Słowa kluczowe
miasto socjalistyczne
miasto nowoczesne
rozwój miast
Jak cytować
Abstrakt
Okres ponad 70, lat jaki upłynął od zakończenia II wojny światowej i mające w tym czasie miejsce przemiany: polityczne, społeczne i gospodarcze tworzą dobrą perspektywę czasową do syntezy zmian, jakie się dokonały. Zmiany te w sposób szczególny dotyczą miast, których rola ciągle silnie się zaznacza, nie tylko w gospodarce, ale także w życiu społecznym i kulturalnym współczesnego świata i kraju. W niniejszym artykule zarysowano, z perspektywy początków 2017 roku (wyznaczonego cezurą lat 1945–2016), „drogę przejścia” od tzw. „miasta socjalistycznego” do „nowoczesnego miasta XXI wieku”, przy pełnej świadomości tego, że zarówno termin „miasto socjalistyczne” jak i „miasto nowoczesne” (czy „postsocjalistyczne”) są pewnego rodzaju uproszczeniem dawnej i obecnej rzeczywistości. Skoncentrowano się przede wszystkim na ogólnej charakterystyce miast, ustrojowych podstawach rozwoju i zmian, kierunkach rozwoju gospodarczego i społecznego, zabudowie i strukturze przestrzennej miast oraz warunkach życia ludności, starając się uzyskać pewien uśredniony, ale zarazem ogólny obraz tego co było i tego co jest. Takie ujęcie było możliwe do realizacji bez wykonania specjalnych a przy wykorzystaniu wiedzy zawartej w dostępnej literaturze oraz własnego doświadczenia badawczego. Opracowanie ma wiec charakter przeglądowy odzwierciedlający, co jest oczywiste, punkt widzenia autora.Bibliografia
Buszko J. 1986. Historia Polski. T. 4. PWN. Warszawa.
Carter W.F, Maik W. (red.) 1999. Shock – shift in an enlarged Europe. Ashgate, Aldershot.
Chojnicki Z, Czyż T, Parysek J. 1999. Transformation and dillemas of the Polsh economy. [W:] W.F. Carter, W. Maik (red.), Shock – shift in an enlarged Europe. Ashgate, Aldershot, s. 7–26.
Domański R, 2012, Ewolucyjna gospodarka przestrzenna. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
Enyedi G. 1990. New basis for regional and urban policies in East-Central Europe. Centre for Regional Studies of Hungarian Academy of Science. Discussion Papers, 9. Pecs.
Friedmann J. 1995. Where we stand: a decade of the world city research. [W:] P.L. Knox, P.J. Taylor (red.), World cities in a world system. Cambridge University Press, Cambridge, s. 21–47.
Green Paper on territorial cohesion. 2008. European commission. DG Regional Policy, Brussels.
Hall P. 1996. The global city. Heinemann, London.
Harding A. 2007. Globalization. Spatial economic change and urban policy. [W:] What policies for globalizing cities? Rethinking the urban policy. Agenda. OECD Club de Madrid, Campo de las Nationes, Madrid, s. 44–73.
Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs. 1949. Książka i Wiedza, Warszawa.
Jałowiecki B. 1972. Miasto i społeczne problemy urbanizacji. PWN, Warszawa–Kraków.
Jałowiecki B., Szczepański M.S. 2002. Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Jażdżewska I. (red.) 2001. Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzenni miejskiej i jej przemiany. Uniwersytet Łódzki, Katedra Geografii Miast i Turyzmu, Łódź.
Knox P.L. 2002. World cities and the organization of global space. [W:] R.J. Johnston, P.J. Taylor, M.J. Watts (red.), Geographies of global change. Remapping the World. Blackwell, Oxford, s. 328–339.
Leipziger Charter on sustainable european cities. 2007. European Commission, European Urban Knowledge Network, Brussels.
Liszewski S. 2001. Model przemian przestrzeni miejskiej miasta postsocjalistycznego. [W:] I. Jażdżewska (red.), Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzenni miejskiej i jej przemiany. Uniwersytet Łódzki, Katedra Geografii Miast i Turyzmu, Łódź, s. 303–310.
Mc Neill D. 1999. Globalization and the European city. Cities, 16,3: 143–147.
Mała encyklopedia ekonomiczna 1962, PWE, Warszawa.
Mierzejewska L. 2009. Rozwój zrównoważony miasta: aspekty poznawcze i praktyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Mierzejewska L. 2011. W poszukiwanie nowych modeli rozwoju miast. [W:] J. Słodczyk, M. Śmigielska (red.), Procesy urbanizacji i ich uwarunkowania na początku XXI wieku. Studia Miejskie 4: 81–94.
Mierzejewska L., Parysek J. 2014a. Cities and their problems ay the start of the 21st Century (a Polish perspective). [W:] L. Mierzejewska, J. Parysek (red.), Cities in a Complex World: Problems, Challenges and Prospects, Bogucki Wydawnictwo Naukowe. Poznań: 15–26.
Mierzejewska L., Parysek J. 2014b. Integrated planning of the development of a city in terms of the diurnal activity of its residents. Bulletin of Geograph, Socio-Economic Series, 25: 143–153.
Modrzewski B. 2012. Urban design. Pojęcie i metody. [W:] J. Parysek (red.), Kształtowanie przestrzeni miejskiej. Aspekty teoretyczne i praktyczne. Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań–Kalisz, s. 58–79.
Parysek J. 1992. Polski przemysł a nowe warunki społeczno-ustrojowe. [W:] Z. Chojnicki (red.), Studia geograficzne przemian społeczno-gospodarczych. Biuletyn KPZK PAN, 159: 75–88.
Parysek J. 1993. Regionalne zróżnicowania rynków pracy w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych. [W:] J. Parysek (red.), Krajowy, regionalne i lokalne rynki pracy w Polsce. Biuletyn KPZK PAN, 161: 7–30.
Parysek J. 2002a. Metropolises and the processes of metropolitanisation. Geographia Polonica, 75/1: 25–42.
Parysek J. 2002b. Wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania transformacji przestrzenno-strukturalnej miast polskich w końcu XX wieku. [W:] J. Słodczyk (red.), Przemiany bazy ekonomicznej i struktury przestrzennej miast. Uniwersytet Opolski, Opole, s. 15–32.
Parysek J. 2004. The socio-economic and spatial transformation of Polish cities after 1989. [W:] M. Pak, D. Rebernik (red.), Cities in transition. Department of Geography. Faculty of Arts, Ljublana. University of Ljublana. Dela, 21: 109–120.
Parysek J. 2005a. Development of Polish Towns and Cities and Factors Affecting this Process at the Turn of the Century. [W:] E. Nowosielska, J. Parysek (red.), Cities in the transforming post-communist countries: ten years of economic, social and spatial experience. Geographia Polonica, 78, 1. Spring: 99–11.
Parysek J. 2005b. Miasta polskie na przełomie XX I XXI wieku: rozwój i przekształcenia strukturalne. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Parysek J. 2006a. The postwar rebulding and renewal of historic towns in Poland: Dillemas and problems. [W:] R.C.L. Gonzales (red.), Urban changes in different scales: systems and structures. Universidade de Santiago de Compostela, Santiago de Compostela, s. 711–724.
Parysek J. 2006b. Miasta polskie w procesie globalizacji. [W:] J. Słodczyk, E. Szafranek (red.), Kierunki przekształceń struktury społeczno-gospodarczej i społeczno-demograficznej miast. Uniwersytet Opolski, Opole, s. 11–32.
Parysek J. 2007a. Współczesne tendencje rozwoju metropolii: aspekty globalne i lokalne. [W:] J. Lach, M. Borowiec, T. Rachwał (red.), Procesy transformacji społeczno-ekonomicznych i przyrodniczych struktur przestrzennych. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Kraków, s. 130–140.
Parysek J. 2007b. Metropolitanisation from a Central – European perspective at the turn of the 21-st Century. [W:] J. Parysek, A. Toelle (red.), Urban development and urban governance. Quaestiones Geographicae, 26B: 85–96.
Parysek J. 2008. Urbanizacja i niektóre współczesne idee, koncepcje i modele planowania rozwoju miast. [W:] J. Słodczyk, M. Śmigielska (red.), Współczesne kierunki i wymiary procesów urbanizacji. Uniwersytet Opolski, Opole, s. 11–26.
Parysek J. 2010a. Rozwój miast a polityka miejska w Polsce po 1989 roku. [W:] S. Ciok, P. Migoń (red.), Przekształcenia struktur regionalnych. Aspekty społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze. Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Wrocław, s. 117–132.
Parysek J. 2010b. Urban policy in the context of contemporary urbanisation processes and development issues of Polish cities. Journal of Urban and Regional Analysis, II, 2: 33–44.
Parysek J. 2011. Współczesna polska suburbanizacja i polityka miejska (aktualność hipotez C. Colby’ego po 80 latach). [W:] K. Marciniak, K. Sikora, D. Sokołowski (red.), Koncepcje i problemy badawcze geografii. Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 313–330.
Parysek J. 2012. Współczesne miasta i problemy ich funkcjonowania i rozwoju. [W:] J. Parysek (red.), Kształtowanie przestrzeni miejskiej: aspekty teoretyczne i praktyczne. Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Pedagogiczno-Artystyczny, Poznań–Kalisz, s. 9–57.
Parysek J. 2013. Polityka miejska i współczesne problemy funkcjonowania i rozwoju miast. [W:] Gaczek (red.), Dynamiki, cele i polityka zintegrowanego rozwoju regionów. Aspekty teoretyczne i zarządzanie w przestrzeni. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 79–94.
Parysek J. 2014. Life of the city. [W:] L. Mierzejewska, J. Parysek (red.), Cities in a Complex World: Problems, Challenges and Prospects. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 213–224.
Parysek J., Mierzejewska L. 2005a. Two stages in postwar urbanisation in Poland: From socialist to postmodern urbanisation. [W:] Y. Murayama, G. Du (red.), Cities in global perspective: Diversity and transition. Rikkyo University with IGU Urban Commission, Tokyo, s. 72–82.
Parysek J., Mierzejewska L. 2005b. Między dezurbanizacją a reurbanizacją. [W:] I. Jażdżewska (red.), Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 47–56.
Parysek J., Mierzejewska L. 2009. Problemy funkcjonowania i rozwoju miast polskich z perspektywy 2009 roku. [W:] J. Parysek (red.), Wybrane problemy miast i aglomeracji miejskich na początku XXI wieku. Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Seria Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 6: 9–26.
Parysek J., Mierzejewska L. 2013. Życie miasta: studium Poznania. Miasto i jego mieszkańcy. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Parysek J., Mierzejewska L. 2014. Życie miasta: studium Poznania. Infrastruktura miejska. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Parysek J., Wdowicka M. 2002. Polish socio-economic transformation. Winners and losers at the local level. European Urban and Regional Studies, 9(1): 73–80.
Rykiel Z. 1999. Przemiany struktury społeczno-przestrzennej miasta polskiego a świadomość terytorialna jego mieszkańców. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa. Prace Geograficzne, 170.
Rykiel Z. 2002. Przemiany przestrzenne polskiego miasta postsocjalistycznego. [W:] J. Słodczyk (red.), Przemiany bazy ekonomicznej i struktury przestrzennej miast. Uniwersytet Opolski, Opole, s. 285–296.
Sassen S. 1991. The global cities. Princeton University Press, Princeton.
Słodczyk J. 2001. Przestrzeń miasta i jej przeobrażenia. Opole. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Studia i Monografie, 298.
Słodczyk J. 2010. Geneza i rozwój osiedli blokowych. [W:] I. Jażdżewska (red.), Osiedla blokowe w strukturze przestrzennej miast. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 11–26.
Szafrańska E. 2010. Wielkie osiedla mieszkaniowe w okresie transformacji – próba diagnozy i kierunki przemian na przykładzie Łodzi. [W:] I. Jażdżewska (red.), Osiedla blokowe w strukturze przestrzennej miast. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 219–236.
Szafrańska E. 2014. Transformation of large housing estates in post-socialist Łódź (Poland). Geographia Polonica, 87,1: 15–24.
Szczepański M.S. 1991. Miasto socjalistyczne i świat współczesny jego mieszkańców. Uniwersytet Warszawski, Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego. Warszawa. Rozwój Regionalny, Rozwój Lokalny, Samorząd Terytorialny, 32.
Taylor P.J, Walker D.R.F. 2001. World Cities. A first multivariate analysis of their service complex. Urban Studies, 38,1: 23–47.
Trzeciak M. 1988. Historia, psychika, architektura. PWN, Warszawa,
Tymowski M., Kieniewicz J, Holzer J. 1990. Historia Polski. Editions Spotkania. Warszawa.
Wdowicka M. 2007. Lokalizacja nowych osiedli mieszkaniowych w obszarze metropolitalnym Poznania. Biuletyn KPZK PAN, 232: 48–61.
Węcławowicz G. 2002. Przestrzeń i społeczeństwo współczesnej Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Węcławowicz G. 2003. Geografia społeczna miast. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Węcławowicz G., Łotocka M., Baucz A., 2010, Rozwój miast w Polsce. Raport wprowadzający Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
Wilczyński W. 1992. Trudny powrót Polski do gospodarki rynkowej (warunki przezwyciężenia zapaści gospodarczej). [W:] W. Dymarski (red.), Drogi wyjścia z polskiego kryzysu gospodarczego. PWN, Warszawa–Poznań.