Słowa kluczowe
kryzys strefy euro
unia bankowa
Jak cytować
Abstrakt
W artykule zaprezentowane zostały geneza, proces legislacyjny, podstawy prawne, cele i zasady działania Unii Bankowej jako nowej struktury organizacyjnej Unii Gospodarczej i Walutowej. Omówione zostały również wynikające z reformy ustrojowej nowe uprawnienia instytucji ponadnarodowych i międzyrządowych Unii Europejskiej (Europejskiego Banku Centralnego, Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, Trybunału Obrachunkowego i Rady Unii Europejskiej), a także parlamentów narodowych w strefie euro.
Ustanowienie Unii Bankowej, która uzyska pełną zdolność do działania od 1 stycznia 2016 r., rodzi już dzisiaj wiele uzasadnionych wątpliwości. Najważniejszą z nich jest obawa, że pula środków finansowych, jakimi będzie ona dysponować, będzie zbyt mała w razie wybuchu nowego kryzysu finansowego w strefie euro. Argumenty te w pewnym stopniu osłabia fakt, że wydatki na restrukturyzację banków będą pochodziły głównie od ich akcjonariuszy i wierzycieli, następnie od posiadaczy depozytów powyżej 100 tys. euro, a dopiero w ostatniej kolejności od Jednolitego Funduszu Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji. Kolejną wątpliwość budzą ustrojowe rozwiązania przyjęte dla Unii Bankowej, ponieważ zapewniają one zwłaszcza Niemcom, ale także Francji, znaczący wpływ na jej funkcjonowanie. Niemcom udało się obwarować proces restrukturyzacji banków państw strefy euro licznymi zabezpieczeniami, które wzmacniają ich pozycję w procesie podejmowania decyzji (np. w Jednolitej Radzie ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji), ale także komplikują funkcjonowanie Unii Bankowej. Ponieważ Niemcy będą miały największy udział w Funduszu Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji, będą też mieć decydujący głos we wszystkich najważniejszych procesach upadłościowych, a w ślad za tym będą mogły wpływać na kierunek reform w państwach ogarniętych kryzysem finansowym. Można wręcz zaryzykować tezę, że Niemcy zyskały ekonomicznie i politycznie na przebiegu kryzysu zadłużeniowego strefy euro oraz na reformie ustrojowej strefy euro. Z kryzysu wyszły w zasadzie bez szwanku, a następnie w dużej mierze narzuciły sposób przeprowadzenia reformy ustrojowej strefy euro. Co najmniej doraźnie Niemcy wyrosły na jedynego obecnie lidera Unii Europejskiej.
Bibliografia
I. Źródła
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiającą ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniająca dyrektywę Rady nr 82/891 EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/24/WE, nr 2002/47/WE, nr 2004/25/WE, nr 2005/56/WE, nr 2007/36/WE, nr 2011/35/UE, nr 2012/30/UE i nr 2013/36/EU oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L, 2014, nr 173.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L, 2014, nr 173.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i uchylająca dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L, 2013, nr 176.
Komisja Europejska, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady, Plan działania na rzecz unii bankowej, Bruksela, 12 września 2012 r., COM(2012) 510 wersja ostateczna.
Komisja Europejska, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady, Plan działania na rzecz pogłębionej i rzeczywistej unii gospodarczej i walutowej. Otwarcie debaty europejskiej, Bruksela, 30 listopada 2012 r., COM(2012) 777.
Komisja Europejska, Notatka prasowa – Unia Bankowa: przywracamy stabilność finansową w strefie euro, Bruksela, 15 kwietnia 2014 r.
Porozumienie międzyinstytucjonalne między Parlamentem Europejskim a Europejskim Bankiem Centralnym w sprawie praktycznych zasad egzekwowania demokratycznej odpowiedzialności i sprawowania nadzoru nad wykonywaniem zadań powierzonych EBC w ramach jednolitego mechanizmu nadzorczego, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L, 2013, nr 320.
Posiedzenie Rady Europejskiej w dniach 13–14 grudnia 2012 r., Konkluzje, Bruksela, 14 grudnia 2012 r., EUCO 205/12.
Posiedzenie Rady Europejskiej w dniach 14–15 marca 2013 r., Konkluzje, Bruksela, 14 marca 2013 r., EUCO 23/13.
Posiedzenie Rady Europejskiej w dniach 20–21 marca 2014 r., Konkluzje, Bruksela, 21 marca 2014 r., EUCO 7/1/14, REV 1.
Posiedzenie Rady Europejskiej w dniach 27–28 czerwca 2013 r., Konkluzje, Bruksela, 28 czerwca 2013 r., EUCO 104/2/13, REV 2.
Rada Europejska, Przewodniczący, W kierunku faktycznej Unii Gospodarczej i Walutowej [Sprawozdanie końcowe], Bruksela, 5 grudnia 2012 r.
Rada Europejska, Przewodniczący, W kierunku faktycznej Unii Gospodarczej i Walutowej [Sprawozdanie końcowe], Bruksela, 5 grudnia 2012 r.
Rozporządzenie Europejskiego Banku Centralnego z dnia 16 kwietnia 2014 r. ustanawiające ramy współpracy pomiędzy Europejskim Bankiem Centralnym a właściwymi organami krajowymi w ramach Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego (Rozporządzenie ramowe w sprawie jednolitego mechanizmu nadzorczego), EBC 2014/17.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L, 2013, nr 176.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 października 2013 r., zmieniające rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego) w odniesieniu do powierzenia Europejskiemu Bankowi Centralnemu szczególnych zadań zgodnie z rozporządzeniem Rady UE nr 1024/2013, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L, 2013, nr 287.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lipca 2014 r. ustanawiające jednolite zasady oraz jednolitą procedurę restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji kredytowych i niektórych firm inwestycyjnych w ramach jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 1093/2010, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L, 2014, nr 225.
Rozporządzenie Rady z dnia 15 października 2013 r. powierzające Europejskiemu Bankowi Centralnemu szczególne zadania w odniesieniu do polityki związanej z nadzorem ostrożnościowym nad instytucjami kredytowymi, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L, 2013, nr 287.
Traktat z Lizbony (dalej – Traktat z Lizbony), zmieniający traktat o Unii Europejskiej i traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, podpisany w Lizbonie 13 grudnia 2007 r. (teksty skonsolidowane), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C, 2008, nr 115.
Umowa o przekazywaniu i uwspólnianiu składek na rzecz Jednolitego Funduszu Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji, Bruksela, 21 maja 2014 r., EU/SRF.
II. Artykuły
Bielecki T. (2014), Bankowe spory Europy, czyli trzy etapy unii bankowej, „Gazeta Wyborcza”, 17 lutego.
Legrain P. (2014), Fiskalny kolonializm eurostrefy, „The New York Times”, 27 kwietnia (przedruk w interia.pl, s. 1).
Popławski K. (2014), Kształt unii bankowej potwierdza uprzywilejowaną pozycję Berlina w strefie euro, Komentarz OSW, 10 stycznia.