Słowa kluczowe
Pliny the Elder
chameleon
pilgrimage literature
Jak cytować
Abstrakt
The article examines how Mikołaj Krzysztof ‘the Orphan’ Radziwiłł incorporates works by both ancient and contemporary authors in his diary. A notable example is Radziwiłł’s description of a chameleon, which, while based on his personal observations, also reflects his reading of Pliny the Elder’s Natural History. It also includes early modern views on the chameleon, many of which were derived from ancient authors and repeatedly mediated through later sources.
Bibliografia
Alciato Andrea (2021), Emblematy, wyd. i przeł. Bartłomiej Czarski, przedmową opatrzył Roman Krzywy, Wydawnictwa UW, Warszawa,
Alpini Prospero (1735), Historiae Aegypti naturalis pars prima, qua continentur rerum Aegyptiarum libri quatuor, apud Gerardum Potuliet, Leiden,
Anzelm Polak (1595), Chorographia albo topographia, to jest osobliwe a okolne opisanie Ziemie Świętej, z wypisania ludzi pewnych tam bywałych. Teraz niedawno z łacińskiego języka na polski przetłumaczona przez Andrzeja Rymszę…, w Drukarni Jana Karcana, Wilno.
Archiwum domu Radziwiłłów (1885), „Scriptores Rerum Polonicarum”, t. 8, z drukarni Wł.L. Anczyca i Spółki, pod zarządem Jana Gadowskiego, Kraków.
Arystoteles (1977a), O częściach zwierząt, przekład, wstęp, komentarz Paweł Siwek, PWN, Warszawa.
Arystoteles (1977b), Zoologia, przeł. Paweł Siwek, PWN, Warszawa.
Biblia to jest księgi Starego i Nowego Testamentu, z łacińskiego na język polski przełożone (1923), przeł. Jakub Wujek, Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa.
Chmielowski Benedykt (2022), Nowe Ateny. Nowy zwierzyniec, oprac. Jerzy Kroczak, Atut, Wrocław.
Elian Klaudiusz (2005), O właściwościach zwierząt (wybór), przeł. Anna M. Komornicka, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Gessner Conrad (1586), Historiae animalium liber II, qui est de quadrupedibus oviparis, ex officina typographica Ioannis Wecheli, Frankfurt,
Hanowicz Jan (1651), Bibliotheca alias consignatio generalis libror[um] arcis Nesvisiensis […] A[nno] D[omini] 1651 Aprilis diebus, PAN Biblioteka Kórnicka, sygn. BK 01320.
Naruszewicz Adam (2012), Poezje zebrane, t. 3, wyd. Barbara Wolska, Wydawnictwo IBL, Warszawa.
Ortelius Abraham (1573), Theatrum orbis terrarium, apud Ant. Coppenium Diesth, Antwerpen.
Owidiusz (2004a), Metamorfozy, t. 1, przeł. Anna Kamieńska, oprac. Stanisław Stabryła, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Owidiusz (2004b), Metamorfozy, t. 2, przeł. Anna Kamieńska, Stanisław Stabryła, oprac. Stanisław Stabryła, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Radziwiłł Mikołaj Krzysztof (1601), Hierosolymitana Peregrinatio […] IV Epistolis compraehensa, przeł. Tomasz Treter, apud Georgium Schönfels, Braniewo.
Radziwiłł Mikołaj Krzysztof (1603), Jüngst geschehene Hierosolymitanische Reyse und Wegfahrt, przeł. Laurencjusz Borkau, Balthasar Lipp, Mainz.
Radziwiłł Mikołaj Krzysztof (1607), Peregrinacia abo pielgrzymowanie do Ziemie Świętej, przeł. Andrzej Wargocki, w Drukarni Symona Kempiniusa, Kraków.
Radziwiłł Mikołaj Krzysztof (1925), Peregrynacja do Ziemi Świętej (1582–1584), wyd. Jan Czubek, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem Józefa Filipowskiego, Kraków.
Radziwiłł Mikołaj Krzysztof Sierotka (1962), Podróż do Ziemi Świętej, Syrii i Egiptu (1582–1584), oprac. Leszek Kukulski, PIW, Warszawa.
Shakespeare William (2013), Tragedie i kroniki, przeł. Stanisław Barańczak, Znak, Kraków.
Solinus Gajusz Juliusz (2020), Zbiór wiadomości godnych uwagi albo Polihistor, przeł. Bartosz Jan Kołoczek, Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, Kraków.
Topsell Edward (1658), The History of Four-Footed Beasts and Serpents […] Collected Out of the Writing of Conradus Gesner and Other Authors by Edward Topsel […], druk E. Cotes, London,
Alexandrowicz Stanisław (1967), Stanowisko Tomasza Makowskiego na dworze nieświeskim (przyczynek do biografii artysty), „Biuletyn Historii Sztuki”, z. 4.
Alexandrowicz Stanisław (1976), Peregrynacja do Ziemi Świętej księcia Radziwiłła Sierotki. Czas powstania rękopisu, w: Ars historica. Prace z dziejów powszechnych i Polski, red. Marian Biskup i in., UAM, Poznań.
Baranowski Bohdan (1950), Znajomość Wschodu w dawnej Polsce do XVIII wieku, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
Bernatowicz Tadeusz (1995), Biblioteka jest jedna ozdoba. Mikołaj Krzysztof Radziwiłł i książki, w: Badania księgozbiorów Radziwiłłów. Materiały międzynarodowej sesji, Olsztyn 6–7 października 1994 r., red. Zoja Jaroszewicz-Pieresławcew, wyd. Wojciech Wójcicki, Warszawa.
Bystroń Jan Stanisław (1930), Polacy w Ziemi Świętej, Syrii i Egipcie (1147–1914), Księgarnia Geograficzna „Orbis”, Kraków.
Czubek Jan (1925), Wstęp, w: Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka, Peregrynacja do Ziemi Świętej (1582–1584), oprac. Jan Czubek, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem Józefa Filipowskiego, Kraków.
Estreicher Karol (1915), Bibliografia polska, t. 26, Akademia Umiejętności, Kraków.
Gillispie Charles Coulston (1970), Dictionary of Scientific Biography, t. 1, Charles Scribner’s Sons, New York.
Harf-Lancner Laurence (2002), From Alexander to Marco Polo, from Text to Image. The Marvels of India, w: The Medieval French Alexander, red. Donald Maddox, Sara Sturm-Maddox, State University of New York Press, Albany.
Hartleb Kazimierz (1934), Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Pielgrzymka do Ziemi Świętej”, w: Prace historyczne w 30-lecie działalności profesorskiej Stanisława Zakrzewskiego, Komitet Byłych Uczni z Zasiłkiem Ministerstwa W.R. i O.P., Lwów.
Jurewicz Oktawiusz (2007), Historia literatury bizantyńskiej. Zarys, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Kempa Tomasz (2000), Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka (1549–1616). Wojewoda wileński, Semper, Warszawa.
Korpanty Józef, red. (2001), Słownik łacińsko-polski, t. 1, PWN, Warszawa.
Krupecka Iwona (2021), Kartezjusz i kanibale. Z historii jednej idei, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Kukulski Leszek (1962), Posłowie, w: Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, Podróż do Ziemi Świętej, Syrii i Egiptu (1582–1584), oprac. Leszek Kukulski, PIW, Warszawa.
Kusukawa Sachiko (2018), Gessner’s History of Nature, w: Worlds of Natural History, red. Helen Anne Curry, Nicholas Jardine,
James Andrew Secord, Emma C. Spary, Cambridge University Press, Cambridge,
Lulewicz Henryk (1987), Radziwiłł Mikołaj Krzysztof zwany Sierotką [hasło], w: Polski słownik biograficzny, t. 30, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Morta Krzysztof (2004), Świat egzotycznych zwierząt u Solinusa, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Osuch Martyna (2021), „Lepiej byś był w domu siedział…” – analiza śladów lektury z wybranych egzemplarzy „Peregrynacji do Ziemi Świętej” Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki” jako przyczynek nad dawną recepcją dzieła, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo”, nr 11 (14),
Plezia Marian, red. (1953–1958), Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, t. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Plezia Marian, red. (1969–1974), Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, t. 3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Pollak Roman i in. (1965), Radziwiłł Mikołaj Krzysztof (1549–1616), w: Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”. Piśmiennictwo staropolskie: hasła osobowe N–Ż, t. 3, PIW, Warszawa.
Raven Charles Earle (2010), English Naturalists from Neckam to Ray. A Study of the Making of the Modern World, Cambridge University Press, Cambridge,.
Sajkowski Alojzy (1965), Od Sierotki do Rybeńki. W kręgu radziwiłłowskiego mecenatu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Wajs Dariusz (2015), Nowe spojrzenie na Orient. Pielgrzymka Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła Sierotki do Ziemi Świętej 1582–1584, w: Michał Czornak, Arkadiusz M. Stasiak, Dariusz Wajs, Podróże kulturowe, Werset, Lublin.
Wojciechowski Leszek (2013), Do świętej Katarzyny na Synaju i w Aleksandrii. Opis pielgrzymki w nurcie piśmiennictwa pątniczego – od Breydenbacha do Wargockiego (1486–1610), Werset, Lublin.
Zawadzki Robert K. (2018), „Terrae Sanctae et urbis Hierusalem descriptio” brata Anzelma Polaka. Niektóre walory literackie utworu, „Pamiętnik Literacki”, R. 109, z. 4,
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Mateusz Wiater
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).