Literatura w „Przeglądzie Tygodniowym” 1866–1876: znaczenie, formy, gatunki, w: „Przegląd Tygodniowy” 1866–1876. Teksty, analizy, komentarze, ser. 1: Pozytywiści, idee, programy, t. 3: Literatura i życie, cz. 1, red. nauk. Anna Janicka, Prymat, Białystok.
Makowiecki Andrzej (1980), Trzy legendy literackie, Przybyszewski, Witkacy, Gałczyński, PIW, Warszawa.
Makuch Damian Włodzimierz (2018), Wokół pojęcia fantazji. Południe XIX wieku i przemiany idealizmu, WUW, Warszawa.
Makuch Damian Włodzimierz (2021), Tragedia powrotu. Problematyzowanie napięć słowiańsko-germańskich w dyskusjach wokół polskich tragedii historycznych z lat 70. XIX wieku, w: Dramat słowiański. Próba zbliżenia, przekroje, (re)konstrukcje i (re)lektury, red. Maria Jolanta Olszewska, Agnieszka Skórzewska-Skowron, Karol Samsel, Wydział Polonistyki UW, Warszawa.
Płachecki Marian (2002), Dekadentyzm południa wieku: rekonesans, „Studia Filologiczne Akademii Świętokrzyskiej”, t. 17.
Płachecki Marian (2009), Wojny domowe. Szkice z antropologii słowa publicznego w dobie zaborów (1800–1880), IFIS PAN, Warszawa.
Pług Adam (1879), Józef Wojciechowski, „Kłosy”, nr 718.
Poezja (1872), „Warszawski Rocznik Literacki”. Przegląd literacki [dodatek] (1874), „Wiek”, nr 9.
Przyborowski Walery (1870), Listy o literaturze i literatach warszawskich. List IV, „Tygodnik Mód”, nr 4.
[Przyborowski Walery?], [Kaliszewski Julian?] (1998), Stara i młoda prasa. Przyczynek do historii literatury ojczystej 1866–1872. Kartki ze wspomnień Eksdziennikarza, oprac. i posł. Dobrosława Świerczyńska, IBL PAN, Warszawa.
Przybysławski Henryk, wyd. (1862), Myśl. Tomik prac zbiorowych ozdobionych drzeworytami, Drukarnia K. Kowalewskiego, Warszawa.
Rzętowski Stanisław M. (1879), Józef Wojciechowski, „Tygodnik Ilustrowany”, nr 180.
Struve Henryk (1874), Najnowsze dramaty polskie, „Kłosy”, nr 475.
Śliwińska Monika (2017), Wyspiański. Dopóki starczy życia, Iskry, Warszawa.
Tomkowski Jan (2002), Samobójcy i marzyciele. O zabijaniu poetów, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, Kielce.
Walas Teresa (1993), Czy jest możliwa inna historia literatury?, Universitas, Kraków.
[Wiślicki Adam] (1879), Echa warszawskie, „Przegląd Tygodniowy”, nr 10.
[Wojciechowski Józef] (1865), Matka Boska milczenia, „Opiekun Domowy”, nr 1.
Wojciechowski Józef [hasło] (1903), w: S. Orgelbranda encyklopedia powszechna z ilustracjami i mapami, t. 15, Wydawnictwo S. Orgelbranda, Warszawa.
[Wojciechowski Józef] (2020), Jan Matejko. Szkic estetyczny, w: „Przegląd Tygodniowy” 1866–1876. Teksty, analizy, komentarze. Seria I: Pozytywiści, idee, programy. Tom III: Literatura i życie. Część 1, red. nauk. Anna Janicka, Prymat, Białystok.
Zbiór poetów polskich XIX w., ks. 3 (1962), ułożył i oprac. P. Hertz, PIW, Warszawa.
Zmarły Wojciechowski (1879), Wiadomości bieżące [rubryka], „Nowiny”, nr 103.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Damian Włodzimierz Makuch
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).