Keywords
educational programme
national identity
patriotism
enemy figure
How to Cite
Abstract
In this text, I show how Polish–German relations were depicted in the educational discourse. I analyse post-war Polish programmes and curricula, paying special attention to those from the second half of the 1940s, as they are the clearest example of how the way that the image of our Western neighbour was presented fit the ideological line imposed by the government at the time. I am interested in the then-current selection of topics and the prescribed reading, as well as in the accompanying didactical commentary which, in the first few curricula, takes the form of ideologised briefings. I also underline the way that schools were intertwined in the legitimation processes, which benefited the government’s interests. Of special interest to me is the identity project forming part of education, especially the model of Polish patriotism which was built over the figure of “the enemy” – which is also apparent in today’s form of patriotism.
References
MEN 1990 – Ministerstwo Edukacji Narodowej (1990), Program liceum ogólnokształcącego, liceum zawodowego i technikum. Język polski (dwie wersje), WSiP, Warszawa.
MinOś 1945 – Ministerstwo Oświaty (1945), Plany godzin i materiały programowe na rok szkolny 1945/46 dla szkół powszechnych i I-ej klasy gimnazjów ogólnokształcących, PZWS, Warszawa.
MinOś 1947 – Ministerstwo Oświaty (1947), Program nauki w 8-letniej szkole podstawowej. Projekt. Język polski, PZWS, Warszawa.
MinOś 1949 – Ministerstwo Oświaty (1949), Program nauki w 11-letniej szkole ogólnokształcącej. Projekt. Język polski, PZWS, Warszawa.
MinOś 1964 – Ministerstwo Oświaty (1964), Program nauczania w klasach VIII–XI liceum Ogólnokształcącego, PZWS, Warszawa.
MOiW 1985 – Ministerstwo Oświaty i Wychowania (1985), Program liceum ogólnokształcącego oraz liceum zawodowego i technikum, WSiP, Warszawa.
Budrewicz Zofia (2017), Patriotyzm w polonistycznej edukacji międzykulturowej, w: Powrót do ojczyzny? Patriotyzm wobec nowych czasów. Kontynuacje i poszukiwania, red. Cezary Smuniewski, Paweł Sporek, Wydawnictwo Instytutu Nauk o Polityce, Warszawa, s. 281–302.
Budrewicz Zofia, Sienko Maria (2021), Polska i polskość na lekcjach polskiego. O potrzebie wychowania obywatelskiego, w: Lekcje polski(ego). Praktyki edukacyjne wobec niepokojów XXI wieku, t. 1: Narracje tożsamościowe w edukacji polonistycznej, red. Anita Gis i in., Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 55–74.
Burszta Wojciech Józef (1998), Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Zysk i S-ka, Poznań.
Czapliński Przemysław (2010), Dojczland. Obraz Niemców w literaturze polskiej, https://tinyurl.com/yc5e4jn7 [dostęp: 15 czerwca 2022].
Czapliński Przemysław (2021), Niewspólna. Kilka uwag o ojczyźnie, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 7–16,
Gombrowicz Witold (1988), Dziennik 1953–1956, oprac. Zofia Górzyna, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Gosk Hanna (2021), O czym w edukacji polonistycznej się nie mówi. „Narracje bezpieczeństwa” i ich podatni słuchacze, w: Lekcje polski(ego). Praktyki edukacyjne wobec niepokojów XXI wieku, t. 2: Praktyki edukacyjne, red. Anita Gis i in., Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 133–147.
Jaskułowski Krzysztof (2003), Nacjonalizm jako ideologia, „Przegląd Polityczny”, nr 2, s. 37–49.
Lipski Jan Józef (1992), Dwie ojczyzny, dwa patriotyzmy (uwagi o megalomanii narodowej i ksenofobii Polaków), w: tegoż, Tunika Nessosa. Szkice o literaturze i nacjonalizmie, PEN, Warszawa.
Mach Zdzisław (2008), Przedmowa, w: Tadeusz Paleczny, Socjologia tożsamości, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne – Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków, s. 7–8.
Majka Konrad (2017), Nacjonalizm a patriotyzm. Różnice, podobieństwa, zależności, w: Powrót do ojczyzny? Patriotyzm wobec nowych czasów. Kontynuacje i poszukiwania, red. Cezary Smuniewski, Paweł Sporek, Wydawnictwo Instytutu Nauk o Polityce, Warszawa, s. 63–85.
Mikołajczak Małgorzata (2016), Do czego literaturze regionalnej potrzebny jest Niemiec? (na przykładzie twórczości lubuskiej), „Teksty Drugie”, nr 3, s. 251–272, https://doi.org/10.18318/td.2016.3.14.
Paleczny Tadeusz (2008), Socjologia tożsamości, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne – Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków.
Rusinek Michał (2021), Między antytezą a enumeracją, czyli dwie wersje prefigurowania polskiej rzeczywistości, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 84–93,
Rypel Agnieszka (2012), Ideologiczny wymiar dyskursu edukacyjnego. Na przykładzie podręczników języka polskiego z lat 1918–2010, Wydawnictwo UKW, Bydgoszcz.
Rypel Agnieszka (2021), Moja Polska? – dyskursy tożsamościowe w edukacji polonistycznej w: Lekcje polski(ego). Praktyki edukacyjne wobec niepokojów XXI wieku, t. 1: Narracje tożsamościowe w edukacji polonistycznej, red. Anita Gis i in., Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 55–74.
Szacka Barbara (2006), Czas przeszły, pamięć, mit, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Szacki Jerzy (dostęp 2022), Naród, w: Encyklopedia PWN, https://tinyurl.com/rrhsxde8 [dostęp: 19 maja 2022].
Szpociński Andrzej (2006), Formy przeszłości a komunikacja społeczna, w: Andrzej Szpociński, Tadeusz Piotr Kwiatkowski, Przeszłość jako przedmiot przekazu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 7–66.
License
Copyright (c) 2023 Jerzy Kaniewski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0)Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” since 2016, for non-commercial purposes only, under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).