Słowa kluczowe
grotesque
philosophy
aesthetics
Polish painting
Jak cytować
Abstrakt
Starting with a reconstruction of the views of philosophers and aesthetes on the topic of fantastic images, the Author aims to characterize fantasy art. She describes the reception of this art in Poland, characterizes its determinants, and defines the trend, indicating the most important examples of artistic works. While exploring this approach, she refers to Waldemar Okoń, Jerzy Malinowski, Tomasz Gryglewicz, and Antoni Smuszkiewicz. The convention of fantasy art appears to be a vital, developmental quality, an expression of the rebellion of consciousness against simplifications.
Bibliografia
Baltrušaitis Jurgis (2009), Anamorfozy albo Thaumaturgus opticus, przeł. Tomasz Stróżyński, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.
Bałus Wojciech (2011), Czy prawda jest banałem? Uwagi o realizmie, w: Mit, prawda, imaginacja, red. Piotr Kowalski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 27‑40.
Bałus Wojciech (2012), Nowy systemat wiedzy, w: Johann Joachim Winckelmann, Dzieje sztuki starożytnej, przeł. Tadeusz Zatorski, Universitas, Kraków, s. 13-27.
Banach Andrzej (1968), O polskiej sztuce fantastycznej, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Beksiński Zdzisław (2011), Nic innego nie potrafię!, w: Dzikowska Elżbieta, Artyści mówią, Rosikon Press, Warszawa, s. 8‑14.
Bell Julian (2009), Lustro świata. Nowa historia sztuki, przeł. Ewa Gorządek, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
Bellori Pietro Giovanni (1994), Idea malarza, rzeźbiarza i architekta wybrana z piękna natury [lecz] przewyższająca naturę, przeł. Jan Białostocki, w: Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-1700, oprac. Jan Białostocki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 218-230.
Brzostek Dariusz (2009), Literatura i nierozum: antropologia fantastyki grozy, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika, Toruń.
Caillois Roger (1965), Au coeur du fantastique, Gallimard, Paris.
Caillois Roger (2005), W sercu fantastyki, przeł. Maryna Ochab, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.
Chmielowski Franciszek (1991), Czy istnieje science fiction w malarstwie?, „Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej”, nr 70, s. 101‑105.
Chmielowski Piotr (1961), Geneza fantazji (1873), w: tegoż, Pisma krytycznoliterackie, t. 1, oprac. Henryk Markiewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 125-130.
Doyle Arthur Conan (1922), The Coming of the Fairies, Hodder and Stoughton, London.
Filostrat Starszy (2004), Obrazy, przeł. i oprac. Remigiusz Popowski, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Freedberg David (2005), Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, przeł. Ewa Klekot, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Freud Sigmund (1997), Niesamowite, w: tegoż, Pisma psychologiczne, przeł. Robert Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa, s. 235‑262.
Gadamer Hans-Georg (1993), Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. Bogdan Baran, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Warszawa.
Gołaszewska Maria (1986), O naturze wartości estetycznych na tle sytuacji aksjologicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Gołaszewska Maria (1991), Imaginacja w antroposferze, „Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej”, nr 70, s. 8‑11.
Grodecka Aneta (2016), Zanurzeni w temacie. O splątanych ścieżkach patologii i fantastyki, w: tejże, Słowo i obraz w epoce multiplikacji, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 88-100.
Gryglewicz Tomasz (1984), Groteska w sztuce polskiej XX wieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków-Wrocław.
Grzeszczuk Hanna, oprac. i wstęp (1983), Fantastyka w krajobrazie Młodej Polski [katalog wystawy], Muzeum Sztuki, Łódź.
Hofmann Werner (2010), Phantasiestücke. Über das Phantastische in der Kunst, Hirmer Verlag, München.
Irzykowski Karol (1975), Fantastyka. Z powodu książki Stefana Grabińskiego [pierwodruk w: „Maski” 1918], w: tegoż, Wybór pism krytycznoliterackich, oprac. Wojciech. Głowala, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 555-578.
Jarosz Andrzej (1994), Niezależna narracja figuralna w sztuce „fantastycznej” – galeria „Nowej Fantastyki”, „Dzieła i Interpretacje”, t. 2, s. 111-117.
Jellenta Cezary (1893), Malarstwo, „Prawda”, nr 34, s. 400‑401.
Jennings Lee Byron (1979), Termin „groteska”, przeł. Maria Bożenna Fedewicz, „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 281‑318.
Kant Immanuel (1999), Marzenia jasnowidzącego objaśnione przez marzenia metafizyki, przeł. Władysław Mieczysław Kozłowski, w: tegoż, Pisma przedkrytyczne, red. Adam Grzeliński, Wydawnictwo Rolewski, Toruń, s. 80‑103.
Kartezjusz [właśc. Descartes René] (2004), Medytacje o filozofii pierwszej, przeł. Jan Hartman, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków.
Kitowska-Łysiak Małgorzata (1997), Magazyn sztuki, „Ethos”, nr 4, s. 150‑160.
Ligocki Alfred (1967), Teofil Ociepka, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, Warszawa.
Mach Ernst (2009), Analiza wrażeń i stosunek sfery fizycznej do psychicznej, przeł. Marcin Miłkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Madeyski Jerzy (2004), Realizm fantastyczny, w: Malarze polscy XIX i XX wieku. Mała encyklopedia rynku sztuki, red. Joanna Rapicka, Gazeta Antykwaryczna, Kraków, s. 188‑189.
Malinowski Jerzy (1987), Fantastyka, w: tegoż, Imitacje świata w polskim malarstwie i krytyce artystycznej drugiej połowy XIX wieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 98‑111.
Okoń Waldemar (1988), Sztuka i narracja. O narracji wizualnej w malarstwie polskim II połowy XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Okoń Waldemar (1995), Malarstwo a literatura [hasło], w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław, s. 528-532.
Onimus Jean (1979), Groteskowość a doświadczenie świadomości, przeł. Krystyna Falicka, „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 319‑327.
Schmied Wieland (1980), Zweihundert Jahre phantastische Malerei. Band I. Von Piranesi bis de Chirico, Band 2 von Max Ernst bis heute, Deutscher Taschenbuch Verlag, München.
Siudmak Wojciech (2015), Siudmak, Rebis, Poznań.
Smuszkiewicz Antoni (1992), Fantastyka [hasło], w: Słownik literatury XX wieku, red. Alina Brodzka, Wydawnictwo Ossolinem, Wrocław, s. 281‑287.
Smuszkiewicz Antoni (2013), Science fiction i sztuka, w: tegoż, Fantastyka i pajdologia. Studia i szkice, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 13‑28.
Szajnert Danuta (2011), Intencja autora i interpretacja – między inwencją a atencją. Teksty i parateksty, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Tatarkiewicz Władysław (1985), Estetyka okresu hellenistycznego, w: tegoż, Historia estetyki, t. 1, Arkady, Warszawa, s. 165-302.
Tatarkiewicz Władysław (1991), Estetyka Dürera,; Odnowienie estetyki klasycznej, w: tegoż, Historia estetyki, t. 3, Arkady, Warszawa, s. 238-240; 314-317.
Vasari Giorgio (1985), Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, t. 4, przeł. i oprac. Karol Estreicher, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków.
Vasari Giorgio (1986), Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, t. 5, przeł. i oprac. Karol Estreicher, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków.
Winckelmann Johann Joachim (1989), Myśl o naśladowaniu greckich rzeźb i malowideł, przeł. Jolanta Maurin Białostocka, w: Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, oprac. Elżbieta Grabska, Maria Poprzęcka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 162-185.
Winckelmann Johann Joachim (2012), Dzieje sztuki starożytnej, przeł. Tadeusz Zatorski, oprac. Wojciech Bałus, Universitas, Kraków.
Witruwiusz [właśc. Vitruvius Pollio] (1956), O architekturze ksiąg dziesięć, z tekstu łacińskiego przeł. Kazimierz Kumaniecki, PWN, Warszawa.
Wójcicki Kazimierz Władysław, oprac. (1876), Klechdy, starożytne podania i powieści ludu polskiego i Rusi, wydanie z ilustracjami Michała Elwiro Andriollego, Wojciecha Gersona, Franciszka Kostrzewskiego, Henryka Pillatiego, Feliksa Sypniewskiego, Stanisława Witkiewicza, Drukarnia S. Lewentala, Warszawa.
Wunenburger Jean-Jacques (2011), Filozofia obrazów, przeł. Tomasz Stróżyński, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).