Słowa kluczowe
odnowa miast
przestrzeń miejska
koncepcja produkcyjna
koncepcja konsumpcyjna
Jak cytować
Abstrakt
Zasadniczym celem artykułu jest podsumowanie aktualnego stanu wiedzy na temat procesu gentryfikacji w polskiej i zagranicznej literaturze, a także podjęcie dyskusji nad barierami podejmowania badań w tym zakresie. W artykule przedstawiono kluczowe sposoby definiowania gentryfikacji, koncepcje wyjaśniające oraz zarysowano istotę procesu. Niewątpliwie gentryfikacja staje się istotnym nurtem badań miejskich i nie tylko. Badacze zauważają w niej kluczowy czynnik restrukturyzacji miast postindustrialnych. W polskich badaniach nadal zauważany jest niedobór ekonomicznego podejścia do analizowania procesu, a także wypracowanych podstaw metodologicznych i teoretycznych. Bariery stanowią przede wszystkim: chaos terminologiczny, problem z ustaleniem aktorów gentryfikacji i wartościowaniem procesu oraz mnogość podejść badawczych i trudny dostęp do niektórych danych.Bibliografia
Atkinson R. 2003. Introduction. Misunderstood saviour or vengeful wrecker? The many meanings and problems of gentrification. Urban Studies, 40, 12: 2343–2350.
Atkinson R. 2004. The evidence on the impact of gentrification: new lessons for the urban renaissance? International Journal of Housing Policy, 4(1): 107–131.
Atkinson R., Bridge G. (red.) 2005. Gentrification in a global context: the new urban colonialism. Routledge, London.
Bajerski A. 2015. Student jako użytkownik miasta: brytyjskie doświadczenia studentyfikacji. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, (31): 47–56.
Beauregard R.A. 1986. The chaos and complexity of gentrification. [W:] N. Smith, P. Williams (red.), Gentrification of the City. Allen and Unwin, London, s. 35–55.
Bourne L.S. 1993. The demise of gentrification? A commentary and prospective view. Urban Geography, 14, 1: 95–107.
Butler T., Lees L. 2006. Super-gentrification in Barnsbury, London: globalization and gentrifying global elites at the neighbourhood level. Transactions of the Institute of British Geographers, 31(4): 467–487.
Caulfield J. 1989. “Gentrification” and desire. Canadian Review of Sociology and Anthropology, 26, 4: 617–632.
Caulfield J. 1994. City form and everyday life: Toronto’s gentrification and critical social practice. University of Toronto Press, Toronto.
Charles S.L. 2011. Suburban gentrification: Understanding the determinants of single-family residential redevelopment, a case study of the inner-ring suburbs of Chicago, IL 2000–2010. Joint Center for Housing Studies of Harvard University, Cambridge, MA.
Charles S.L. 2013. Understanding the determinants of single-family residential redevelopment in the inner-ring suburbs of Chicago. Urban Studies, 50(8): 1505–1522.
Checker M. 2011. Wiped out by the “greenwave”: Environmental gentrification and the paradoxical politics of urban sustainability. City & Society, 23(2): 210–229.
Ciesiółka P. 2009. Gentryfikacja jako efekt rewitalizacji. Przykład Poznania (http://www.urbanistyka.info/content/gentryfikacja-jako-efekt-rewitalizacji-przyk%C5%82ad-poznania; dostęp: 13.06. 2017).
Clark E. 1988. The rent gap and transformation of the built environment: case studies in Malmö 1860–1985. Geografiska Annaler B, Human Geography, 70 B, 2: 241–254.
Curran W., Hamilton T. 2012. Just green enough: contesting environmental gentrification in Greenpoint, Brooklyn. Local Environment, 17(9): 1027–1042.
Davidson M. 2008. Spoiled mixture: where does state-led positive’ gentiification end? Urban Studies, 45, 12: 2385–2405.
Davidson M., Lees L. 2005. New-build gentrification’ and London’s riverside renaissance. Environment and Planning A, 37, 7: 1165–1190.
Drozda Ł. 2017. Uszlachetniając przestrzeń. Jak działa gentryfikacja i jak się ją mierzy. Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa.
Działek J., Murzyn-Kupisz M. 2014. Young artists and the development of artistic quarters in Polish cities. Belgeo. Revue belge de géographie, (3): 1–30.
Dzieciuchowicz J. 1995. Determinanty demograficzne i spoleczno-ekonomiczne redystrybucji przestrzennej ludności aglomeracji miejskich. Przykład aglomeracji łódzkiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Fereński J.P., Kwaśny B. 2013. O (nie)niewinności pojęć. Gentryfikacja w dyskursie o procesach globalnych i jej ideologiczne konteksty. Kultura–Historia–Globalizacja, 14: 69–89.
Florida R. 2010. Narodziny klasy kreatywnej. Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.
Gądecki J. 2013. Odkrywając miasto idealne? Marginalna gentryfikacja starej części dzielnicy Nowa Huta. Studia Regionalne i Lokalne, 4/54: 64–81.
Ghose R. 2004. Big sky or big sprawl? Rural gentrification and the changing cultural landscape of Missoula. Urban Geography, 25(6): 528–549.
Glass R. 1964. Introduction. Aspects of change. [W:] London. Aspects of change. Centre for Urban Studies Report, 3: 8–42.
Górczyńska M. 2011. Zmiany zróżnicowań społecznych i przestrzennych w wybranych dzielnicach Warszawy i aglomeracji paryskiej: dynamika i aktorzy. IGiPZ PAN. Vol. 2. Warszawa.
Górczyńska M. 2012. Procesy zmian społecznych w przestrzeni Warszawy. Gentryfikacja, embourgeoisement czy redevelopment. Procesy gentryfikacji w mieście. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, s. 245–255.
Górczyńska M. 2015. Gentryfikacja w polskim kontekście: krytyczny przegląd koncepcji wyjaśniających. Przegląd Geograficzny: 589–611.
Górczyńska M. 2017. Mechanisms of property ownership change and social change in inner-city Warsaw (Poland). Urban Studies: 1–18.
Gould K., Lewis T. 2012. The Environmental Injustice of Green Gentrification: The Case of Brooklyn’s Prospect Park. [W:] J. DeSena, T. Shortell (red.), The World in Brooklyn: Gentrification, Immigration, and Ethnic Politics in a Global City. Lexington Books, Lanham, MD, s. 113–146.
Grabkowska M. 2015. Between gentrification and reurbanisation: The participatory dimension of bottom-up regeneration in Gdańsk, Poland. Geografie, 120(2): 210–225.
Grzeszczak J. 2010. Gentryfikacja osadnictwa. Charakterystyka, rozwój koncepcji badawczej i przegląd wyjaśnień. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, Warszawa.
Grzeszczak J. 2013. Jak się mierzy gentryfikację. [W:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście. Cz. I. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 23–41.
Hackworth J., Smith N. 2001. The changing state of gentrification. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 92, 4: 464–477.
Hamnett C. 1984. Gentrification and residential location theory: a review and assessment. [W:] D.T. Herbert, R.J. Johnston (red.), Geography and the urban environment: progress in research and applications. Vol. 6. Wiley and Sons, London, s. 283–322.
Hamnett C. 1991. The blind men and the elephant: the explanation of gentrification. Transactions of the Institute of British Geographers, 16, 2: 173–189.
Hamnett C. 1992. Gentrifiers or lemmings? A response to Neil Smith. Transactions of the Institute of British Geographers, 17(1): 116–119.
Hochstenbach C. 2017. State-led gentrification and the changing geography of market-oriented housing policies. Housing, Theory and Society, 34(4): 399–419.
Hwang J., Sampson R.J. 2014. Divergent pathways of gentrification: Racial inequality and the social order of renewal in Chicago neighborhoods. American Sociological Review, 79(4): 726–751.
Iwański M., Jakubowicz R. 2010. Rewitalizacja czy gentryfikacja poznańskiego Chwaliszewa? KontenerART (http://www.e-splot.pl/?pid=articles&id=778; dostęp: 13.06.2017).
Jadach-Sepioło A. 2007a. Gentryfikacja miast. Problemy Rozwoju Miast, 3: 66–79.
Jadach-Sepioło A. 2007b. Metody badawcze w analizie procesu gentryfikacji w miastach postsocjalistycznych. [W:] M. Madurowicz (red.), Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej. Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa, s. 111–122.
Jadach-Sepioło A. 2009. Gentryfikacja w kontekście rewitalizacji. [W:] A. Zborowski (red.), Demograficzne i społeczne uwarunkowania rewitalizacji miast w Polsce. Rewitalizacja Miast Polskich, 5: 125–135.
Jakóbczyk-Gryszkiewicz J. 2013. Procesy studentyfikacji w Łodzi. [W:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji. Cz. II. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 95–107.
Jałowiecki B. 1999. Współczesne przekształcenia struktury osadniczej i przestrzeni miejskiej. Biuletyn KPZK PAN, 186: 27–76.
Jałowiecki B., Szczepański M.S. 2006. Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Jaskólski M., Smolarski M. 2016. Rewitalizacja i gentryfikacja jako procesy sprzężone na wrocławskim Nadodrzu. Studia Miejskie, 22: 103–116.
Juskowiak P. 2012. Gentryfikacja jako gentryfikacja. Artystyczny sposób produkcji i restrukturyzacji miast. [W:] K. Sikorska, M. Kosińska, A. Skórzyńska (red.), Artysta–kurator–instytucja–odbiorca. Przestrzenie autonomii i modele krytyki. Galeria Miejska Arsenał, Poznań.
Karwińska A. 2008. Gospodarka przestrzenna. Uwarunkowania społeczno-kulturowe. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kerstein R. 1990. Stage models of gentrification: an examination. Urban Affairs Quarterly, 25, 4: 620–639.
Korenik S., Rogowska M. 2011. Gentryfikacja jako zjawisko kształtujące przeobrażenia przestrzeni miejskiej. [W:] Rewitalizacja, gentryfikacja i problemy rozwoju małych miast. Studia PAN KPZK, 136: 9–27.
Kotus J., Rzeszewski M. 2013. Between disorder and livability. Case of one street in post-socialist city. Cities, 32: 123–134.
Kovács Z., Wiessner R., Zischner R. 2013. Urban renewal in the inner city of Budapest: Gentrification from a post-socialist perspective. Urban Studies, 50(1): 22–38.
Król D. 2009. Czym jest gentryfikacja i jak może zniszczyć twoje życie? (http://www.rozbrat.org/publicystyka/walka-klas/294-czym-jest-gentryfikacja-i-jak-moze-zniszczyc-twoje-zycie; dostęp: 13.06.2017).
Langegger S., Koester S. 2016. Invisible homelessness: anonymity, exposure, and the right to the city. Urban Geography, 37(7): 1030–1048.
Lees L. 2000. A reappraisal of gentrification: towards a ‘geography of gentrification’. Progress in Human Geography, 24, 3: 389–408.
Lees L. 2003. Super-gentrification: the case of Brooklyn Heights. Urban Studies, 40, 12: 2487–2509.
Lees L. (red.) 2004. The emancipatory city? Paradoxes and possibilities. Sage, London.
Lees L. 2012. The geography of gentrification: Thinking through comparative urbanism. Progress in Human Geography, 36(2): 155–171.
Lees L. 2014. The urban injustices of new Labour’s “New Urban Renewal”: The case of the Aylesbury Estate in London. Antipode, 46(4): 921–947.
Lees L., Annunziata S., Rivas-Alonso C. 2017. Resisting Planetary Gentrification: The Value of Survivability in the Fight to Stay Put. Annals of the American Association of Geographers: 1–10.
Lees L., Ferreri M. 2016. Resisting gentrification on its final frontiers: Learning from the Heygate Estate in London (1974–2013). Cities, 57: 14–24.
Lees L., Ley D. 2008. Introduction to Special issue on gentrification and public policy. Urban Studies, 45, 12: 2379–2384.
Lees L., Slater T., Wyly E. 2008. Gentrification. Routledge, New York–London.
Ley D. 1980. Liberal ideology and the postindustrial city. Annals of the Association of American Geographers, 70, 2: 238–258.
Ley D. 1986. Alternative explanations for inner-city gentrification: a Canadian assessment. Annals of the Association of American Geographers, 76, 4: 521–535.
Ley D. 1993. Gentrification in recession: social change in six Canadian inner cities 1981–1986. Urban Geography, 13, 3: 230–256.
Ley D. 2003. Artists, aestheticisation and the field of gentrification. Urban Studies, 40, 12: 2527–2544.
Lignarski Z. 2014. Gentryfikacja – zarys problemu. Szturm, 1 (http://www.nacjonalista.pl/2014/11/ 15/zbigniew-lignarski-gentryfikacja-zarys-problemu/; dostęp: 13.06.2017).
Lisowski A. 1999. Koncepcja gentryfikacji jako przejaw tendencji integracji w geografii miast. [W:] J. Karczmarek (red.), XI Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Zróżnicowanie przestrzenne struktur społecznych w dużych miastach. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 23–32.
Lorens P. 2007. Znaczenie procesów rewitalizacyjnych we współczesnym rozwoju polskich miast. [W:] P. Lorens (red.), Rewitalizacja miast w Polsce. Pierwsze doświadczenia. Biblioteka Urbanisty, 10: 8–17.
Lorens P. 2014. Współczesne przemiany struktury miast i obszarów metropolitalnych. [W:] A. Kalinowska (red.), Miasto idealne – miasto zrównoważone. Uniwersytet Warszawski, s. 141–152.
Maik W. 2013. Procesy gentryfikacji w mieście postindustrialnym – rola debaty gentryfikacyjnej we współczesnych studiach miejskich, podstawowe kwestie i spory badawcze. [W:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji. Cz. II. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 11–19.
Majer A. 2014. Odrodzenie miast. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Marcińczak S. 2006. Przemiany struktury rezydencjalnej miasta – Łódź w okresie transformacji ustrojowej (1988–2002). Biuletyn KPZK PAN, 227: 132–146.
Markley S. 2017. Suburban gentrification? Examining the geographies of New Urbanism in Atlanta’s inner suburbs. Urban Geography: 1–25.
Murzyn-Kupisz M., Szmytkowska M. 2015. Studentification in the post-socialist context: The case of Cracow and the Tri-City (Gdańsk, Gdynia and Sopot). Geografie, 120(2): 188–209.
Murzyn-Kupisz M., Szmytkowska M. 2012. Procesy studentyfikacji w przestrzeni polskich miast: na przykładzie Krakowa i Trójmiasta. [W:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji. Cz. I. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 199–219.
Nowak M. 2013. Niezrealizowana rewitalizacja jako niedoskonała gentryfikacja. Analiza procesu ożywiania poznańskiej Śródki. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 3: 229–249.
Olberek-Żyła M. 2012. Gentryfikacja jako efekt rewitalizacji – przykład bielskiej starówki. [W:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji. Cz. II. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 151–161.
Olbińska K. 2013. Gentryfikacja jako cel, skutek czy zagrożenie w procesie rewitalizacji miast. [W:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji. Cz. II. XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 33–46.
Page B., Ross E. 2017. Legacies of a Contested Campus: Urban Renewal, Community Resistance, and the Origins of Gentrification in Denver. Urban Geography, 38(9): 1293–1328.
Parsons D.J. 1980. Rural gentrification: the influence of rural settlement planning policies. Department of Geography Research Papers, 3, University of Sussex, Brighton.
Parysek J.J. 2005. Miasta polskie na przełomie XX i XXI wieku: rozwój i przekształcenia strukturalne. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Parysek J.J. 2016. O najbliższej przyszłosci rewitalizacji w Polsce: pragmatycznie i prognostycznie. Problemy Rozwoju Miast, 4: 5–17.
Phillips M. 1993. Rural gentrification and the processes of class colonisation. Journal of Rural Studies, 9, 2: 123–140.
Phillips M. 2002. The production, symbolization and socialization of gentrification: impressions from two Berkshire villages. Transactions of the Institute of British Geographers, 27, 3: 283–308.
Phillips M. 2004. Other geographies of gentrification. Progress in Human Geography, 28, 1: 5–30.
Phillips M. 2005. Differential productions of rural gentrification: illustrations from North and South Norfolk. Geoforum, 36, 4: 447–494.
Pięta-Kanurska M. 2015. Istota procesu gentryfikacji ze szczególnym uwzględnieniem klasy kreatywnej. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 408: 206–215.
Pobłocki K. 2014. Gentryfikacja, własność i polski kapitalizm polityczny. Politeja, 1(27): 157–177.
Polko A. 2005. Miejski rynek mieszkaniowy i efekty sąsiedztwa. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
Polko A. 2007. Ekonomiczne aspekty rewitalizacji dzielnic śródmiejskich. [W:] P. Lorens (red.), Rewitalizacja miast w Polsce. Pierwsze doświadczenia. Biblioteka Urbanisty, 10: 148–155.
Rewers E. 2015. Co studentyfikacja ma wspólnego z gentryfikacją? Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, (31): 57–66.
Rose D. 1984. Rethinking gentrification: beyond the uneven development of marxist urban theory. Environment and Planning, D, 1, 1: 47–74.
Rose D. 1984. Rethinking gentrification: beyond the uneven development of Marxist urban theory. Environment and Planning D: Society and Space, 2(1): 47–74.
Rudnicki R. 2010. Gentryfikacja: przyczyny, mechanizmy działania i warszawskie przykłady zjawiska. Przegląd Anarchistyczny, 11, wiosna/lato, 65.
Sassen S. 1999. Globalization and its discontents: Essays on the new mobility of people and money. New Press, New York.
Slater T. 2006. The eviction of critical perspectives from gentrification research. International Journal of Urban and Regional Research, 30(4): 737–757.
Śleszyński P. 2004. Demograficzne przesłanki rozwoju rynku mieszkaniowego w aglomeracji warszawskiej. Przegląd Geograficzny, 76, 4: 493–514
Smith N. 1979. Toward a theory of gentrification. A back to the city movement by capital, not people. Journal of the American Planning Association, 45, 4: 538–548.
Smith N. 1982. Gentrification and uneven development. Economic Geography, 58, 2: 139–155.
Smith N. 1987. Of yuppies and housing: gentrification, social restructuring, and the urban dream. Environment and Planning, D: Society and Space, 5(2): 151–172.
Smith N. 1992. Blind man’s biiff, or Hamnett’s philosophical individualism in search of gentrification. Transactions of the Institute of British Geographers, 17, 1: 110–115.
Smith N. 1996. The new urban frontier: gentrification and the revanchist city. Routledge, London.
Smith N. 2002. New globalism, new urbanism: gentrification as global urban strategy. Antipode, 34(3): 427–450.
Smith N., Herod, A. 1992. Gentrification: a comprehensive bibliography. Discussion Paper. New Series #1, Rutgers University, New Brunswick, NJ.
Soja E. 1995. Postmodern urbanization: the six restructurings of Los Angeles. [W:] S. Watson, K. Gibson (red.), Postmodern cities and spaces. Blackwell, Oxford.
Szewczyk M., Muñoz G.J. 2011. Gentryfikacja, czyli eliminacja. Peryferia Magazyn Kulturalny (http://mgzn.pl/articles/view/206/gentryfikacja-czyli-eliminacja; dostęp: 13.06.2017).
Tobiasz-Lis P. 2012. Rewitalizacja czy gentryfikacja? Fragment dawnej Nowej Dzielnicy w Łodzi. [W:] J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.), Procesy gentryfikacji w mieście. Cz. I. XXV Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 89–100.
van Criekingen M., Decroly J.M. 2003. Revisiting the diversity of gentrification: neighbourhood renewal processes in Brussels and Montreal. Urban Studies, 40, 12: 2451–2468.
Warde A. 1991. Gentrification as consumption: issues of class and gender. Environment and Planning, D, 9, 2: 223–232.
Węcławowicz G. 2007. Geografia społeczna miast. Uwarunkowania społeczno-przestrzenne. Wyd. II zm. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Wolch J.R., Byrne J., Newell J.P. 2014. Urban green space, public health, and environmental justice: The challenge of making cities ‘just green enough’. Landscape and Urban Planning, 125: 234–244.
Wyły E.K., Hammel D.J. 2004. Gentrification, segregation, and discrimination in the American urban system. Environment and Planning, A, 36, 7: 1215–1241.