Słowa kluczowe
exclusus amator [shut-out lover]
serenade
Neo-Latin poetry
Jan Kochanowski
Giovanni Pontano
Cristophoro Landino
Jak cytować
Abstrakt
Paraklausithyron — a lover’s lament at the closed door of the beloved, desiring entry, is a very old literary and musical motif, deriving from the archaic genre of komos, characteristic for Greek comedy. Paraklausithyron was successfully adopted by Roman literature to become one of the basic motifs of love elegy in the Roman Empire of Augustan times. The present study explores the history of the motif and outlines the main features of its Roman variety. Then, its reception in Italian elegiac poetry of the Renaissance period is presented, and, within this context, the use of the motif in elegies written in Latin and Polish by Jan Kochanowski is discussed. Vigils at the beloved one’s door are presented here as an essential element of an elegiac confession of love containing a characteristic line of arguments and distinguishable key words which, in the course of time, came to substitute the motif and the confession of love itself. The motif also pervaded other forms of modern lyric love poetry, in particular the serenade; just as the elegiac sense of love initiated the sentimental trend in European poetry.
Bibliografia
Adamski J., Modele miłości i wzory człowieczeństwa. Szkice z literatury włoskiej, Kraków 1974.
Arystofanes, Komedie, przełożyła, wstępem i przypisami opatrzyła J. Ławińska-Tyszkowska, t. 2, Warszawa 2003.
Bargle P.A., Poemata omnia, t. 1, Romae 1585.
Barto K. l, Elegia okresu archaicznego oraz J. Danielewicz, Elegia w epoce hellenistycznej,
w: Literatura Grecji Starożytnej, red. H. Podbielski, t. 1, Lublin 2005; Liryka grecka, t. 1: Jamb i elegia, oprac. K. Bartol, Warszawa 1999.
Brewiarz miłości. Antologia liryki staroprowansalskiej, przeł., oprac. Z. Romanowiczowa, Wrocław 1963.
Cairns F., Generic Composition in Greek and Roman Poetry, Edinburgh 1972.
Canter H.V., The Paraclausithyron as a Literary Theme, „American Journal of Philology” 1920, t. 41, nr 4, s. 355–368.
Cochanovius I., Elegiarum libri IV. Eiusdem Foricoenia sive Epigrammatum libellus,
Cracovia 1584.
Copley F., Exclusus Amator. A Study in Love Poetry, Oxford 1956.
Eurypides, Tragedie, przełożył, wstępem i przypisami opatrzył J. Łanowski, przekład przejrzała J. Ławińska-Tyszkowska, t. 4, Warszawa 2007.
Głombiowska Z., Inspiracje elegijne w I ks. „Pieśni” Jana Kochanowskiego, „Meander” 1978, t. 33, cz. 1, nr 3.
Górnicki Ł., Dworzanin polski, oprac. R. Pollak, Wrocław 1954.
Grześkowiak R., Jan Kochanowski przed zamkniętymi drzwiami. Paraklausithyron w erotykach „ksiąg pierwszych” Pieśni, w: Wyobraźnia epok dawnych: obrazy – tematy – idee. Materiały sesji dedykowanej Profesorom Jadwidze i Edmundowi Kotarskim, red. J.K. Goliński, Bydgoszcz 2001, s. 133–151.
Grześkowiak R., Okno Cyceryny — wymiary i głębia, w: Amor vincit omnia. Erotyzm w literaturze staropolskiej, red. R. Krzywy, Warszawa 2008, s. 18–29.
Haight E.H., The Symbolism of House Door in Classical Poetry, New York 1950.
Hartleb M., Jan Kochanowski i włoskie Cinquecento, w: Pamiętnik Zjazdu Naukowego im. Jana Kochanowskiego w Krakowie 8 i 9 czerwca 1930, Kraków 1931.
Hubbord T.K., The Pipes of Pan. Intertextuality and Literary Filiation In the Pastoral Tradition from Theocritus to Milton, Ann Arbor 1998.
Kochanowski J., Carmina Latina / Poezja łacińska, cz. 1, fototypia-transkrypcja, wydała i wstępem poprzedziła Z. Głombiowska, Gdańsk 2008.
Kochanowski J., Dzieła wszystkie. Pieśni, oprac. M.R. Mayenowa, K. Wilczewska, przy udziale B. Otwinowskiej oraz M. Cytowskiej, Wrocław 1991 (Wydanie Sejmowe, t. 4).
Kostkiewiczowa T., Serenada [hasło], w: Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 2000.
Lewis C.S., Alegory of Love. A Study of Medieval Tradition, Oxford 1985.
Lucretius [Titus Lucretius Carus], O naturze rzeczy, przełożył, wstępem i komentarzem opatrzył G. Żurek, Warszawa 1994.
Ludwig W., Petrus Lotichius Secundus and the Roman Elegists: Prolegomena to a Study of Neo-Latin Elegy, w: Classical Influences on European Culture A.D. 1500–1700, red. R.R. Bolgar, Cambridge 1976, s. 175–177.
Maccius Plautus T., Komedie, przełożył, wstępem, streszczeniami opatrzył G. Przychodzki, t. 4, Kraków 1937.
Morsztyn J.A., Utwory zebrane, oprac. K. Kukulski, Warszawa 1971.
Perosa A., Christophori Landini Carmina omnia, Florentiae 1939.
Pontano J.J., Carmina, ecloge, elegie, liriche, red. J. Oeschger, Bari 1948.
Rougemont D. de, Mity o miłości, przeł. M. Żurowska, Warszawa 2002.
Rzymska elegia miłosna (wybór), przeł. A. Świderkówna, oprac. G. Przychodzki,
Strzelecki W., Wrocław 1955.
Scaliger J.C., Poetices libri septem. Sieben Bücher über die Dichtkunst, t. 1, ks. 1–2, red., przeł., komentarz, wstęp L. Deitz, Stuttgart–Bad Constatt 1994.
Scollen Ch.M., The Birth of the Elegy in France 1500–1550, „Travaux d’humanisme et renaissance”, t. 45, Genève 1967, s. 153–156.
Scullard H.H., Festival and Ceremonies of the Roman Republic, Ithaca 1981.
Urban-Godziek G., Elegia renesansowa. Przemiany gatunku w Polsce i w Europie, Kraków 2005.
Teoktyt Serenada pasterska, w: Sielanka grecka. Teokryt i mniejsi bukolicy. Z dodatkiem: Bukolika grecka w Polsce, przeł. A. Świderkówna, oprac. J. Łanowski, Wrocław 1953.
Twórczość Jana Kochanowskiego w kontekście nowołacińskiej literatury europejskiej i polskiej, red. G. Urban-Godziek, Kraków 2010, s. 18–22 (edycja internetowa: http://neolatina.bj.uj.edu.pl/main/reports.html).
Urban-Godziek G., De consolatione somni — figura Pocieszycielki. Jan Kochanowski w nurcie łacińskiej literatury europejskiej (Boecjusz, F. Petrarca, G. Pontano, J. Secundus), w:
Urban-Godziek G., Homo bucolicus. Wzorce człowieczeństwa w europejskiej poezji pastoralnej i ich polskie realizacje w XVI i XVII w., w: Humanizm. Historie pojęcia, red. A. Borowski, Warszawa 2009.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).