Słowa kluczowe
old book layout
Latin and Cyrillic print in the Dnieper Ukraine
Jak cytować
Abstrakt
The article attempts to compare the characteristics of Lazar Baranovych’s texts printed in both Latin and Cyrillics scripts. The comparison is particularly interesting, given that the author is a representative of 17th-century writers from the Dnieper Ukraine who wrote in multiple languages (Latin, Polish, Church Slavonic, Russian, Ruthenian) and styles. The graphic design of their texts was adapted to their subject matter and language, yet the close relationship between the language systems lead to the emergence of a characteristic style of interpenetrating means of expression typical of the region.
Finansowanie
Narodowe Centrum Nauki Polskie wzorce literackie i kulturowe w Rosji na przełomie XVII i XVIII wieku: przypadek Stefana Jaworskiego, OPUS, UMO-2017/25/B/HS2/00932.
Bibliografia
Baranowicz Łazarz (1671), Lutnia Apollinowa kożdey sprawie gotowa, z Typographiey Kijowo-Pieczarskiey, [Kijów], https://tinyurl.com/3f3hc67t [dostęp: 24.09.2025].
Baranowicz Łazarz (1676a), Ksiega śmierci, albo Krzyż Chrystusow na ktorey żywot nasz umarł, z Typographiey Archiepiskopskiey w Nowogrodku Siewierskim zostaiącey, Nowogród Siewierski, https://tinyurl.com/5kx7989d [dostęp: 24.09.2025].
Baranowicz Łazarz (1676b), Nowa miara starey wiary, Bogiem udzielona, z Typographiey Archiepiskopskiey w Nowogrodku Siewierskim zostaiącey, Nowogród Siewierski, https://tinyurl.com/4admbbsj [dostęp: 24.09.2025].
Baranowicz Łazarz (1680), Notiy pięc, ran Chrystusowych pięć, w Typographiey Monastera S. Troycy Ilińskiego Czernihowskiego, Czernihów, https://tinyurl.com/538x9v43 [dostęp: 24.09.2025].
Баранович Лазар (1666), Меч духовный, Друкарня Києво-Печерської лаври, Київ, https://tinyurl.com/3f8drhwy [dostęp: 24.09.2025].
Баранович Лазар (1674), Трубы словес проповедных на нарочитыя дни праздников…, Типография Печерской лавры, Киев, https://tinyurl.com/4dbhtcw6 [dostęp: 24.09.2025].
[Baranovič Lazar (1666), Meč duhovnyj, Drukarnâ Kiêvo-Pečersʹkoï lavri, Kiïv, https://tinyurl.com/3f8drhwy [dostęp: 24.09.2025].
Baranovič Lazar (1674), Truby sloves propovednyh na naročityâ dni prazdnikov…, Tipografiâ Pečerskoj lavry, Kiev, https://tinyurl.com/4dbhtcw6 [dostęp: 24.09.2025].
Baranowicz Łazarz [hasło] (1935), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 1, [red. Władysław Konopczyński], Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków.
Bartolini Maria Grazia (2016), From Icon to Emblem. The Relation of Word and Image in Lazar Baranovych’s Truby sloves propovidnykh na narochityia dni prazdnikov (1674), „The Slavonic and East European Review”, vol. 94, nr 2.
Bartolini Maria Grazia (2017), „Judging a book by its cover”: meditation, memory, and invention in seventeenth-century Ukrainian title pages, „Canadian Slavonic Papers”, vol. 59, z. 1–2.
Bringhurst Robert (2007), Elementarz stylu w typografii, przeł. Dorota Dziewońska, Design Plus, Kraków.
Charkiewicz Jarosław (2015), Święci władcy jako kategoria świętości w prawosławiu, „Elpis”, nr 17.
Chynczewska-Hennel Teresa (1990), Z problematyki wpływów kultury polskiej na rosyjską w XVII wieku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, t. 35.
Czarski Bartłomiej (2012), Stemmaty w staropolskich książkach, czyli Rzecz o poezji heraldycznej, Muzeum Pałac w Wilanowie, [Warszawa].
Deluga Waldemar (2000), Malarstwo i grafika cerkiewna w dawnej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo UG, Gdańsk.
Deluga Waldemar (2003), Grafika z kręgu Ławry Pieczarskiej i Akademii Mohylańskiej XVII i XVIII wieku, Collegium Columbinum, Kraków.
Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku (1960), z. 6: Małopolska – Ziemie Ruskie, oprac. Alodia Kawecka-Gryczowa, Krystyna Korotajowa i Wojciech Krajewski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Elam Kimberly (2001), Geometry of design. Studies in proportion and composition, Princeton Architectural Press, New York.
Elam Kimberly (2019), Geometria w projektowaniu. Studia z proporcji i kompozycji, przeł. Magdalena Komorowska, d2d.pl, Kraków.
F.Z. [Franciszek Ząbkowski] (1832), Teoria sztuki drukarskiej, Księgarnia S.H. Merzbacha, Warszawa.
Gombrich Ernst Hans (2011), Magia, mit i metafora: rozważania o obrazach satyrycznych, w: tegoż, Pisma o sztuce i kulturze, Universitas, Kraków.
Henestrosa Cristóbal, Meseguer Laura, Scaglione José (2013), Jak projektować kroje pisma. Od szkicu do ekranu, d2d.pl, Kraków.
Jakowenko Natalia (2011), Historia Ukrainy do 1795 roku, przeł. Anna Babiak-Owad, Katarzyna Kotyńska, PWN, Warszawa.
Абраменко Наталья Михайловна (2015), Гравюра в книге XVII–XX вв. в контексте русской и европейской культуры, w: Четвёртые казанские искусствоведческие чтения. искусство печатной графики: история и современность, ред. Юлія Вікторівна Романенкова, Заман, Казань.
Запаско Яким Прохорович, Дмитрович Ісаєвич Ярослав (1981), Памʹятки книжного мистецтва: каталог стародруків, виданих на Україні, Кн. 1: 1574–1700, Вища школа, Львів.
Каменєва Т.Н. (1974), Орнаментика и иллюстрации черниговских изданий XVII–XVIII веков, w: Книга. Исследования и материалы Сборник XXIX, Moskwa.
Колосова В.П., Крекотень В.І. (2024), До питання про життя і творчість Івана Величковського, http://litopys.org.ua/velych/vel02.htm [dostęp: 13.10.2024].
Корзо Маргарита А. (2015), Лазарь [Баранович], w: Православная Энциклопедия, t. 39: Москва: «Православная Энциклопедия», Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», Москва.
Лазаревский Александр Матвеевич (1886), Два документа к истории Черниговской типографии, «Киевская старина», t. 16, Тип. А. Давиденко, аренд. Л. Штамом, Кіевъ.
Лазарь (1865), Письма преосвященного Лазаря Барановича с примечаниями, 2-е изд, тип. Ильинского монастыря, Чернигов.
ЛАЗАРЬ (Баранович) (1914), w: Русскій бiографическiй словарь, t. 10: Лабзина–Ляшенко, ред. Николай Дмитриевич Чечулин, Михаил Григорьевич Курдюмов, тип. Главнаго Управленія Уделов, С.-Пб.
Матушек Олена Юріївна (2015), Воскресіння Христове в проповідях Лазаря Барановича, https://tinyurl.com/y48rt6xt [dostęp: 19.06.2021].
Матушек Олена Юріївна (2015), Воскресіння Христове в проповідях Лазаря Барановича, «Наукові записки НаУКМА», Серія: Філологічні науки, t. 176: Філологічні науки, ТОВ «Аграр Медіа Груп», Київ.
Огієнко Іван (1925), Історія українського друкарства: Історично-бібліографічний огляд українського друкарства XV–XVIII вв, Накладом Наукового товариства ім. Шевченка, Львів.
Ситий Ігор (2011), Чернігівські стародруки в зібранні Чернігівського історичного музею імені В.В. Тарновського, «Сіверянський літопис», nr 3.
Степовик Дмитрий Власович (1985), Острожские издания Ивана Фёдорова и формирование титульного листа украинской старопечатной книги, w: Фёдоровские чтения 1981 [Сборник статей], ред. Евгений Львович Немировский, Наука, Москва.
Титовъ Феодоръ (1918), Типографія Кіево-Печерской Лавры. Историческій очеркъ (1606–1616–1916 гг.), t. 1: (1606–1616–1721 гг.), Типографія Кіево-Печерской Успенской Лавры, Кіевъ.
Цифрова бібліотека історико-культурної спадщини (2021), https://tinyurl.com/3v9zvv73 [dostęp: 20.06.2021].
[Abramenko Natalʹâ Mihajlovna (2015), Gravûra v knige XVII–XX vv. v kontekste russkoj i evropejskoj kulʹtury, w: Četvërtye kazanskie iskusstvovedčeskie čteniâ. iskusstvo pečatnoj grafiki: istoriâ i sovremennostʹ, red. Ûlìâ Vìktorìvna Romanenkova, Zaman, Kazanʹ.
Zapasko Âkim Prohorovič, Dmitrovič Ìsaêvič Âroslav (1981), Pamʹâtki knižnogo mistectva: katalog starodrukìv, vidanih na Ukraïnì, Kn. 1: 1574–1700, Viŝa škola, Lʹvìv.
Kamenêva T.N. (1974), Ornamentika i illûstracii černigovskih izdanij XVII–XVIII vekov, w: Kniga. Issledovaniâ i materialy Sbornik XXIX, Moskwa.
Kolosova V.P., Krekotenʹ V.Ì. (2024), Do pitannâ pro žittâ ì tvorčìstʹ Ìvana Veličkovsʹkogo, http://litopys.org.ua/velych/vel02.htm [dostęp: 13.10.2024].
Korzo Margarita A. (2015), Lazarʹ [Baranovič], w: Pravoslavnaâ Ènciklopediâ, t. 39: Moskva: «Pravoslavnaâ Ènciklopediâ», Cerkovno-naučnyj centr «Pravoslavnaâ ènciklopediâ», Moskva.
Lazarevskij Aleksandr Matveevič (1886), Dva dokumenta k istorii Černigovskoj tipografii, «Kievskaâ starina», t. 16, Tip. A. Davidenko, arend. L. Štamom, Kìev.
Lazarʹ (1865), Pisʹma preosvâŝennogo Lazarâ Baranoviča s primečaniâmi, 2-e izd, tip. Ilʹinskogo monastyrâ, Černigov.
LAZARʹ (Baranovič) (1914), w: Russkìj biografičeskij slovarʹ, t. 10: Labzina–Lâšenko, red. Nikolaj Dmitrievič Čečulin, Mihail Grigorʹevič Kurdûmov, tip. Glavnago Upravlenìâ Udelov, S.-Pb.
Matušek Olena Ûrìïvna (2015), Voskresìnnâ Hristove v propovìdâh Lazarâ Baranoviča, https://tinyurl.com/y48rt6xt [dostęp: 19.06.2021].
Matušek Olena Ûrìïvna (2015), Voskresìnnâ Hristove v propovìdâh Lazarâ Baranoviča, «Naukovì zapiski NaUKMA», Serìâ: Fìlologìčnì nauki, t. 176: Fìlologìčnì nauki, TOV „Agrar Medìa Grup”, Kiïv.
Ogìênko Ìvan (1925), Ìstorìâ ukraïnsʹkogo drukarstva: Ìstorično-bìblìografìčnij oglâd ukraïnsʹkogo drukarstva XV–XVIII vv, Nakladom Naukovogo tovaristva ìm. Ševčenka, Lʹvìv.
Sitij Ìgor (2011), Černìgìvsʹkì starodruki v zìbrannì Černìgìvsʹkogo ìstoričnogo muzeû ìmenì V. V. Tarnovsʹkogo, «Sìverânsʹkij lìtopis», nr 3.
Stepovik Dmitrij Vlasovič (1985), Ostrožskie izdaniâ Ivana Fëdorova i formirovanie titulʹnogo lista ukrainskoj staropečatnoj knigi, w: Fëdorovskie čteniâ 1981 [Sbornik statej], red. Evgenij Lʹvovič Nemirovskij, Nauka, Moskva.
Titov Feodor (1918), Tipografìâ Kìevo-Pečerskoj Lavry. Istoričeskìj očerk (1606–1616–1916 gg.), t. 1: (1606–1616–1721 gg.), Tipografìâ Kìevo-Pečerskoj Uspenskoj Lavry, Kìev.
Cifrova bìblìoteka ìstoriko-kulʹturnoï spadŝini (2021), https://tinyurl.com/3v9zvv73 [dostęp: 20.06.2021].]
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Klaudia Socha
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).