Abstrakt
Scarce information survives to this day about the life and work of Lola (born Leonia) Szereszewska née Rotbard, a Polish-Jewish poet. The article presents the effects of extensive discovery research and new biographical information about the poet and her family. It also characterises the key themes of the imagination presented in Kontrasty (Contrasts) – a collection of short prose poems published in 1917, inspired by the Young Poland
period.
Bibliografia
ANW – Archiwum Narodowe w Warszawie, Oddział Dokumentacji Osobowej i Płacowej w Milanówku, akt notarialny – intercyza małżeńska zawarta pomiędzy Leonią Rotbard, c. Pejsacha Rotbarda i Rozalii Margulies a Hermanem Szereszewskim, s. Szaloma-Pejsacha Szereszewskiego, 12[25] lutego 1915 r., nr rep. 154, zespół archiwalny nr 72/837/0, Kancelaria Józefa Puchalskiego, notariusza w Warszawie, sygn. arch. 6. [Odpis aktu notarialnego – intercyzy, wraz z jego przekładem, przechowywany w aktach rejestrowych firmy nr RHA XXXVI 267 „Bracia Czyż i H. Szereszewski”– prowadzenie biura agenturowego reprezentacji fabryk wyrobów gumowych „Semperit” z lat 1932–1939 – Archiwum Narodowe w Warszawie, Oddział Dokumentacji Osobowej i Płacowej w Milanówku, zespół archiwalny nr 72/639/0, Sąd Okręgowy w Warszawie, sygn. arch. 902].
APW – Archiwum Politechniki Warszawskiej, Teczka studencka Michała Rotbarda, sygn. akt 1698.
APW GM –Archiwum Państwowe w Warszawie, Oddział w Grodzisku Mazowieckim, Akta gminy Młociny, sygn. 2.
AUW – Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, Teczka studencka Henryka Rotbarda, sygn. RP 23115.
BN 1 – Biblioteka Narodowa w Warszawie, Archiwum Karola Wiktora Zawodzińskiego, sygn. rkps 7419 III.
BN 2 – Biblioteka Narodowa w Warszawie, Szereszewska Lola [portret] (1933), Jerzy Benedykt Dorys [fotografia], Adam Kaczkowski [druk], sygn. F.93364/II, https://fbc.pionier.net.pl/details/nn4pZhV [dostęp: 20.08.2024].
„Commonwealth of Australia Gazette” (1959), nry 63, 81.
Draft Registration Card Herman Szereszewski (2024), https://tinyurl.com/3w4nanxc [dostęp: 3.07.2024].
DzURNiZM m.st. Warszawy – „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy” (1947), nr 27.
FDCŻwP – Fundacja Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich w Polsce. Baza danych nagrobków, Rotbard Michał [hasło], https://tinyurl.com/2j4wwffn [dostęp: 31.03.2024].
Genealogy Indexer (2024), https://tinyurl.com/ymzfp78w [dostęp: 13.05.2024].
Getter Norbert, Schall Jakub, Schipper Zygmunt, red. (2002), Żydzi bojownicy o niepodległość Polski. 1918–1939 [reprint], Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Warszawa.
Henry Rotbard [nekrolog] (1993), „The Age Newspaper”, 31 sierpnia.
Henryk Rotbard [hasło] (2024), Centrum Badań nad Zagładą Żydów, https://getto.pl/pl/Osoby/R/Rotbart-Henryk [dostęp: 1.02.2024].
Książka adresowa członków Związku Żyd. Stowarzyszeń Humanitarnych „B’nei B’Rith” w Rzeczypospolitej Polskiej w Krakowie (1932), Związek Żydowskich Stowarzyszeń Humanitarnych „B’nei B’Rith” w Rzeczypospolitej Polskiej w Krakowie, Kraków.
LMAP 1 – List or Manifest of Alien Passengers for the United, 30.08.1938.
LMAP 2 – List of Manifest of Alien Passangers for the United, 23.01. 1941.
Michał Rotbard [hasło] (2024), Centrum Badań nad Zagładą Żydów, https://getto.pl/pl/Osoby/R/Rotbart-Michal [dostęp: 1.02.2024].
MNL 1 – Muzeum Narodowe w Lublinie, List Loli Szereszewskiej do Kazimierza Andrzeja Jaworskiego, rkps, 28 lutego 1938 roku, k. 224–225, sygn. MC/Rp/199/179/ML.
MNL 2 – Muzeum Narodowe w Lublinie, List Loli Szereszewskiej do Kazimierza Andrzeja Jaworskiego, rkps, Warszawa, 30 kwietnia 1938 roku, k. 226–227 oraz koperta, sygn. MC/Rp/199/180/ML.
MNL 3 – Muzeum Narodowe w Lublinie, List Loli Szereszewskiej do Kazimierza Andrzeja Jaworskiego, rkps, Warszawa, 17 czerwca 1939 roku, k. 228–229, sygn. MC/Rp/199/181/ML.
MyHeritage – Richard Sherry and Ida Greenspan Marriage License, nr 34449, New York, http://surl.li/ibdzdn [dostęp: 10.07.2024].
NAA Aircraft – National Archives of Australia, Aircraft VH–EBM arrived Sydney 24 January 1951, SP244/2, N1950/2/17504.
NAA Ellen Rotbard – National Archives of Australia, Ellen Rotbard, B78, 1957/ROTBARD E.
NAA Henryk Rotbard – National Archives of Australia, Henryk Rotbard, B78, 1957/ROTBARD H.H.
NAA Rose Rotbard – National Archives of Australia, Rose Rotbard, SP244/2, N1950/2/14381.
NY U.S. – New York, U.S., State and Federal Naturalization Records, Ancestry, https://tinyurl.com/5bjjhcw7 [dostęp: 3.05.2024].
Passanger Record, Herman Szereszewski (2024), The Statue of Liberty Ellis Island Foundation, Inc., https://tinyurl.com/wmsmtp5f [dostęp: 19.06.2024].
Richard Sherry [hasło] (2024), Find a Grave, https://tinyurl.com/5bd54st6 [dostęp: 10.05.2024].
Rotbard Henry [hasło] (2024), Find a Grave, https://tinyurl.com/27e844k8 [dostęp: 10.07.2024].
Rotbard Rose [hasło] (2024), Find a Grave, https://tinyurl.com/muachpkp [dostęp: 10.07.2024].
Rozalia Rotbard [hasło] (2024), Centrum Badań nad Zagładą Żydów, https://tinyurl.com/bddsbrb4 [dostęp: 1.02.2024].
SIIPA – States Immigrant Inspector at Port of Arrival, 5.09.1938.
SIOPA – States Immigration Officer at Port of Arrival, 28.01.1941.
SteveMorse – U.S. Department of Commerce Bureau of the Census, https://stevemorse.org/#us [dostęp: 11.07.2024].
USCŁ – Urząd Stanu Cywilnego w Łomiankach, akty zgonu: nr 61/1946 (Loli Szereszewskiej)37, nr 62/1946 (Dagmary Zofii Szereszewskiej), nr 63/1946 (Elżbiety Mirosławy Szereszewskiej), Zarząd Gminy Młociny 5 lipca 1946 roku. [Skrócone akty zgonu (nr 61/1946, 62/1946, 63/1946), Archiwum Zarządu Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie].
Wolf – Alex Wolf & Associates, LCC. Recovery of Nationalized and Expropriated Property in Poland, Warsaw Properties Urgently Looking For Heirs – Under The June 25, 2015 Law, https://tinyurl.com/275z7cnf [dostęp: 20.02.2024].
WZPN – Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne, Lokalizacja: cmentarz Stare Powązki, Nazwisko: Szereszewskie [hasło], https://tinyurl.com/yt32rtbp [dostęp: 11.07.2024].
Yad Vashem. The World Holocaust Remembrance Center (2024), Henryk Rotbard [hasło], https://tinyurl.com/v4y294vv; Rozalia Rotbard [hasło] https://tinyurl.com/2p822fdw [dostęp: 20.04.2024].
Autorzy, których prace zamieszczono w numerze (1947), „Szpilki”, nr 41.
„A wiste skandał” wywołał „cewildeweten” mecenas (1935), „ABC. Nowiny codzienne” [Warszawa], nr 83.
Bajda Justyna (2010), Poeci – to są słów malarze… Typy relacji między słowem a obrazem w książkach poetyckich okresu Młodej Polski, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
Bal Akademickiej Korporacji Syjonistycznej „Zelotia” (1928), „Nasz Przegląd”, nry 1–3.
Bal Akademickiej Korporacji Syjonistycznej „Zelotia” (1929), „Ewa. Pismo tygodniowe”, nr 1.
Bazyler Michał (2023), City of Warsaw Notices. Batches 1, https://tinyurl.com/bdmtchej [dostęp: 20.02.2024].
Biernacka Małgorzata (2004), Literatura – symbol – natura. Twórczość Edwarda Okunia wobec Młodej Polski i symbolizmu europejskiego, Instytut Sztuki PAN, Warszawa.
Brzoza Jan (1967), Moje przygody literackie, Śląsk, Katowice.
Chłosta Joanna (2000), Polskie życie literackie we Lwowie w latach 1939–1941 w świetle oficjalnej prasy polskojęzycznej, Wydawnictwo UWM, Olsztyn.
Czabanowska-Wróbel Anna (2013), Sprzeczne żywioły. Młoda Polska i okolice, Wydawnictwo UJ, Kraków.
Czaykowski Bogdan (1988), Lwowska szkoła inżynierii dusz, „Kultura”, nr 4/487.
Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania (b.r.), Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, Warszawa.
Drugi numer „Almanachu” (1941), „Czerwony Sztandar”, nr 129.
Gałczyńska Emilia (2019), Lola Szereszewska (1895–1943) – zapomniana poetka pogranicza, „Narracje o Zagładzie”, nr 5.
Gałczyńska Emilia (2020), „Kontrasty” snów zapoznanej poetki Loli Szereszewskiej, w: Sny kobiet, sny o kobietach – od romantyzmu do Młodej Polski, red. Paulina Batkiewicz, Lidia Kamińska, Monika Ziółkowska, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Grzelak Władysław (1965), Cyganeria z „Udziałowej”. 1908–1913, Czytelnik, Warszawa.
Hirsch [Gałczyńska] Emilia (2021), Wokół „Niedokończonego domu” oraz „Gałęzi” Loli Szereszewskiej (1895–1943) na łamach prasy dwudziestolecia międzywojennego, „Wschodnie Forum Nauki”, t. 2.
Inglot Mieczysław (1995), Polska kultura literacka Lwowa lat 1939–1941. Ze Lwowa i o Lwowie. Lata sowieckiej okupacji w poezji polskiej. Antologia utworów poetyckich w wyborze, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław.
J.B. (1941), Czerwony klub pisarzy we Lwowie. Sylwetki tych, co zerwali z kulturą europejską (korespondencja własna N.K.W.), „Nowy Kurier Warszawski”, nr 212.
Jaworski Kazimierz Andrzej (1965), W kręgu Kameny, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Kalendarz Informacyjno-Encyklopedyczny na rok przestępny 1912 (1912), Słowo Polskie, Warszawa.
Kleszczyński Jan (1917), [rec.: L. Szereszewska, Kontrasty, Warszawa 1917], „Sfinks”, z. 2/3.
Konkurs na nowelę (1917), „Kurier Warszawski”, nr 204.
Kunert Andrzej Krzysztof (2002), Rzeczpospolita Walcząca: styczeń – grudzień 1941. Kalendarium, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
Lipiński Eryk, oprac. (1975), „Szczutek”, „Cyrulik Warszawski”, „Szpilki”. 1919–1939, wstęp Witold Filler, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
Lipiński Eryk (1989), Drzewo szpilkowe, Czytelnik, Warszawa.
Lola Szereszewska [nekrolog] (1946a) „Gazeta Ludowa”, nr 183.
Lola Szereszewska [nekrolog] (1946b), „Życie Warszawy”, nr 183.
L.Sz. [właśc. Lola Szereszewska] (1933), II. Friedric March, „Kino. Tygodnik ilustrowany”, nr 20.
Mączewska Katarzyna (2016), „Testament” Bronisława Krystalla – miłośnika sztuki, mecenasa artystów i hojnego donatora Muzeum Narodowego w Warszawie, „Kronika Warszawy”, nr 2.
Messina earthquake and tsunami of 1908 [hasło] (2024), Britannica, https://tinyurl.com/53hys2zr [dostęp: 11.02.2024].
Mieszaniny literackie (2017), [rec.: L. Szereszewska, Kontrasty, Warszawa 1917], „Tygodnik Ilustrowany”, nr 8.
Napieralski Mateusz (2020), Miasto-Ogród Młociny. Rzecz o niespełnionym marzeniu, https://tinyurl.com/2xnv8cyu [dostęp: 20.03.2024].
Nasz konkurs (1917), „Sfinks”, z. 5/6.
„Nasz Przegląd Ilustrowany” [dodatek do „Naszego Przeglądu”] (1933), [fotografia Pawła Rotbarda], nr 28.
„Nasz Przegląd” (1933), [nekrolog Pawła Rotbarda] nry 182–183, 185.
Notatki literackie (2017), [rec.: L. Szereszewska, Kontrasty, Warszawa 1917], „Romans i Powieść”, nr 16.
Nowe książki (1917), „Goniec Wieczorny”, nr 30.
„Obwieszczenia Publiczne” [dodatek do „Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości”] (1933), nr 28a.
Okulicz-Kozarynowie Małgorzata i Radosław (2020), Tropami Bractwa Wielkiego Dzwonu. Szkice o literaturze przełomu XIX i XX wieku, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Pater Daniel (2002), Żydowski Akademicki Ruch Korporacyjny w Polsce w latach 1898–1939, „Dzieje Najnowsze”, nr 34.
Plebiscyt „Kogo nie wolno pominąć w «Antologii poezji polskiej 1918–1940»” (1939), „Skawa”, nr 7.
Podraza-Kwiatkowska Maria (1973), Somnambule (o młodopolskiej konwencji onirycznej), „Teksty”, nr 2 (8).
Podraza-Kwiatkowska Maria (1975), Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Prokop-Janiec Eugenia, wybór, oprac. i wstęp (1996), Międzywojenna poezja polsko-żydowska. Antologia, Universitas, Kraków.
Pruszyński Ksawery (1990), Publicystyka, t. 1: Niezadowoleni i entuzjaści. 1931–1939, wyb. Gotfryd Pyka, Janusz Roszko, wstęp Janusz Roszko, komentarz Dariusz Kołodziejczyk, PIW, Warszawa.
Rozstrzygnięcie konkursu (1937), „Warszawski Dziennik Narodowy”, nr 63.
Rozstrzygnięcie konkursu na wiersz o książce (1937a), „ABC. Nowiny codzienne”, nr 76.
Rozstrzygnięcie konkursu na wiersz o książce (1937b), „Czas”, nr 66.
Same autorki (1917), „Gazeta Poranna”, nr 203.
Sprawa mieszkaniowa (1917), „Głos. Dziennik polityczny”, nr 97.
Sprawa o komorne (1917), „Goniec Poranny”, nr 256.
Stańczakowa Jadwiga (1986), Przejścia, PIW, Warszawa.
Stowarzyszenie Humanitarne „Braterstwo – B’nei B’Rith” w Warszawie 1922–1932 (1932), przedm. Mojżesz Schorr, Stowarzyszenie Humanitarne „Braterstwo – B’nei B’Rith”, Warszawa.
Szabłowska-Zaremba Monika (2014), Dziennikarki międzywojennej prasy polsko-żydowskiej (wstępne rozpoznanie), „Archiwum Emigracji”, z. 1–2.
Szereszewska Lola (1917), Kontrasty, Księgarnia Gebethnera i Wolffa, Warszawa.
Szereszewska Lola (1933), Marlena Dietrich, „Kino. Tygodnik ilustrowany”, nr 20.
Szereszewska Lola (1936), Niedokończony dom, F. Hoesick, Warszawa.
Szereszewska Lola (1937a), O książkach, „Ster. Tygodnik żydowski do spraw polityki i kultury”, nr 16.
Szereszewska Lola (1937b), Żołnierze, „Sygnały”, nr 37.
Szereszewska Lola (1938), Gałęzie, F. Hoesick, Warszawa.
Szereszewska Lola (1940), Wakacje Mickiewicza, „Czerwony Sztandar”, nr 321.
Szereszewska Lola (1941), Towarzysze, „Czerwony Sztandar”, nr 5.
65 tys. złotych za miejsce na cmentarzu (1933), „Głos Poranny”, nr 182.
Śliwiński Piotr (2018), Wolny wybór. Stulecie wierszy 1918–2018, WBPiCAK, Poznań.
Turniej kwiatów, gwiazd i serc (1933), „Kino. Tygodnik ilustrowany”, nr 39.
Wieczór poetek (1930), „Ewa. Pismo tygodniowe” 1930, nr 5.
Wieczór poezji Wizo (1930), „Nasz Przegląd”, nry 30–32.
Wojkiewicz Rozalia (2024), Posłowie. Życie „wymknęło […] się z palców – jak motyl – znienacka”, w: Lola (Leonia) Szereszewska, Nieskończone zdania, wyb., szkic monograficzny Rozalia Wojkiewicz, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin.
Wykaz zatwierdzonych budowli (1937), „Przegląd Budowlany”, nr 12.
XXV lat działalności Towarzystwa „Pomoc dla Sierot”. 1908–1933 (1933), Towarzystwo „Pomoc dla Sierot”, Warszawa.
Z karty żałobnej. B.P. Paweł Rotbard (1933), „Nasz Przegląd”, nr 182.
Zabawy (1914), „Nowa Gazeta”, nr 40.
Zajście na plaży (1925), „Nasz Przegląd”, nr 221.
Zawiszewska Agata (2014), Między Młodą Polską, Skamandrem i Awangardą. Kobiety piszące wiersze w dwudziestoleciu międzywojennym, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Zebrania (1915), „Nowa Gazeta”, nr 143.
Zebranie Tow. Pomocy Ubogim Matkom (1914), „Nowa Gazeta”, nr 74.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Rozalia Wojkiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).