Parole chiave
Old Testament
deuterocanonical books
The First Book of Maccabees
An-tiochus IV Epiphanes
Judas Maccabaeus
Come citare
Abstract
Celem niniejszego artykułu jest prezentacja pewnego epizodu działań wojennych armii powstańczej pod dowództwem Judy Machabeusza, który nastąpił zarówno przed śmiercią Antiocha IV Epifanesa, największego wroga Żydów w imperium seleuckim, jak i w niedługim czasie po niej. Podejmowane w tym kierunku wysiłki wskazują jednoznacznie, że nawet po śmierci nienawistnego władcy sytuacja w prowincji judzkiej nie zmieniła się radykalnie. Podkreślają jednak również ciągle podejmowane przez powstańców próby uwolnienia się spod jarzma seleuckiego, którego zamek w stolicy był bodaj najbardziej jaskrawym znamieniem. By lepiej zrozumieć sens działań powstańców, nie można pominąć roli, jaką akra odegrała w uciemiężeniu narodu wybranego, o czym wspomni pierwsza część prezentowanego materiału. Istotnym zapytaniem końcowym jest jednak próba odpowiedzi autora księgi na pytanie dlaczego Judzie – mimo niewątpliwie sprzyjających mu okoliczności – nie udało się zdobyć twierdzy. Poniższa prezentacja wpisuje się w ciągle słabo jeszcze opisywaną przez badaczy problematykę Pierwszej Księgi Machabejskiej, szerzej zaś w ogóle ksiąg deuterokanonicznych, znacznie częściej pomijanych w omówieniach egzegetycznych, niż dzieła Biblii Hebrajskiej.
Riferimenti bibliografici
Alden R.L., Job. An Exegetical and Theological Exposition of Holy Scripture, NIV NAC 11, Broadman & Holman Publ., Nashville 1993.
Allen L.C., Ezekiel 20-48, WBC 29, Word Books Publ., Dallas 1990.
Allen L.C., Jeremiah. A Commentary, OTL, The Westminster John Knox Press, Louisville–London 2008.
Bar-Kochva B., Judas Maccabaeus: the Jewish Struggle against the Seleucids, Cambridge University Press, Cambridge 2002.
Bartlett J.R., The First and Second Books of the Maccabees, CBC, Cambridge Univ. Press, Cambridge 1973.
Bartlett J.R., 1 Maccabees, w: Eerdmans Commentary on the Bible, red. J.D.G. Dunn, J.W. Rogerson, W.B. Eerdmans Publ. Comp., Grand Rapids 2003, s. 807-830.
Baslez M.-F., Prześladowania w starożytności. Ofiary – Bohaterowie – Męczennicy, WAM, Kraków 2009.
Block D.I., Judges, Ruth. An Exegetical and Theological Exposition of Holy Scripture, NIV NAC 6, Broadman & Holman Publ., Nashville 1999.
Block D.I., The Book of Ezekiel. Chapters 1-24, NICOT, Eerdmans Publ. Comp., Grand Rapids–Cambridge 1997.
Block D.I., The Book of Ezekiel. Chapters 25-48, NICOT, Eerdmans Publ. Comp., Grand Rapids–Cambridge 1998.
Bowen N.R., Ezekiel, w: The Oxford Encyclopedia of the Books of the Bible, t. 1, red. M.D. Coogan, Oxford 2011, s. 282-300.
Christensen D.L., Deuteronomy 1:1-21:9, WBC 6A, Word Books Publ., Dallas 2001.
Cole R.D., Numbers. An Exegetical and Theological Exposition of Holy Scripture, NIV NAC 3B, Broadman & Holman, Nashville 2000.
Cooper L.E. Jr., Ezekiel. An Exegetical and Theological Exposition of Holy Scripture, NIV NAC 17, Broadman & Holman, Nashville 1994.
Craigie P.C., Kelley P.H., Drinkard J.F., Jeremiah 1-25, WBC 26, Word Books Publ., Dallas 1991.
Doran R., The first book of Maccabees, w: The new interpreter's Bible, red. L.E. Keck, D.L. Petersen, t. 4, Abingdon, Nashville 1996, s. 1-178.
Fairweather W., Sutherland Black J., The First Book Of Maccabees: With Introduction and Notes, The University Press, Cambridge 1897.
Fritz V., 1 & 2 Kings. A Continental Commentary, Fortress Press, Minneapolis 2003.
Garrett D.A., Hosea – Joel. An Exegetical and Theological Exposition of Holy Scripture, NIV NAC 29, Broadman & Holman Nashville 1997.
Garrett D., House P.R., Song of Songs/Lamentations, WBC 23A, Th. Nelson Publ., Nasville 2004.
Goldingay J., Psalms 2: Psalms 42-89, BCOT: Wisdom and Psalms, T. Longman III (wyd.), Baker Academic, Grand Rapids 2007.
Goldingay J., Psalms 3: Psalms 60-150, BCOT: Wisdom and Psalms, T. Longman III (wyd.), Baker Academic, Grand Rapids 2008.
Goldstein J., I Maccabees. A New Translation with Introduction and Commentary, AB 41, Doubleday & Co., Garden City, New York 1976.
Hauck F., molu,nw, molusmo,j, TDNT IV, s. 736-737.
Howard D.M. Jr., Joshua. An Exegetical and Theological Exposition of Holy Scripture, NIV NAC 5, Broadman & Holman, Nashville 1998.
Klein R.W., I Samuel, WBC 10, Word Books Publ., Waco 1983.
Koehler L., Baumgartner W., Stamm J.J., Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, red. P. Dec, PSB, Vocatio, Warszawa 2008.
Kraus H.J., Psalms 60-150. A Commentary, Augsburg Publ. House, Minneapolis 1989.
Lipschitz O., The Fall and Rise of Jerusalem: Judah Under Babylonian Rule, Eisenbrauns, Winona Lake 2005.
Loria, B.-Z., The Location of the Akra — North of the Temple Mount, “Yad Yizthak Ben-Zvi” 18 (1981), s. 31-40.
Lundbom J.R., Jeremiah 1-20. A New Translation with Introduction and Commentary, AB 21A, Doubleday, New York–London–Toronto–Sydney–Auckland 1999.
Mazar B., The Mountain of the Lord, Doubleday & Company, Garden City 1975.
Merrill E.H., Deuteronomy. An Exegetical and Theological Exposition of Holy Scripture, NIV NAC 4, Broadman & Holman, Nashville 1994.
Milgrom J., Leviticus 23-36. A New Translation with Introduction and Commentary, AB 3B, Doubleday, New York–London–Toronto–Sydney–Auckland 2000.
Nawrot J., Jaką rolę odgrywają starsi Izraela w tekstach przedstawiających epokę Mojżesza, PST 27(2013), s. 117-138.
Nawrot J., Kryzys religijny w Judei za Antiocha IV Epifanesa. Teologia historii w 1 Mch 1,1-2,26, Studia i Materiały 151, WT UAM, Poznań 2012.
Nawrot J., Miejsce i rola Starego Testamentu w adhortacji Benedykta XVI Verbum Domini (na przykładzie stosowanych cytacji), PST 26(2012), s. 57-85.
Nawrot J., Pierwsza Księga Machabejska, rozdziały 1,1 – 6, 16, NKB XIV/1, Częstochowa 2016.
Nawrot J., Pycha króla jako problem teologiczny w 1 Księdze Machabejskiej, PST 24(2010), s. 81-100.
Nawrot J., qin’â jako pozytywna motywacja ludzkiego działania w Starym Testamencie, SG 24(2010), s. 43-59.
Nawrot J., Teologiczna interpretacja klęski Żydów w 1 Mch 5, 55-62, SG 28(2014), s. 5-21.
Nawrot J., Teologiczna symbolika wybranych postaci w historii Izraela w mowie Matatiasza (1 Mch 2, 51-61), PST 29(2015), s. 117-138.
Nawrot J., Teologiczne skutki pychy władców i narodów, PST 25(2011), s. 85-106.
Nawrot J., Teologiczne uzasadnienie wierności przymierzu. Czasowniki šamā i ‘āsâ w tekstach prawniczych ST, SG 26(2012), s. 5-23.
Nawrot J., Wyprawa Antiocha IV na wschód imperium w teologicznej relacji 1 Mch 6, 1-4, SG 29(2015), s. 119-141.
Niditch S., Judges, OTL, The Westminster John Knox Press, Louisville–London 2008.
Oswalt J.N., The Book of Isaiah. Chapters 1-39, NICOT, Eerdmans Publ. Comp., Grand Rapids 1986.
Oswalt J.N., The Book of Isaiah. Chapters 40-66, NICOT, Eerdmans Publ. Comp., Grand Rapids 1998.
Parchem M., Księga Daniela, NKB ST, t. XXVI, ed. Św. Pawła, Częstochowa 2008.
Propp W.H.C., Exodus 19-40. A New Translation with Introduction and Commentary, AB 2A, Doubleday, New York–London–Toronto–Sydney–Auckland 2006.
Rappaport U., 1 Maccabees, w: The Oxford Bible Commentary, red. J. Barton & J. Muddiman, Oxford Univ. Press, Oxford 2001, s. 711-734.
Spilly A.P., 1 Maccabees, w: The Collegeville Bible Commentary: Based on the New American Bible: Old Testament, red. D. Bergant, Liturgical Press, Collegeville 1992, s. 370-395.
Sweeney M., I & II Kings. A Commentary, OTL, Westminster John Knox Press, Louisville 2007.
Terrien S., The Psalms. Strophic Structure and Theological Commentary, CEC, Eerdmans Publ. Comp., Grand Rapids 2003.
Thompson J.A., 1,2 Chronicles. An Exegetical and Theological Exposition of Holy Scripture, NIV NAC 9, Broadman & Holman Publ., Nashville 1994.
Thompson J.A., The Book of Jeremiah, NICOT, Eerdmans Publ. Comp., Grand Rapids 1980.
Tronina A., Księga Kapłańska, NKB ST III, Ed. Św. Pawła, Częstochowa 2006.
Tsafrir Y. The Location of the Seleucid Akra in Jerusalem, Yad Yizthak Ben-Zvi 14(1980), s. 17-40.
Weinfeld M., Deuteronomy 1-11. A New Translation with Introduction and Commentary, AB 5, Doubleday, New York–London–Toronto–Sydney–Auckland 1991.
Will E., Orrieux C., Ioudaïsmos-hellènismos: essai sur le judaïsme judéen à l’époque hellénistique, Presses universitaires de Nancy, Nancy 1986.
Wypych S., Księga Jozuego, NKB VI, Częstochowa 2015.