Słowa kluczowe
miasto
studia miejskie
polityka miejska
Polska
Jak cytować
Abstrakt
Praktyka rewitalizacji miast w Polsce odbiega od treści tego pojęcia, przywoływanego w licznych publikacjach naukowych i eksperckich. Jest ona na ogół określana jako proces oparty na wszechstronnej i zintegrowanej wizji oraz działaniach, które prowadzą do rozwiązania problemów miast i dążą do trwałej poprawy warunków ekonomicznych, fizycznych, społecznych i środowiskowych na obszarze, który jest przedmiotem zmiany. Jego praktyczna strona odbiega jednak od tego, czym rewitalizacja być powinna. W niniejszym artykule podejmuje się próbę zidentyfikowania głównych problemów rewitalizacji miast w Polsce, które są jednocześnie kluczowymi wyzwaniami dla polityki miejskiej. Opisane problemy i wyzwania dotyczą (1) ograniczonych środków finansowych na działania rewitalizacyjne, (2) dużego rozproszenia przestrzennego interwencji, (3) gentryfikacji i działań spekulacyjnych na obszarach rewitalizacji oraz (4) partycypacji społecznej i współpracy różnych grup interesariuszy w programowaniu i realizacji polityki rewitalizacyjnej.Bibliografia
Beatty C., Foden M., Lawless P., Wilson I. 2010. Area-based regeneration partnerships and the role of central government: the New Deal for Communities programme in England. Policy & Politics, 38, 2: 235–251.
Billert A. 2012. Założenia, modele i planowanie polityki rozwoju miast. Próba konfrontacji dwóch światów jednej Unii Europejskiej. [W:] K. Derejski, J. Kubera, S. Lisiecki, R. Macyra (red.), Deklinacja odnowy miast. Z dyskusji nad rewitalizacją w Polsce. Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych, Poznań, 21–53.
Butler T. 2007. Re-urbanizing London Docklands: Gentrification, Suburbanization or New Urbanism? International Journal of Urban and Regional Research, 31, 4: 759–781.
Główne problemy i wyzwania rewitalizacji miast w Polsce 43
Church A. 1988. Urban regeneration in London Docklands: a five-year policy review. Environment and Planning C: Government and Policy, 6: 187–208.
Ciesiółka P. 2013. Proces rewitalizacji miast i gmin aglomeracji poznańskiej. Planowanie i zarządzanie. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Ciesiółka P. 2014. Rewitalizacja jako element polityki rozwoju aglomeracji poznańskiej. Problemy Rozwoju Miast, 2: 17–30.
Ciesiółka P., Jaroszewska E. 2010. Strategie rewitalizacji w „kurczących się” miastach – doświadczenia europejskie. Problemy Rozwoju Miast, 3: 13–21.
Ciesiółka P., Kudłak R. (red.) 2015. Diagnoza rewitalizacji miast w województwie wielkopolskim. Wielkopolskie Regionalne Obserwatorium Terytorialne, Poznań.
Couch C. 1990. Urban Renewal Theory and Practice. Macmillan, Basingstoke.
Couch C., Fraser C., Percy S. 2003. Urban Regeneration in Europe. Blackwell, Oxford.
Couch C, Sykes O., Börstinghaus W. 2011. Thirty years of urban regeneration in Britain, Germany and France: The importance of context and path dependency. Progress in Planning, 75: 1–52.
Ewaluacja wpływu projektów rewitalizacyjnych realizowanych w ramach RPO WK-P na lata 2007–2013 na poprawę sytuacji społeczno-gospodarczej obszarów objętych rewitalizacją. 2013. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Toruń.
Hibbitt K., Jones P., Meegan R. 2001. Tackling Social Exclusion: The Role of Social Capital in Urban Regeneration on Merseyside – From Mistrust to Trust? European Planning Studies, 9, 2: 141–161.
Groyecka D. 2014. Gentryfikacja Berlina. Od życia na podsłuchu do kultury caffè latte. Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Grzeszczak J. 2010. Gentryfikacja osadnictwa. Charakterystyka, rozwój koncepcji badawczej i przegląd wyjaśnień. Monografie IGiPZ PAN, 11.
Guzik R. (red.) 2009. Rewitalizacja miast w Wielkiej Brytanii. Instytut Rozwoju Miast, Kraków.
Hall T. 2006. Urban Geography. 3rd ed. Routledge Contemporary Human Geography Series. Routledge, Abingdon.
Haase A., Herfert G., Kabisch S., Steinführer A. 2012. Reurbanizing Leipzig (Germany): Context Conditions and Residential Actors (2000–2007). European Planning Studies, 20, 7: 1173–1196.
Jadach-Sepioło A. 2008. Ewolucja polityki rewitalizacji we Francji i Wielkiej Brytanii w II połowie XX wieku. Problemy Rozwoju Miast, 2–4: 30–41.
Jadach-Sepioło A., Krawczyk N. 2009. Ewolucja polityki rewitalizacji i polityki miejskiej. [W:] M. Bryx, A. Jadach-Sepioło (red.), Rewitalizacja miast w Niemczech. Biblioteka IRM, 3: 27–41.
Jadach-Sepioło A., Krystek-Kucewicz B. 2016. Dobór wskaźników zjawisk kryzysowych – stan zaawansowania procesu delimitacji obszarów rewitalizacji w polskich miastach. Problemy Rozwoju Miast, 13, 4: 31–40.
Jarczewski W. 2012. Regionalne polityki rewitalizacji – wnioski okresu programowania 2014–2010. Problemy Rozwoju Miast, 4: 5–11.
Jarczewski W., Dej M. 2015. Rewitalizacja 2.0. Działania rewitalizacyjne w regionalnych programach operacyjnych 2007–2013 – ocena w kontekście nowego okresu programowania. Studia Regionalne i Lokalne, 1: 104–122.
Jaskólski M.W., Smolarski M. 2016. Rewitalizacja i gentryfikacja jako procesy sprzężone na wrocławskim Nadodrzu. Studia Miejskie, 22: 103–116.
Kaźmierczak B., Nowak M., Palicki S., Pazder D. 2011. Oceny rewitalizacji. Studium zmian na poznańskiej Śródce. Wydawnictwo Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań.
Kierunki i zasady wspierania działań społecznych ukierunkowanych na aktywizację społeczną i gospodarczą zdegradowanych obszarów miejskich w subregionalnych i regionalnych ośrodkach rozwojowych województwa pomorskiego w kontekście perspektywy finansowej UE 2014–2020. 2014. Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk.
Kołsut B., Ciesiółka P., Kudłak R. 2017. Działania rewitalizacyjne w miastach województwa wielkopolskiego w latach 1999–2015 oraz ich efekty. Studia Regionalne i Lokalne, 2(68): 50–68.
Kozak M. 2014. Rewitalizacja w praktyce polityki spójności. Problemy Rozwoju Miast, 2: 71–80.
Krajowa Polityka Miejska 2023. 2015. Dokument przyjęty uchwałą Rady Ministrów w dniu 20 października 2015 r. (https://www.mr.gov.pl/media/11579/Krajowa_Polityka_Miejska_2023.pdf; dostęp: 20.06.2017).
Lang T. 2005. Insights in the British debate about urban decline and urban regeneration. Working Paper. Leibniz Institute for Regional Development and Structural Planning, Erkner.
Lawless P. 2006. Area-based Urban Interventions: Rationale and Outcomes: The New Deal for Communities Programme in England. Urban Studies, 43, 11: 1991–2011.
Lawless P. 2011. Understanding the scale and nature of outcome change in area-regeneration programmes: evidence from the New Deal for Communities programme in England. Environment and Planning C: Government and Policy, 29: 520–532.
Leclerc R., Draffan D. 1984. The Glasgow Eastern Area Renewal Project. Town Planning Review, 55(3): 335–351.
Liebmann H., Kuder T. 2012. Pathways and Strategies of Urban Regeneration – Deindustrialized Cities in Eastern Germany. European Planning Studies, 20, 7: 1155–1172.
Lisowski A. 1999. Koncepcja gentryfikacji jako przejaw tendencji integracji w geografii miast. [W:] Zróżnicowanie przestrzenne struktur społecznych w dużych miastach. XII Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Katedra Geografii Miast i Turyzmu Uniwersytetu Łódzkiego, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, s. 23–32.
van Meerkerk I., Boonstra B., Edelenbos J. 2013. Self-Organization in Urban Regeneration: A Two-Case Comparative Research. European Planning Studies, 21, 10: 1630–1652.
Mehdipanah R., Malmusi D., Muntaner C., Borrell C. 2013. An evaluation of an urban renewal program and its effects on neighborhood resident’s overall wellbeing using concept mapping. Health & Place, 23: 9–17.
Nijkamp P., van der Burch M., Vindigni G. 2002. A Comparative Institutional Evaluation of Public– Private Partnerships in Dutch Urban Land-use and Revitalisation Projects. Urban Studies, 39, 10: 1865–1880.
Nowak M. 2014. Śródka po siedmiu latach rewitalizacji. Metateoretyczny wtręt i interpretacja socjologii procesu ożywiania miasta. [W:] K. Derejski i in. (red.), Nowe życie w mieście? Dylematy rewitalizacji. Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań, s. 49–70.
Narodowy Plan Rewitalizacji 2022. Założenia, 2014 (http://mib.gov.pl/files/0/1796888/NarodowyPlanRewitalizacjiZalozenia062014.pdf; dostęp: 3.08.2017).
Ocena skuteczności zastosowania wybranych mechanizmów programowych wpływających na efekty wdrażania Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego, w tym planów rozwoju uzdrowisk oraz programów rewitalizacji, 2012. Instytut Rozwoju Miast, Kraków (http://www.fundusze20072013.malopolska.pl/mrpo/Documents/dokumenty-programowe/ewaluacja/2013/XVIII-rewitalizacja.pdf; dostęp: 3.08.2017).
Palicki S. 2011. Dane i interpretacje ekonomiczne. [W:] B. Kaźmierczak, M. Nowak, S. Palicki, D. Pazder (red.), Oceny rewitalizacji. Studium zmian na poznańskiej Śródce. Wydawnictwo Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań, s. 65–87.
Palicki S. 2013. Rewitalizacja a rynek nieruchomości mieszkaniowych. Przypadek poznańskiej Śródki. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 75, 3: 209–228.
Parysek J.J. 2015. Rewitalizacja miast w Polsce: wczoraj, dziś i być może jutro. Studia Miejskie, 17: 9–25.
Parysek J.J. 2016. O najbliższej przyszłości rewitalizacji w Polsce: pragmatycznie i prognostycznie. Problemy Rozwoju Miast, 13, 4: 5–17.
Płoszaj A. 2011. Rewitalizacja miast w polityce spójności 2004–2006. Studia Regionalne i Lokalne, Wydanie Specjalne: 84–97.
Podbrez L., Szwarc-Gosiewska N. 2010. Rewitalizacja obszarów kryzysowych w Poznaniu. [W:] A. Muzioł-Węcławowicz (red.), Przykłady rewitalizacji miast. Seria Rewitalizacja Miast Polskich, 12: 173–197.
Premier w Łodzi: ubiegamy się o Małe Expo poświęcone rewitalizacji. 2013 (https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/aktualnosci/premier-w-lodzi-ubiegamy-sie-male-expo-poswiecone-rewitalizacji.html; dostęp: 3.08.2017).
Programowanie perspektywy finansowej 2014–2020. Umowa partnerstwa. Dokument przyjęty 23 maja 2014 r. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju.
Rewitalizacja obszarów zdegradowanych – ocena procesu i identyfikacja pożądanych kierunków działania podmiotów publicznych i prywatnych w województwie śląskim. 2011. Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, Katowice.
Roberts P. 2000. The Evolution, Definition and Purpose of Urban Regeneration. [W:] P. Roberts, H. Sykes (red.), Urban Regeneration: A Handbook. SAGE, London, s. 9–36.
Roberts P., Sykes H. (red.) 2000. Urban Regeneration: A Handbook. SAGE, London.
Siemiński W. 2009. Efekty rewitalizacji miast podjętej w wyniku wsparcia Unii Europejskiej w okresie finansowania 2004–2006. Samorząd Terytorialny, 5: 17–42.
Siemiński W., Topczewska T. 2009. Rewitalizacja miast w Polsce przy wsparciu funduszami UE w latach 2004–2008. Wydawnictwo Difin, Warszawa.
Skalski K. 2009. Rewitalizacja we Francji. Zarządzanie przekształceniami obszarów kryzysowych w miastach. Instytut Rozwoju Miast, Kraków.
Städtebaulicher Investitions und Förderbedarf 2007 bis 2013 in Deutschland. 2008. Forschungen Heft, 132. Bundesamt für Bauwesen und Raumordnung (http://www.staedtebaufoerderung.info/StBauF/SharedDocs/Publikationen/StBauF/Forschungen132.pdf?__blob=publicationFile&v=1; dostęp: 2.08.2017).
SZOOP dolnośląskie. 2017. Załącznik do uchwały nr 3995/V/17 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 26 czerwca 2017 r.
SZOOP kujawsko-pomorskie. 2017. Wersja przyjęta uchwałą nr 4/133/17 Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 1 lutego 2017 r.
SZOOP lubelskie. 2017. Załącznik nr 2 do uchwały nr CXCVIII/3995/2017 Zarządu Województwa Lubelskiego z dnia 18 lipca 2017 r.
SZOOP lubuskie. 2017. Wersja nr 27 opublikowana w komunikacie nr 12/2017 Zarządu Województwa Lubuskiego z dnia 27 czerwca 2017 r.
SZOOP łódzkie. 2017. Załącznik do uchwały nr 829/17 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 27 czerwca 2017 r.
SZOOP małopolskie. 2017. Wersja aktualna na dzień uchwalenia zmiany uchwałą Zarządu Województwa Małopolskiego nr 1119/17 z dnia 11 lipca 2017 r
SZOOP mazowieckie. 2017. Załącznik nr 1 do uchwały nr 1123/260/17 Zarządu Województwa Mazowieckiego z dnia 18 lipca 2017 r.
SZOOP opolskie. 2017. Załącznik nr 1 do uchwały nr 3731/2017 Zarządu Województwa Opolskiego z dnia 8 maja 2017 r.
SZOOP podlaskie. 2017. Załącznik nr 1 do uchwały nr 227/3069/2017 Zarządu Województwa Podlaskiego z dnia 18 lipca 2017 r.
SZOOP podkarpackie. 2017. Załącznik nr 1 do uchwały nr 319/6684/17 Zarządu Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 2017 r.
SZOOP pomorskie. 2017. Załącznik nr 2a do uchwały nr 680/244/17 Zarządu Województwa Pomorskiego z dnia 20 czerwca 2017 r.
SZOOP śląskie. 2017. Wersja 10.0 przyjęta uchwałą Zarządu Województwa Śląskiego z dnia 11 lipca 2017 roku.
SZOOP świętokrzyskie. 2017. Uchwała nr 2600/2017 Zarządu Województwa Świętokrzyskiego z dnia 26 maja 2017 r.
SZOOP warmińsko-mazurskie. 2017. Wersja z 25 maja 2017 r.
SZOOP wielkopolskie. 2017. Wersja 1.27 przyjęta przez Zarząd Województwa Wielkopolskiego w dniu 26 maja 2017 r.
SZOOP zachodniopomorskie. 2017.
Tallon A. 2010. Urban Regeneration in the UK. Routledge, London, New York.
Tölle A. 2007. Proces rewitalizacji miasta na przykładzie Poznania. Studia Regionalne i Lokalne, 2: 46–58.
Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz.U. 2015 poz. 1777 z późn. zm.).
Wannop U. 1990. The Glasgow Eastern Area Renewal (GEAR) Project: a perspective on the management of urban regeneration. Town Planning Review, 61(4): 455–474.
Ziobrowski Z. 2010. Wstęp. [W:] Z. Ziobrowski, W. Jarczewski (red.), Rewitalizacja miast polskich – diagnoza. Instytut Rozwoju Miast. Seria Rewitalizacja Miast Polskich, 8: 9–11.
Znaczenie projektów realizowanych w ramach RPO WP dla rozwoju miast województwa podkarpackiego. 2012. Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, Rzeszów.