Żydzi widziani oczyma francuskiego duchownego na wygnaniu: antyjudaizm we wspomnieniach ks. Pocharda (1796-1830)

Abstrakt

Artykuł jest próbą ukazania wiodących elementów składających się na postawę wobec Żydów, widoczną u ks. Claude-Antoine Pocharda (1766-1833), guwernera w rodzinie starosty gnieźnieńskiego Józefa Skórzewskiego. Liczne podróże po ziemiach polskich i krajach ościennych pozwoliły mu bezpośrednio zetknąć się z problematyką żydowską w Europie środkowej i wschodniej, a jego dotąd niepublikowane wspomnienia rzucają światło na kilka interesujących aspektów historii europejskich Żydów.

Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej z nich dokonano prezentacji przypadków bezpośredniego bądź pośredniego zetknięcia się ks. Pocharda z Żydami w czasie jego podróży po Bawarii, Saksonii, Prusach, Wielkopolsce, zaborze rosyjskim i na Litwie. W drugiej części ukazano reakcje ks. Pocharda na obecność Żydów, sprowadzające się najczęściej do niechęci i unikania bliższych kontaktów. Podjęto również próbę ukazania różnicy stanowisk zarówno strony katolickiej, reprezentowanej przez ks. Pocharda, jak i żydowskiej, klimatu wrogości i wzajemnych uprzedzeń. W trzeciej i ostatniej części ukazano z jednej strony przypadki, w których ks. Pochard rewiduje swoje poglądy w zetknięciu z profesjonalizmem i uczciwością napotkanych w podróży żydowskich oberżystów i kupców, a z drugiej konkretne momenty, w których dochodziło do eskalacji napięć w jego kontaktach z Żydami. Całość artykułu stanowi interesującą panoramę stosunków chrześcijańsko-żydowskich w pierwszej połowie XIX wieku, w której za istniejącą wymianą handlową i kontaktami o podłożu ekonomicznym nie idzie wymiana kulturalna.