Abstract
Piotr Chmielowski considered Maurycy Mochnacki’s attitude in literary criticism as an expression of the 19th-century culture viewed as a diverse, dynamic and ever-changing whole which had a number of consistent characteristics that helped define it. Mochnacki was incorporated into the discourse concerning the 19th century, so in a sense on modernity as well, because the experience of modernity was what characterised the rapidly-developing civilisation of the 19th century. For Chmielowski, this modernity was personified by Hippolyte Taine, a positivist and philosopher, whose theory was supposedly predicted in one way or another by Mochnacki. The point is not about the correctness of Chmielowski’s diagnosis as it can be questioned, discussed and rejected. It is about the fact that Mochnacki, especially from the point of view of his domestic activity (before the November Uprising) could have been perceived in the 19th century and could still be today, as a literary critic and opinion journalist who was thoroughly modern in his own time.
References
Brzozowski Stanisław (1990), Eseje i studia o literaturze, wybór, wstęp i opracowanie Henryk Markiewicz, t. 1–2 [w obu tomach paginacja ciągła], Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Chmielowski Piotr (1881), Zarys literatury polskiej z ostatnich lat szesnastu, Wydaw. E. Orzeszkowej i S-ki, Wilno.
Chmielowski Piotr (1893), Hipolit Taine, „Ateneum”, nr 2.
Chmielowski Piotr (1899), Nasza krytyka literacka w wieku XIX-ym, „Bluszcz. Pismo tygodniowe ilustrowane dla kobiet”, nr 18.
Chmielowski Piotr (1902), Dzieje krytyki literackiej w Polsce, Gebethner i S-ka, Warszawa.
Chmielowski Piotr (1961), Pisma krytycznoliterackie, oprac. Henryk Markiewicz, PIW, Warszawa, t. 1.
Hennequin Émile (1888), La Critique scientifique, Librairie Didier Perrin et Cie, Paris.
List T.[eodora] T.[omasza] Jeża o książce dr-a Piotra Chmielowskiego i jej krytykach (1881), Wilno.
Kowalska Aniela (1971), Mochnacki i Lelewel. Współtwórcy życia umysłowego Warszawy i kraju 1825–1830, PIW, Warszawa.
Krysowski Olaf (2022), Między „realnym” a „idealnym”. O kryteriach myślenia porównawczego w pismach krytycznych Maurycego Mochnackiego, „Tekstualia”, nr 1/68.
Krzemień-Ojak Krystyna (1975), Maurycy Mochnacki. Program kulturalny i myśl krytycznoliteracka, PIW, Warszawa.
Makowski Adam (2001), Metoda krytycznoliteracka Piotra Chmielowskiego, Wyd. IBL, Warszawa.
Mochnacki Maurycy (2004), Rozprawy literackie, oprac. Mirosław Strzyżewski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Osiński Dawid Maria (2012), Dziewiętnastowieczne ratowanie ciągłości. Poezja Adama Asnyka w refleksji Piotra Chmielowskiego, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”, nr 19.
Paczoska Ewa (2008), Latarnia czarnoksięska, czyli dziewiętnastowieczność i nowoczesność, „Wiek XIX. Rocznik towarzystwa literackiego im. Adama Mickiewicza”.
Pieróg Stanisław (1982), Maurycy Mochnacki. Studium romantycznej świadomości, PIW, Warszawa.
Pini Tadeusz (1904), Piotr Chmielowski. Wspomnienie pośmiertne, Nakładem Komitetu Pomnikowego, Lwów.
Przychodniak Zbigniew (1996), Wstęp, w: Maurycy Mochnacki, Pisma krytyczne i polityczne, wybór i opracowanie Jacek Kubiak, Elżbieta Nowicka, Zbigniew Przychodniak, Universitas, Kraków, t. 1.
Schlegel August Wilhelm (2000), Wykłady o literaturze pięknej i sztuce, przeł. Magdalena Kurkowska, w: Pisma teoretyczne niemieckich romantyków, oprac. Tadeusz Namowicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Strzyżewski Mirosław (1996), Maurycego Mochnackiego hermeneutyczny model krytyki, „Sztuka i Filozofia”, nr 11.
Strzyżewski Mirosław (2004), Wstęp, w: Maurycy Mochnacki, Rozprawy literackie, oprac. Mirosław Strzyżewski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Taine Hippolyte (1853), Essai sur les fables de la Fontaine, Joubert, Paris.
Taine Hipolit Adolf (1881), Francja przed rewolucją, według dziewiątego wydania oryginału przełożyli Piotr Chmielowski i Edward Grabowski, S. Lewental, Warszawa.
Taine H.[ipolit] (1896) Filozofia sztuki, przeł., przypiskami i skorowidzem opatrzył Antoni Sygietyński, S. Lewental, Warszawa.
Wedemann Marek (2012), Znikający punkt zwrotny. Piotra Chmielowskiego kłopoty z periodyzacją „najnowszej literatury polskiej”, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”, nr 19.
License
Copyright (c) 2024 Olaf Krysowski
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0)Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” since 2016, for non-commercial purposes only, under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).