Słowa kluczowe
alternative history
historiography
epistemology of history
historical writing
genology
transdisciplinarity
cultural studies
Jak cytować
Abstrakt
The aim of this article is to define alternative history genre (branch of fantastic literature) as a participating in the historical writing formula (H. White). The author juxtaposes literary studies, literature and history as neighboring branches of humanistic knowledge. Alternate history genre could be displaced as displaced by both, the history and literary studies. This genre, as a type of fantastic literature, is understood as dangerous phantasm, because of fictional abilities. In this article historiography and literary studies are diagnosed as forming a sisterhood relationship. When the opportunity arises, it is shown that the idea of postmodern history is no novelty, since until the decline of the 18th century history did not stand in oppossition to literature. Actually, the way of thinking about history as an (literary) art has a splendid tradition rooted in antiquity. It is shown that, in fact, there is no essential difference between alternate history (as a branch of fantastic literature) and counterfactualism as a methodology of history. It drives the author to a conclusion − by comparison of the methodologies of history and literary studies in the field of narrativity, and, according to Hayden White, comprehends history as a type of fiction, historio-graphia, literary artifact, or historical writing – that the alternative history novel could be understood as a third path to reconcile literary studies and historical studies. The participation of popular culture, where the alternate history genre and fantastic literature traditionally belongs, makes the history and literary studies more transgressive, widely open for the contemporary forms of communication and more hearable.
Bibliografia
Arystoteles (1983), Poetyka, przeł. i oprac. Henryk Podbielski, Ossolineum, Wrocław.
Balcerzan Edward (1999), W stronę genologii multimedialnej, „Teksty Drugie”, z. 2, s. 7-24
Barthes Roland (1984), Dyskurs historii, przeł. Adam Rysiewicz i Zbigniew Kloch, „Pamiętnik Literacki”, z. 3, s. 237-256.
Belkin Aaron, Tetlock Philip E., eds. (1996), Counterfactual Thought Experiments in World Politics: Logical, Methodological, and Psychological Perspectives, Princeton University Press, Princeton–New York.
Hawthorne Geoffrey (1991), Plausible Worlds: Possibility and Understanding in History and the Social Sciences, Cambridge University Press, Cambridge.
Black Jeremy (2005), Using of History, Hodder Arnold, London.
Black Jeremy (2008), What If? Counterfactualism and the problem of history, The Social Affairs Unit, London.
Brooke-Rose Christine (1996), Historia palimpsestowa, w: Umberto Eco, Richard Rorty i in., Interpretacja i nadinterpretacje, red. Stefan Collini, przeł. Tomasz Bieroń, Znak, Kraków, s. 123-134.
Brzechczyn Krzysztof (2005), O odmianach historii alternatywnej, w: Gra i konieczność. Zbiór rozpraw z filozofii historii i historii historiografii, red. Grzegorz A. Dominiak, Janusz Ostój-Zagórski, Wojciech Wrzosek, Epigram, Bydgoszcz, s. 87-93.
Bulhof Johannes (1999), What If? Modality and History, „History and Theory”, vol. 38, s. 145-168.
Carr David (1961), What is History?, Cambridge University Press, Cambridge.
Certeau de Michel (2001), Pismo historii, przeł. Krzysztof Jarosz, „Er(r)go”, nr 3, s. 109-137.
Danneberg Hilary P. (2008), Coincidence and Counterfactuality Plotting Time and Space in Narrative fiction, University of Nebraska Press, Nebraska.
Demandt Alexander (1999), Historia niebyła. Co by było, gdyby…?, PIW, [oryg. wyd. 1984], Warszawa.
Domańska Ewa (2011), Antropologia literatury – projekt interdyscyplinarny czy transdyscyplinarny?, „Przegląd Kulturoznawczy”, nr 1, s. 55-64.
Elias Amy (2001), Sublime Desire. History and Past-1960 Fiction, The John Hopkins University Press, Baltimore.
Engerman Stanley L, Fogel Robert (1974), Time on the Cross: The Economic if American Negro Slavery, vol. 2., W. W. Norton and Company, New York.
Fergusson Nial, ed. (1997), Virtual History: Alternatives and Counterfactauls, Basic Books, New York.
Fergusson Niall (2006), How to Win the War, „New York Times Magazine”, October 16th, [dostęp: 10 grudnia 2015], http://nymag.com/news/features/22787.
Fogel Robert (1964), Railroads and American Economic Growth: Essays in Econometric History, John Hopkins Press, Baltimore.
Gallagher Catherine (2012), Dlaczego opowiadamy, jak nie było, przeł. T. Bilczewski, A. Kowalcze-Pawlik, „Teksty Drugie” nr 1-2, s. 138-152.
Geertz Clifford (1996), O gatunkach zmąconych (Nowe konfiguracje myśli społecznej), przeł. Zdzisław Łapiński, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. Ryszard Nycz, Wydawnictwo Baran i Suszyński, Kraków, s. 214-235.
Goddis John Lewis (2002), The Landscape of History, Oxford University Press, Oxford.
Bobrzyński Michał (1974), W imię prawdy dziejowej, w: tegoż, Dzieje Polski w zarysie, oprac. Michał Serejski, Andrzej Feliks Grabski, PIW, Warszawa.
Hellekson Karen (2001), The Alternate History. Refiguring Historical Time, The Kent State University Press, Kent, Ohio–London.
Hutcheon Linda (1997), Historiograficzna metapowieść: parodia i intertekstualność historii, przeł. Janusz Margański, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. Ryszard Nycz, Kraków, s. 378-398.
Janion Maria (2001), Zło i fantazmaty. Prace wybrane, t. 3, Universitas, Kraków.
Jenkins Henry (2007), Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów, przeł. Małgorzata Bernatowicz, Mirosław Filiciak, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Kaye Simon T. (2010), Challenging Certainty: The Utility and History of Counterfactualism, „History and Theory”, nr 49, s. 38-57.
Kula Marcin (2011), Reportaż historyczny jako rodzaj współczesnej historiografii, w: Historia w kulturze współczesnej. Niekonwencjonalne podejścia do przeszłości, red. Piotr Witek, Mariusz Mazur, Ewa Solska, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 297-311.
Lemann Natalia (2007), Pomiędzy literaturą a historią – epicka historiografia, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, z. 1-2 (99-100), s. 153-177.
Lemann Natalia (2008), Epicka historiografia we współczesnej prozie polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Lemann Natalia (2011), Czy można uchronić się od przeszłości? Historie alternatywne i uchronie jako literackie aporie polityki i wiedzy historycznej, „Zagadnienia Rodzajów Literackich, t. 54, z. 2 (108), s. 339-356.
Lemann Natalia (2012a), Literatura, historia, kultura popularna – przestrzenie konwergencji. Wprowadzenie, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, z. 2 (110), s. 123-148.
Lemann Natalia (2012b), Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. Grzegorz Gazda, Słowinia Tynecka-Makowska, PWN, Warszawa, s. 380-388.
Lemann Natalia (2013), Czy historia może być skandalem? Rzecz o historiach alternatywnych i ich sporach z przeszłością/teraźniejszością, w: Skandal w kulturze europejskiej i amerykańskiej, red. Bożena Płonka-Syroka i in., DIG, Warszawa, s. 123-138.
Lemann Natalia (2014a), Alternatywna miara wielkości? Postkolonialne uwarunkowania wizji hegemonicznej przeszłości Polski w wybranych historiach alternatywnych, „Porównania. Czasopismo Poświęcone
Zagadnieniom Komparatystyki Literackiej oraz Studiom Interdyscyplinarnym”, nr 14, s. 19-41.
Lemann Natalia (2014b), Steampunk, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. 57, z. 1 (113), s. 344-349.
Lubelski Tadeusz (2012), Historia niebyła kina PRL, Znak, Kraków.
Łojek Jerzy (1991), Wokół sporów i polemik, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Łotman Jurij (1997), Wola boska czy gra hazardowa (prawidłowość i przypadek w procesie historycznym), przeł. Bogusław Żyłko, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, nr 1-2, s. 32-35.
Maternicki Jerzy (1984), O nowy kształt edukacji historycznej, WSiP, Warszawa.
Maternicki Jerzy (1990), Historia i wychowanie, WSiP, Warszawa.
Maternicki Jerzy (1998), Edukacja historyczna młodzieży − problemy i kontrowersje u progu XXI wieku, TNOiK „Dom Organizatora”, Toruń.
Mey de Tim, Weber Erik (2003), Explanation and Thought Experiments in History, „History and Theory”, vol. 42, nr 1, s. 28-38.
Nycz Ryszard (1984), Sylwiczność literatury. Problem konstrukcji tekstu, Ossolineum, Wrocław.
Nycz Ryszard (2006), Kulturowa natura, słaby profesjonalizm. Kilka uwag o przedmiocie poznania literackiego i statusie dyskursu literaturoznawczego, w: Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. Michał Paweł Markowski, Ryszard Nycz, Universitas, Kraków, s. 5-38.
Phillips Mark (2011), Mikroskopowe i literackie historie. Problemy gatunkowości i dystansu, przeł. M. Wróblewski, J. Płuciennik, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 127-145.
Pomian Krzysztof (2006), Historia. Nauka wobec pamięci, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Radomski Andrzej (2012), Internet – Nauka – Historia, Wiedza i Edukacja, Lublin.
Rosenfeld Gavriel (2002), Why do we ask „what if?”. Reflections on the function of alternate history, „History and Theory”, vol. 41, s. 90-103.
Rosenfeld Gavriel (2005), The World Hitler Never Made. Alternate History and The Memory of Nazism, Cambridge University Press, Cambridge.
Roth Philip (2007), Spisek przeciwko Ameryce, przeł. Jolanta Kozak, Czytelnik, Warszawa.
Sawicki Stefan (1976), Gatunek literacki: pojęcie klasyfikacyjne, typologiczne, politypiczne, w: Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa, red. Henryk Markiewicz i Janusz Sławiński, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Skwarczyńska Stefania (1970), Niedostrzeżony problem podstawowy genologii, w: Wokół teatru i literatury, PAX, Warszawa.
Sobel Robert (1973), For Want of a Nail: If Burgoyne Had Won at Saratoga, Greenhill Books, London.
Stemplewska-Żakowicz Katarzyna (2002), Koncepcje narracyjnej tożsamości, w: Narracja jako sposób rozumienia świata, red. Jerzy Trzebiński, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, s. 81-114.
Topolski Jerzy (1984), Metodologia historii, wyd. 3, PWN, Warszawa.
Topolski Jerzy (1999), Refleksje na temat historii alternatywnej, „Przegląd Humanistyczny”, nr 2/3 (353/354), s. 1-11.
White Hayden (2009), Proza historyczna, red. Ewa Domańska,
przeł. Rafał Borysławski i in., Universitas, Kraków.
White Hayden (2014), Przeszłość praktyczna, red. Ewa Domańska, przeł. Jan Burzyński i in., Universitas, Kraków.
Zeidler-Janiszewska Anna (2006), „Visual Culture Studies” czy antropologicznie zorientowana „Bildwissenschaft?” O kierunkach zwrotu ikonicznego w naukach o kulturze, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 9-30.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).