Przyczyny, przebieg oraz implikacje konfliktu w Jemenie
PDF

Słowa kluczowe

Jemen
wojna
protesty
terroryzm
Huti

Jak cytować

Krzewińska, B. (2020). Przyczyny, przebieg oraz implikacje konfliktu w Jemenie. Refleksje. Pismo Naukowe studentów I doktorantów WNPiD UAM, (19-20), 235–255. https://doi.org/10.14746/r.2019.1.16

Abstrakt

W artykule przeprowadzono analizę przyczyn, przebiegu oraz skutków toczącego się od 2015 r. konfliktu w Jemenie. Wśród czynników, które doprowadziły do wybuchu wojny wskazano m.in. na ingerencję w sprawy wewnętrzne tego państwa Turcji i Wielkiej Brytanii, co doprowadziło do jego podziału na część północną oraz południową. Podkreślono również, że zjednoczony w 1990 r. Jemen jest destabilizowany przez działalność organizacji terrorystycznych oraz narastający konflikt między przedstawicielami ruchu Huti oraz sunnickimi władzami. Ponadto zaznaczono, iż ważnym wymiarem wojny w Jemenie jest rywalizacja Iranu i Arabii Saudyjskiej, które pretendują do roli hegemona w regionie bliskowschodnim. Artykuł zawiera także charakterystykę implikacji jemeńskiego konfliktu, czyli kryzysu humanitarnego oraz ekonomicznego.

https://doi.org/10.14746/r.2019.1.16
PDF

Bibliografia

Aboul Enein Y. (2004), The Egyptian Yemen War (1962–1967): Egyptian Perspectives on Guerilla Warfare, Infantry Magazine, Jan–Feb.

Al-Kaida przejęła 60 tys. miasto, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/al-kaida-przejela-60-tys-miasto,197472.html, 1.03.2019.

Al-Kaida zdobyła ważne miasto, Huti stracili pałac prezydencki, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/al-kaida-zdobyla-miasto-huti-wycofali-sie-zpalacu-prezydenckiego,530422.html, 1.03.2019.

Almost 100,000 flee Yemen in four months since fighting started, https://www.unhcr.org/news/latest/2015/8/55c0d5c09/100000-flee-yemen-four-months-sincefighting-started.html, 1.03.2019.

Anger in Yemen after UAE troops take over island of Socotra, famed as ‘most alien – looking place on Earth, https://www.scmp.com/news/world/africa/article/2144927/anger-yemen-after-uae-troops-take-over-island-socotra-famedmost, 1.03.2019.

Apele o pokój bezskuteczne. Kolejny dzień krwawych walk w Jemenie, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/w-jemenie-walki-mimo-apeli-o-pokoj-zestrony-onz-i-usa,881684.html, 1.03.2019.

Arabia Saudyjska nakazała wstrzymanie ofensywy na strategiczny port, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-arabia-saudyjska-nakazujewstrzymanie-ofensywy-na-al-hudajde,883995.html, 1.03.2019.

Arabia Saudyjska przerzuca wojska do Jemenu. Otoczyli główny port, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/arabia-saudyjska-przerzuca-wojska-do-jemenu,565615.html, 1.03.2019.

Arabia Saudyjska zerwała stosunki dyplomatyczne z Iranem, https://www.wprost.pl/swiat/528688/arabia-saudyjska-zerwala-stosunki-dyplomatyczne-z-iranem.html, 1.03.2019.

Arabowie przejęli irański kuter z bronią, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/wojna-w-jemenie-arabowie-przejeli-iranski-kuter-z-bronia-dlahutich,581603.html, 1.03.2019.

Atak na pałac prezydencki – uderzyli w trakcie modłów, https://wiadomosci.wp.pl/atakna-palac-prezydencki-uderzyli-w-trakcie-modlow-6082105361220737a,1.03.2019.

Baza nad strategiczną cieśniną w rękach Huti (2015), https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/huti-zajeli-baze-wojskowa-nad-strategiczna-ciesnina-balal-mandab,529457.html, 1.03.2019.

Bitwa o ważny jemeński port. Ruszyła ofensywa, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/ofensywa-na-wazny-port-opanowany-przez-rebeliantow-wjemenie,844908.html, 1.03.2019.

Bombardowanie Jemenu „zakończone sukcesem”. Czas na negocjacje, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/arabia-saudyjska-oglosila-sukces-operacjiwojskowej-w-jemenie,535497.html, 1.03.2019.

Boucek Ch. (2010), War in Saada: From Local Insurrection to National Challenge, https://carnegieendowment.org/files/war_in_saada.pdf.

Bryjka F. (2016), Saudyjsko-Irańska wojna zastępcza w Jemenie, w: M. Bodziany, D. Hofman, A. Kotasińska, M. Lubicz-Miszewski, A. Tichoniuk, Społeczeństwo a wojna: oblicza bezpieczeństwa w XX i XXI wieku, Wydawnictwo WSOWL, Wrocław.

Busky D. F. (2002), Communism in History and Theory: Asia, Africa and the Americas, Wydawnictwo Greenwood Publishing Group, Londyn.

Były prezydent Jemenu zabity. Huti: użyliśmy granatnika, potem go zastrzeliliśmy, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-byly-prezydent-zabityprzez-bojownikow-huti,795741.html, 1.03.2019.

Desant „niezidentyfikowanych żołnierzy” w Adenie. Al-Kaida uwolniła 300 więźniów, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-al-kaida-zdobylawiezienie-uwolnila-jednego-ze-swoich-szefow,529902.html, 1.03.2019.

Dymisja premiera i prezydenta. Rebelianci świętują, USA redukują personel ambasady, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/prezydent-i-premier-jemenu-podali-sie-do-dymisji,508425.html, 1.03.2019.

Easterly G. (2018), Before 2014: Yemen’s economy before the war, https://www.yemenpeaceproject.org/blog-x/2018/7/16/before-2014-yemens-economybefore-the-war.

Efekt rewolucji. Jeden kandydat z 99,8 proc. głosów, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/efekt-rewolucji-jeden-kandydat-z-99-8-proc-glosow,201765.html, 1.03.2019.

Egipt spłaca długi. Wysyła wojsko na nie swoją wojnę, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/egipskie-wojsko-w-jemenie-egipt-dolaczyl-do arabskiejkoalicji,575848.html, 1.03.2019.

Egzekucja szyickiego duchownego wywołała burzę. Atak na ambasadę Arabii Saudyjskiej w Teheranie, https://wiadomosci.onet.pl/swiat/egzekucja-szyickiego-duchownego-wywolala-burze-atak-na-ambasade-w-arabii-saudyjskiej/vj4m1w, 1.03.2019.

Guzikowska M. (2012), Jemen: Al-Kaida zmusza kobiety do noszenia nikabu, http://www.psz.pl/154-bliski-wschod/jemen-al-kaida-zmusza-kobiety-do-noszenia-nikabu.

Houthis Seize Strategic City in Yemen, Escalating Power Struggle, https://www.huffingtonpost.com/2015/03/22/houthi-yemen-fighting_n_6918306.html?guccounter=1&guce_referrer_us=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnLw&guce_referrer_cs=JgJjLNwd0J3ks38K1cQPRA, 1.03.2019.

Hurd R., Noakes G. (1994), North and South Yemen: Lead-up to the Break-up, https://www.wrmea.org/1994-july-august/north-and-south-yemen-lead-up-to-thebreak-up.html.

Jemen: Pierwsza pomoc humanitarna od ponad dwóch tygodni, https://naszdziennik.pl/swiat/191841,jemen-pierwsza-pomoc-humanitarna-od-ponad-dwochtygodni.html, 1.03.2019

Jemeńczycy wystrzelili scuda w Saudów, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemenczycy-wystrzelili-scuda-w-saudow,555885.html, 1.03.2019.

Kelley S. R. (2010), Egypt’s Air War in Yemen, https://apps.dtic.mil/dtic/tr/fulltextu2/1019031.pdf.

Kolejny dyktator na Bliskim Wschodzie traci władzę, https://wiadomosci.wp.pl/kolejny-dyktator-na-bliskim-wschodzie-traci-wladze-6082107816608897a, 1.03.2019.

Lister T. (2015), The war in Yemen is getting worse and a civilian catastrophe is looming, https://edition.cnn.com/2015/04/08/middleeast/yemen-saudi-6-thingslister/index.html, 1.03.2019.

Majka P. (2015), Między młotem a kowadłem. Historia Jemenu, https://histmag.org/Miedzy-mlotem-a-kowadlem.-Historia-Jemenu-3150, 1.03.2019.

Melvin D. (2015), UNICEF: Shipment of medical supplies, other aid reaches Yemen’s capital, https://edition.cnn.com/2015/04/10/middleeast/yemen-crisis/, 1.03.2019.

Miliony ludzi głodują, żywność zamknięta w magazynach. ONZ: zapasy zaczną wkrótce gnić, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/wojna-w-jemenie-magazyny-zywnosci-sa-niedostepne-ostrzega-onz,908534.html, 1.03.2019.

Młoda rewolucja na ugodę się nie zgadza, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/mloda-rewolucja-na-ugode-sie-nie-zgadza,191748.html, 1.03.2019.

Nalot na żałobników. Prawie 700 zabitych i rannych, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-nalot-na-zalobnikow-wielu-zabitych-i-rannych,682359.html, 2.03.2019.

Nie będzie rozmów z rebeliantami. Rząd Jemenu: to strata czasu, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/nie-bedzie-rozmow-z-szyickimi-rebeliantami,644683.html, 2.03.2019.

North Yemen Civil War (1962–1970), https://www.globalsecurity.org/military/world/war/yemen.htm.

NOTATKA BBN: Sytuacja w Jemenie, https://www.bbn.gov.pl/pl/prace-biura/publikacje/analizy-raporty-i-nota/6470,NOTATKA-BBN-Sytuacja-w-Jemenie.html,2.03.2019.

Obama wspiera działania wobec Jemenu. Amerykanie uratowali saudyjskich pilotów, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/konflikt-w-jemenie-obamapoparl-krola-arabii-saudyjskiej,528407.html, 2.03.2019.

Obce wojska mają się wycofać ze „smoczej wyspy”. „Kryzys się zakończył”, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-wojska-arabii-saudyjskiej-iemiratow-maja-wycofac-sie-z-sokotry,837053.html, 2.03.2019.

Odejdzie w świetle fleszy albo wcale. Dyplomaci uwięzieni, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/odejdzie-w-swietle-fleszy-albo-wcale-dyplomaciuwiezieni,171943.html, 2.03.2019.

O’Driscoll D. (2017), Violent Extremism and Terrorism in Yemen, https://assets.publishing.service.gov.uk/media/59ad50b540f0b6616a1cbd68/154-156-ViolentExtremism-and-Terrorism-in-Yemen.pdf.

ONZ dostarczy pomoc z Iranu do Jemenu. Przez saudyjską blokadę, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/onz-przejmie-iranska-pomoc-dla-jemenu,544800.html, 2.03.2019.

Opozycja jemeńska zaakceptowała plan rozwiązania kryzysu, https://wiadomosci.wp.pl/opozycja-jemenska-zaakceptowala-plan-rozwiazania-kryzysu6082107701290113a/komentarze, 2.03.2019.

Orkaby A. (2014), The international History of the Yemen Civil War, 1962–1968, Wydawnictwo Harvard University, Cambridge.

Pierwsza akcja specjalna autoryzowana przez Trumpa. Zginął komandos, samolot stracony, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-akcja-komandosow-usa-nie-w-pelni-sie-udala,711214.html, 2.03.2019.

Pierwsza akcja za prezydentury Trumpa zakończyła się cywilnymi ofiarami. Nie chcą kolejnych, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-wycofujepozwolenie-na-akcje-antyterrorystyczne-usa,713709.html, 2.03.2019.

Pięciodniowy rozejm wymuszony bombardowaniami, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/wszedl-w-zycie-pieciodniowy-rozejm-na-pomochumanitarna,541813.html, 2.03.2019.

„Początek procesu, którego końcowym rezultatem może być pokój w Jemenie”, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/szwecja-po-rozmowach-wrimbo-blizej-pokoju-w-jemenie,892078.html, 2.03.2019.

Polityczne trzęsienie ziemi w Zatoce Perskiej. Dlaczego państwa odcinają się od Kataru?, https://www.newsweek.pl/swiat/polityczne-trzesienie-ziemi-w-zatoceperskiej-dlaczego-panstwa-odcinaja-sie-od-kataru/dpcfymx, 2.03.2019.

Ponad ośmiu milionom Jemeńczyków grozi głód, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/glod-w-jemenie-zagrozonych-8-4-miliona-mieszkancow,840049.html, 2.03.2019.

„Ponury obraz”. 80 procent ludności potrzebuje pomocy, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/wojna-w-jemenie-pomocy-humanitarnej-potrzebuje80-procent-ludzi,911193.html, 2.03.2019.

Pół miliona dzieci zagrożonych śmiercią głodową, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/wojna-w-jemenie-pol-miliona-dzieci-gloduje,586703.html, 2.03.2019.

Prezydent Jemenu odda władzę, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/prezydent-jemenu-odda-wladze,167491.html, 2.03.2019.

Prezydent Jemenu odrzucił plan pokojowy ONZ, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-prezydent-odrzucil-plan-pokojowy-onz,687900.html, 2.03.2019.

Prezydent Jemenu „poważnie ranny”, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/prezydent-jemenu-powaznie-ranny,173861.html, 2.03.2019.

Prezydent ustąpi, bo boi się powtórki z Egiptu, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/prezydent-ustapi-bo-boi-sie-powtorki-z-egiptu,160606.html, 2.03.2019.

Profile: Al-Qaeda in the Arabian Peninsula, https://www.bbc.com/news/world-middle-east-11483095, 2.03.2019.

Profile: Yemen’s Ansar al-Sharia, https://www.bbc.com/news/world-middle-east17402856, 2.03.2019.

Profile: Yemen’s Houthi fighters, https://www.aljazeera.com/news/middleeast/2009/08/200981294214604934.html, 2.03.2019.

Protestowali przeciw prezydentowi. Zginęli, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-zeswiata,2/protestowali-przeciw-prezydentowi-zgineli,187633.html, 2.03.2019.

Próba przewrotu w Jemenie. Zajęli siedzibę rządu, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-separatysci-zajeli-siedzibe-rzadu-w-adenie,810249.html, 2.03.2019.

Przechwycili pocisk. Rebelianci celowali w pałac królewski, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/arabia-saudyjska-proba-ataku-na-palac-krolewski,799814.html, 2.03.2019.

Przywódca Hutich został męczennikiem, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/huti-saleh-al-samad-zginal-w-nalocie,831879.html, 2.03.2019.

Raubo J. (2014), Jemen – zapomniany aktor Arabskiej Wiosny, „Przegląd Politologiczny”, nr 14.

Rozejm w Jemenie zerwany „po kilkunastu minutach”, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-walki-w-hudajdzie-rozejm-zerwany-po-kilkunastuminutach,893280.html, 2.03.2019.

Salah zrzekł się władzy. Do kraju nie wróci?, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-zeswiata,2/salah-zrzekl-sie-wladzy-do-kraju-nie-wroci,191686.html, 2.03.2019.

Saudi ‘Decisive Storm’ waged to save Yemen, http://english.alarabiya.net/en/News/middle-east/2015/03/26/GCC-states-to-repel-Houthi-aggression-in-Yemenstatement-.html, 2.03.2019.

Saudis commit to fund aid appeal for Yemen: UN, http://post.jagran.com/saudis-commit-to-fund-aid-appeal-for-yemen-un-1429449797, 2.03.2019.

Saudowie przyjęli ostry kurs. Po egzekucjach wznowienie wojny w Jemenie, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-koniec-rozejmu-arabiasaudyjska-za-koncem-zawieszenia-broni,607531.html, 2.03.2019.

Separatyści zajęli Aden. Reuters: sojusz przeciwko Hutim zagrożony, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-separatysci-z-poludnia-zajeli-aden,810695.html, 2.03.2019.

Seven killed in Yemen market bombing blamed on Houthi rebels, https://thedefensepost.com/2019/01/29/yemen-mokha-market-bombing-houthis/, 2.03.2019.

Siły specjalne USA zabiły siedmiu bojowników Al-Kaidy w Jemenie (2017), https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-sily-specjalne-usa-zabilysiedmiu-bojownikow-al-kaidy,742523.html, 3.03.2019.

Stack L. (2009), Saudi air strike kills Yemen rebels as US drawn into fight, https://www.csmonitor.com/World/terrorism-security/2009/1221/Saudi-air-strikekills-Yemen-rebels-as-US-drawn-into-fight.

Starcie bliskowschodnich potęg. Iran oskarża Saudów o agresję, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/iran-ostro-protestuje-przeciwko-operacji-wjemenie,527824.html, 3.03.2019.

Suicide Attacks at Mosques in Yemen Kill More Than 130, https://www.nytimes.com/2015/03/21/world/middleeast/suicide-attacks-at-shiite-mosques-in-yemen.html, 3.03.2019.

Światowy Program Żywnościowy podwoi pomoc dla Jemenu, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-otrzyma-dwa-razy-wieksza-pomoc-humanitarna,882230.html, 3.03.2019.

Świętek H. (2017), Wojna w Jemenie – proxy war lub samospełniająca się przepowiednia, „Sprawy Międzynarodowe”, nr 1.

Tapia P. A. (2012), Guerre civile au Yemen du Nord (1962–1970), https://www.lesclesdumoyenorient.com/Guerre-civile-au-Yemen-du-Nord.html, 3.03.2019.

The ISIS Branch in Yemen and Its Role in the Power Struggles, https://www.terrorisminfo.org.il/Data/articles/Art_21106/E_156_16_1336461923.pdf, 3.03.2019.

Tłumy nie chcą układów z prezydentem, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/tlumy-nie-chca-ukladow-z-prezydentem,168945.html, 3.03.2019.

Trafiony kulą w głowę. Demonstranci giną w Egipcie, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/trafiony-kula-w-glowe-demonstranci-gina-w-egipcie,160066.html, 3.03.2019.

Usiedli do stołu z nadzieją na koniec wojny, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-usiedli-do-stolu-z-nadzieja-na-koniec-wojny,637727.html,3.03.2019.

USS Cole attack, https://www.britannica.com/event/USS-Cole-attack, 3.03.2019.

WHO i UNICEF: Jemen w obliczu największej epidemii cholery na świecie, http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C414754%2Cwho-i-unicef-jemenw-obliczu-najwiekszej-epidemii-cholery-na-swiecie.html, 3.03.2019.

„Wiatr w skrzydła Hutich”. Osiągnięcie pokoju będzie coraz trudniejsze, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/wojna-w-jemenie-urzednik-trumpao-wykorzystywaniu-jemenu-przez-iran,795943.html, 3.03.2019.

W nalocie zginęło 40 dzieci. Koalicja przyznaje: to był błąd, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-po-nalocie-na-autobus-szkolny-winnychtrzeba-ukarac,865470.html, 3.03.2019.

„Wojna praktycznie się skończyła dla naszych oddziałów”, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-zea-zmniejsza-zaangazowanie-wojnapraktycznie-sie-skonczyla,653056.html, 3.03.2019.

Wojsko w raju. Żołnierze z Emiratów na wyspie smoczych drzew, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-gubernator-sokotry-oskarza-zea-onaruszenie-suwerennosci,834932.html, 3.03.2019.

Yemen, http://pubdocs.worldbank.org/en/547461538076992798/mpo-am18-yemenyem-9-14-kc-new.pdf, 3.03.2019.

Yemen – World Bank report, https://tradingeconomics.com/yemen/gdp, 3.03.2019.

Yemen Natural Gas Production (Yearly, Cubic Meters), https://ycharts.com/indicators/yemen_natural_gas_production, 3.03.2019.

Yemen Oil Production (Yearly, Barrels per Day), https://ycharts.com/indicators/yemen_oil_production, 3.03.2019.

Yemen – Regional Overview, http://data.unhcr.org/yemen/regional.php, 26.12.2018.

Yemen says air raid kills two top al Qaeda militants, https://www.reuters.com/article/us-yemen/yemen-says-air-raid-kills-two-top-al-qaeda-militants-idUSTRE62D1TD20100314, 3.03.2019.

Yemen says Shi’ite rebels kill accused collaborator, https://www.eleconomista.es/global/noticias/2018441/03/10/Yemen-says-Shiite-rebels-kill-accused-collaborator.html, 3.03.2019.

Yemeni Civil War (1990–1994), https://www.globalsecurity.org/military/world/war/yemen1.htm, 3.03.2019.

Yemeni forces kill rebel cleric, http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/3643600.stm,3.03.2019.

Yemen’s al-Qaeda: Expanding the Base, https://www.crisisgroup.org/middle-eastnorth-africa/gulf-and-arabian-peninsula/yemen/174-yemen-s-al-qaeda-expanding-base, 3.03.2019.

Yemen’s rebels undefeated, https://web.archive.org/web/20070416192857/http://weekly.ahram.org.eg/2007/838/re8.htm, 3.03.2019.

Zabili w nalocie 140 żałobników. Przyznają: mieliśmy błędne informacje, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-saudyjska-koalicja-przyznaje-sie-do-bledu,684293.html, 3.03.2019.

zabitych, wybory zakończone, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/9-zabitych-wybory-zakonczone,201354.html, 3.03.2019.

Zamach na „Charlie Hebdo” (7 stycznia 2015), http://wyborcza.pl/1,134835,19102752,zamach-na-charlie-hebdo-7-stycznia-2015.html?disableRedirects=true, 3.03.2019.

Zawieszenie broni od 10 kwietnia, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/jemen-zapowiedz-zawieszenia-broni-od-10-kwietnia,629825.html, 3.03.2019.

Zmarło już ponad 2 tysiące osób. Epidemia się rozszerza, https://zdrowie.dziennik.pl/aktualnosci/zdjecia/575949,1,jemen-epidemia-cholery-wiecej-ofiarsmiertelnych-odkazanie-ulic.html, 3.03.2019.

„Zrzekam się władzy”. Kolejna udana rewolucja?, https://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/zrzekam-sie-wladzy-kolejna-udana-rewolucja,186819.html, 3.03.2019.