Słowa kluczowe
confiscation
Kaiser Friedrich Museum Posen
World War II
Walter Leistikow
Jak cytować
Abstrakt
Before 1939, there were about 10 antique shops in Poznań offering works of art and antiques, one of which, Caesar Mann, was owned by the Germans Erika and Feliks Blümels. In late 1939 and early 1940, this antique shop played a key role in the shutdown of Polish antiques trade in Poznań through raids and takeover of Polish stores. Those activities were legitimised by Izba Przemysłowo-Handlowa (the Chamber of industry and trade) in Poznań, which appointed Feliks Blümel as the trustee (German: Treuhänder) of Poznań’s antique stores. The Caesar Mann company stole works of art in Poznań with the approval of the local museum (Kaiser Friedrich Museum Posen) and university (Reichsuniversität Posen) communities. In October 1942, Blümel moved his business to Łódź and worked there with German customers, moving items, among others, to the benefit of the Führermuseum in Linz. After the war, he settled in Munich, where he continued to work in the antiques trade.
Bibliografia
AMNP – Archiwum Muzeum Narodowego w Poznaniu, sygn. 52 (Kunstgewerbe, 1940–1944), 53 (Gemälde-Galerie und Graphik, 1942–1944), 57 (Angebote und Ankäufe von Gemälden bis 1. IV.43), 1513 (Eingangsbuch, 1941), 1514 (Zugang, 1940–1944).
APŁ – Archiwum Państwowe w Łodzi.
AMŁ – Akta m. Łodzi, sygn. 24626.
AP Poznań – Archiwum Państwowe w Poznaniu.
AMP – Akta miasta Poznania (Kartoteka ewidencji ludności miasta Poznania), sygn. 14283, 14291, 14400, 14456, 14460, 14610, 14859, 14928, 15240.
IMKW – Izba Muzyczna Kraju Warty w Poznaniu, sygn. 35 (Blümel Erika).
RSP – Rejestr Sądowy Przedsiębiorstw, sygn. 2277 (Caesar Mann).
SGP – Sąd Grodzki w Poznaniu, sygn. 3446 (Akta w sprawie testamentowej Karola Biginga w Poznaniu).
UPP – Urząd Powierniczy w Poznaniu, sygn. 2491 (Kulturgut, 1942–1943), 10136 (Kunstsalon Alexander Thomas Posen), 14129 (Firma Trzeczak, Posen Alter Markt 46/47, 1940–1943).
ZMSMP – Zarząd Miejski Stołecznego Miasta Poznania, sygn. 492, 723, 782 (Kwestionariusze rejestracji szkód wojennych).
BB – Bundesarchiv Bayreuth, sygn. ZLA 1/12236830 (Wigand, Erika, geb. Biging, 1952–2014), ZLA 1/11825528 (Blümel, Felix, 1952–2014).
BK – Bundesarchiv Koblenz, sygn. B 323/130 (Treuhandverwaltung von Kulturgut bei der Oberfinanzdirektion München; Ankäufe für den „Sonderauftrag Linz” aus dem deutschen und österreichischen Kunsthandel und Privatbesitz).
BUP – Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, rkp. 203 II (Marian Swinarski, Kolekcjonerzy dzieł sztuki i bibliofile).
IPN Po – Instytut Pamięci Narodowej w Poznaniu, sygn. IPN Po 04/1518 (Akta śledcze w sprawie dokonywania przestępstw na szkodę Polaków na terenie Poznania, prowadzonej przeciwko: Blümel Feliks, imię ojca: Paweł, ur. 31-07-1906 r.).
KBM – Kunsthandlung Böhler München, Karteikarte München, sygn. M_34-0008, M_36-0181, https://boehler.zikg.eu/wisski/navigate/125370/view [dostęp: 17.11.2024].
MNP – Muzeum Narodowe w Poznaniu, Galeria Malarstwa Obcego, sygn. MNP, Mo 1714 (karta inwentarzowa).
PAN BK – Polska Akademia Nauk, Biblioteka Kórnicka, sygn. AB 421 (Akta z lat okupacji niemieckiej dotyczące Biblioteki i Muzeum w Kórniku).
PC – Poznańskie cmentarze (2025), https://www.poznan.pl/mim/necropolis/search.html [dostęp: 07.09.2025].
SD – Stadtarchiv Düsseldorf, Stadtverwaltung Düsseldorf von 1933–2000, Nr. 0-1-4-3781.0000 (Angebote und Ankäufe).
SM – Stadtarchiv München, sygn. DE-1992-STANM-3363, DE-1992-GWK-III-B5.
Offizieller Katalog der Münchener Jahres-Ausstellung 1900 im Kgl. Glaspalast, 2. Ausgabe (1900), München.
Officieller Katalog der Großen Berliner Kunst-Ausstellung (1906), [Berlin].
Gemälde des 15. bis 18. Jahrhunderts: Sammlungen Kommerzienrat H. Renner – Hamburg, Birger Svenonius – Stockholm, Legationsrat E. Zimmermann – Berlin, einzelne Werke aus verschiedenem Besitz, [Versteigerung im Antiquitätenhaus Wertheim, Berlin, 30. April] (1930).
Sammlung Carl Bechstein, Berlin: Sammlung alter Meister aus ausländischem Besitz, Werke Berliner Meister des XIX. Jahrhunderts, eine Berliner Privatgalerie. Versteigerungskatalog (1930), Berlin.
Sammlung Dr. A. Blumenthal, Stuttgart: altorientalische Knüpfteppiche (1600–1800), [1. Oktober 1930] (1930), Berlin.
Sammlung Generalkonsul Georg Baschwitz, Berlin – Möbel der Epochen Barock, Rokoko und Empire, Beleuchtungskörper, Empire-Uhren u. -Bronzen, Gemälde, Miniaturen, Stobwasserarbeiten, europäische und ostasiatische Porzellane, Gläser -, Sammlung L., L. Detsinyi, Berlin – Renaissancemöbel, Gemälde, Textilien [Versteigerung im Antiquitätenhaus Wertheim: Dienstag, den 25., und Mittwoch, den 26. März 1930] (1930), Berlin.
Sammlung Han Coray: Gemälde der italienischen, deutschen, niederländischen und spanischen Schulen-Möbel, Plastik und Kunstgewerbe [Versteigerung im Antiquitätenhaus Wertheim, Berlin: Mittwoch, den 1. Oktober 1930] (1930), Berlin.
Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) (1932), Warszawa.
Münchner Stadtadreßbuch (1940), München.
Doerffer Antoni (1998), Wspomnienia, oprac. Anita Magowska, Kontekst, Poznań.
Rutowska Maria (2008), Lager Glowna. Niemiecki obóz przesiedleńczy na Głównej w Poznaniu dla ludności polskiej (1939–1940), Instytut Zachodni, Poznań.
Anna Maria Geertruda Stultiëns [hasło] (2023), Open Archives, https://www.openarchieven.nl/srt:3C227940-BB86-4A70-B93E-9151E3157DE9 [dostęp: 14.02.2025].
Arend Sabine (2016), „Besondere Aufgaben der Kunstgeschichte im Warthegau”. Tätigkeitsfelder und Handlungsspielräume deutscher Kunsthistoriker im besetzten Polen am Beispiel des Kunstgeschichtlichen Seminars Posen, w: Kunstgeschichte in den besetzten Gebieten 1939–1945, red. Magdalena Bushart, Agnieszka Gąsior, Alena Janatková, Böhlau Verlag, Köln,
Baumgart Jan (1983), Polityka niemieckich władz okupacyjnych wobec księgozbiorów w Wielkopolsce, w: tegoż, Bibliotekarstwo, biblioteki, bibliotekarze. Wybór prac, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Warszawa.
Burmester Andreas (2016), Der Kampf um die Kunst. Max Doerner und sein Reichsinstitut für Maltechnik, t. 2, Vandenhoeck & Ruprecht, Köln,
Łuczak Agnieszka (2011), Utracone decorum. Grabież dóbr kultury z majątków ziemiaństwa polskiego w Wielkopolsce w czasie okupacji niemieckiej w latach 1939–1945, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa.
Łuczak Czesław, oprac. (1969), Grabież polskiego mienia na ziemiach zachodnich Rzeczypospolitej „wcielonych” do Rzeszy 1939–1945, UAM, Poznań.
Łuczak Czesław, oprac. (1990), Położenie ludności polskiej w tzw. Kraju Warty w okresie hitlerowskiej okupacji, Instytut Zachodni, Poznań.
Rudawski Bogumił (2018), Grabież mienia w Kraju Warty 1939–1945. Działalność Urzędu Powierniczego w Poznaniu, Instytut Zachodni, Poznań.
Swinarski Marian, Chrościcki Leon (1949), Znaki porcelany europejskiej i polskiej ceramiki, Poznańska Spółka Wydawnicza, Poznań.
Syska Ewa (2014), Marian Swinarski (1902–1965). Poznański antykwariusz i bibliofil, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Syska Ewa (2024), Przejęcie Muzeum Wielkopolskiego przez Niemców w pierwszych miesiącach II wojny światowej, w: Muzeum XXI wieku. W 100-lecie I zjazdu muzeów polskich w Poznaniu, t. 2, red. Gerard Radecki, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań.
Wasilkowska Aleksandra, oprac. (1971), Muzeum Narodowe w Poznaniu. Gobeliny. Katalog zbiorów, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Ewa Syska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).